Święty Jan Teolog
apostoł ewangelista
św. Jan Ewangelista – marmurowa rzeźba Donatella z lat 1408-15
Data śmierci	ok. 100 Efez
Kościół / wyznanie	chrześcijański
Wspomnienie	27 grudnia (kat.) 21 maja , 9 października i 13 lipca (praw. wg kal. greg. )
Atrybuty	orzeł, diakon Prochor , gołębica, kielich z Hostią, kielich zatrutego wina z wężem
Patron	Albanii , Azji Mniejszej , aptekarzy, bednarzy, dziewic, zawodów związanych z pisaniem i przepisywaniem: introligatorów , kopistów , kreślarzy, litografów, papierników, pisarzy oraz owczarzy, płatnerzy , skrybów , ślusarzy , teologów, uprawiających winorośl , wdów

Prawosławna ikona ze św. Janem.

Orzeł – symbol św. Jana, iluminacja z The Book of Dimma, irlandzkiego ewangeliarza z VIII wieku.

Herb Favoriten , z wizerunkiem św. Jana, dzielnicy Wiednia w Austrii .

Jan Ewangelista, Jan Apostoł, Jan Teolog, grec. Ιωάννης, scs. Apostoł i jewangielist Ioann Bogosłow (zm. ok. 100 w Efezie )^[1] - najmłodszy z dwunastu apostołów Jezusa Chrystusa , syn Zebedeusza i Salome , brat Jakuba Większego (Starszego) Apostoła , najmłodszy apostoł , według tradycji chrześcijańskiej autor Ewangelii wg św. Jana i innych fragmentów Nowego Testamentu , święty Kościoła katolickiego , anglikańskiego , ewangelickiego , ormiańskiego , koptyjskiego i prawosławnego .

Żywot świętego

Urodzony prawdopodobnie w Betsaidzie , jako syn Zebedeusza i Salome , młodszy brat św. Jakuba Starszego . Według ewangelii był rybakiem nad Jeziorem Galilejskim (Genazaret, Kinneret), powołany został przez Jezusa na ucznia wraz ze św. Piotrem i św. Andrzejem w czasie wspólnego połowu ryb.

Uważany jest za najmłodszego z apostołów i umiłowanego ucznia Chrystusa. Tradycja chrześcijańska, zarówno w kościołach wschodnich jak zachodnich przypisuje mu autorstwo Ewangelii wg Jana, Objawienia św. Jana ( Apokalipsy ) i trzech listów. Niektóre współczesne badania wskazują, że te fragmenty Biblii mogą być dziełem dwóch lub trzech różnych autorów, określanych jako Jan Ewangelista, Jan z Patmos (Jan Apokaliptyk) i Jan Prezbiter.

W Biblii

Św. Jan należał do trzech wybranych uczniów Jezusa . Nie tylko bowiem św. Jan poszedł pierwszy za Jezusem, ale zostawił po nim najpiękniejsze świadectwo: w Ewangelii, w trzech Listach i w Apokalipsie

Św. Jan Apostoł był najpierw uczniem św. Jana Chrzciciela . Za zezwoleniem mistrza został uczniem Jezusa: "Nazajutrz Jan (Chrzciciel) znowu stał w tym miejscu wraz z dwoma swoimi uczniami i gdy zobaczył przechodzącego Jezusa, rzekł: Oto Baranek Boży. Dwaj uczniowie usłyszeli, jak mówił, i poszli za Jezusem. Jezus zaś odwróciwszy się i ujrzawszy, że oni idą za Nim, rzekł do nich: Czego szukacie? Oni odpowiedzieli do Niego: Rabbi! – to znaczy Nauczycielu – gdzie mieszkasz? Odpowiedział im Chodźcie, a zobaczycie. Poszli więc i zobaczyli, gdzie mieszka, i od tego dnia pozostali u Niego. Było to około godziny dziesiątej" ^[2].

Św. Jan stał się świadkiem wskrzeszenia córki Jaira, tajemnicy przemienienia na Górze Tabor i konania w Ogrójcu. Kiedy św. Jan wyraził zgorszenie, że ktoś obcy ma odwagę wyrzucać z ludzi szatanów w imię Jezusa, otrzymał od Pana Jezusa odpowiedź: "Nie zabraniajcie mu, bo nikt, kto czyni cuda w imię Moje, nie będzie mógł zaraz źle mówić o Mnie. Kto bowiem nie jest przeciwko nam, ten jest z nami" ^[3].

Łagodny i pełen miłości św. Jan nie był zawsze takim. Potrafił być także człowiekiem niecierpliwym i gwałtownym. Dlatego otrzymał nawet od Jezusa przydomek "syna gromu". Być może, że do tego epizodu nawiązuje św. Marek , kiedy w spisie apostołów do imion św. Jana i Jakuba dodał przydomek "Boanerges" – czyli synowie gromu^[4].

Św. Janowi wraz ze św. Piotrem wyznaczył Chrystus Pan misję przygotowania ostatniej Paschy ^[5]. Kiedy zaś z Góry Oliwnej patrzyli Apostołowie na Jerozolimę i podziwiali jej budowle, Pan Jezus przepowiedział zgubę miasta. "Wtedy na osobności pytali Go: Piotr, Jakub, Jan i Andrzej: [Powiedz nam, kiedy to nastąpi? I jaki będzie znak, gdy to wszystko zacznie się spełniać?]" ^[6].

Ewangelię napisał św. Jan prawdopodobnie po roku 70 , kiedy powrócił z Pelli do Efezu . Miał w ręku Ewangelie synoptyków (Mateusza, Marka i Łukasza), dlatego jako naoczny świadek nauk Jezusa i wydarzeń z nim związanych, nie powtarza, co już napisano a za to uzupełnia wypadki szczegółami bliższymi i wypadkami opuszczonymi.

Jan, jako jedyny z dwunastu Apostołów, nie zginął śmiercią męczeńską. Umarł śmiercią naturalną, ponieważ tylko on za życia doznał męki, tzn. widział jak cierpi Jezus i nigdy się Go nie wyparł.

Według Tertuliana

Według Tertulliana (w Opisie Heretyków) Jan został zesłany (przypuszczalnie na Patmos) po tym jak zanurzono go we wrzącym oleju i jak nic z tego powodu nie ucierpiał. Niektórzy wierzą, że jego grób znajduje się w miasteczku Selçuk w okolicach Efezu .

Gdy Jan był już stary, przygotował Polikarpa , który później został biskupem Smyrny i który mógł przekazać przesłanie Jana kolejnemu stuleciu.

Kult

Kult św. Jana Apostoła należał w Kościele Chrystusa zawsze do eksponowanych wśród świętych Pańskich. Najwspanialszą świątynię wystawiono mu w Rzymie . Jest nią bazylika na Lateranie pw. Św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła.

Do św. Jana Apostoła miały szczególne nabożeństwo św. Gertruda i św. Małgorzata Alacoque . Szczególnym nabożeństwem do św. Jana Apostoła wyróżniali się kiedyś Krzyżacy . Wystawili oni szereg kościołów ku jego czci znajdujących się obecnie na obszarze Pomorza, Warmii i Mazur.

Na obecnym obszarze Polski na pierwsze miejsce wysuwa się kościół w Kwidzynie z wieku XIV, w cieniu którego bł. Dorota z Mątowów spędziła ostatnie lata swojego życia i gdzie zmarła jako rekluza . Nie mniej okazały kościół wystawili Krzyżacy św. Janowi przy zamku wielkiego mistrza w Malborku . Postać św. Jana figuruje w herbie miast Biskupic , Kisielic i Lipinek .

Patronat

Jan jest patronem Albanii i Azji Mniejszej , aptekarza , bednarzy , dziewic oraz zawodów związanych z pisaniem i przepisywaniem: introligatorów, kopistów, kreślarzy, litografów, papierników, pisarzy, oraz: owczarzy, płatnerzy, skrybów, ślusarzy, teologów, uprawiających winorośl oraz wdów^[7].

Dzień obchodów

Święto liturgiczne w Kościele katolickim, anglikańskim i ewangelickim, obchodzone jest 27 grudnia ^[7].

Cerkiew prawosławna wspomina apostoła Jana Teologa trzykrotnie:

• 8/21 maja^[8], tj. 21 maja według kalendarza gregoriańskiego ,
• 26 września/9 października, tj. 9 października (rocznica śmierci),
• 30 czerwca/13 lipca, tj 13 lipca (Sobór dwunastu apostołów).

Kościoły Wschodu, z uwagi na liturgię wg kalendarza juliańskiego , wspominają wielokrotnie św. Jana, m.in.:

• Kościół ormiański:
  • 9/22 kwietnia, tj. 22 kwietnia ,
  • 7/20 lipca, tj. 20 lipca ,
  • 20 października/2 listopada, tj. 2 listopada ,
  • 25 grudnia/7 stycznia i 29 grudnia/11 stycznia, tj. 7 i 11 stycznia ;
• Kościół koptyjski:
  • 11 maja
  • 30 grudnia wg obowiązującego kalendarza gregoriańskiego.

Ikonografia

W ikonografii Zachodu św. Jan przedstawiany jest jako stary Apostoł, czasami jako młodzieniec w tunice i płaszczu, rzadko jako rybak. Najczęściej występuje w scenach będących ilustracjami tekstów Pisma świętego ^[7].

Od X wieku ikonografia wschodnia umieszcza obok niego pisarza i diakona pierwszej gminy św. Prochora , któremu apostoł na wyspie Patmos dyktuje "Objawienie". Często na tym przedstawieniu występuje też anioł, przynoszący Janowi pokarm.

Atrybuty

Atrybutem św. Jana jest m.in. orzeł. Symbol ten nawiązuje do wizji proroka Ezechiela o "Synu Człowieczym" (Ez 1), o której wspomina również św. Jan^[9]. Przypisano mu go podobno z powodu wyżyny na jaką się wzniósł tworząc pierwszy rozdział Ewangelii Jana .

Pozostałe atrybuty: diakon Prochor , gołębica, kielich z Hostią, kielich zatrutego wina z wężem^[7].

Relikwie

Relikwiarz ze szczątkami świętego Jana znajduje się od 2009 roku w Warszawie, w kościele środowisk twórczych na placu Teatralnym.

Zobacz też

• kult świętych
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• parafie i świątynie pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty (Apostoła)
• Święty Jan Ewangelista na Patmos - obraz
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni
• Święty Jan - inne postaci święte noszące imię Jan

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Święci i błogosławieni-Jan Ewangelista oraz spis wezwań i wizerunków Świętego - Święci w Polsce i ich kult w świetle historii (autorzy: Jacek i Maria Łempiccy; Kraków 2008)