John von Neumann w roku 1940 ,
(1903-1957)

John von Neumann (ur. 28 grudnia 1903 w Budapeszcie , zm. 8 lutego 1957 w Waszyngtonie ) – matematyk , inżynier chemik , fizyk i informatyk . Wniósł znaczący wkład do wielu dziedzin matematyki - w szczególności był głównym twórcą teorii gier , teorii automatów komórkowych (w które pewien początkowy wkład miał także Stanisław Ulam ), i stworzył formalizm matematyczny mechaniki kwantowej . Uczestniczył w projekcie Manhattan . Przyczynił się do rozwoju numerycznych prognoz pogody .

Biografia

John von Neumann urodził się 28 grudnia 1903 w Budapeszcie jako margittai Neumann János Lajos, w czasie pobytu w Niemczech nazywał się Johann von Neumann, dziś znany jest jednak przede wszystkim pod swym amerykańskim imieniem: John.

János Neumann pochodził z bankierskiej rodziny żydowskiej. Już jako dziecko odznaczał się niezwykłą inteligencją . Jako sześciolatek potrafił np. z dużą prędkością dzielić w pamięci ośmiocyfrowe liczby. Posiadał fotograficzną pamięć , która pozwalała mu po krótkim spojrzeniu na stronę książki, cytować dokładnie jej zawartość. Uczęszczał wraz z rok starszym Eugene Wignerem do Budapesti Evangélikus Gimnázium . Nauczycielem matematyki obu był László Rátz . János był wybitnie zdolnym uczniem i błyszczał swymi matematycznymi osiągnięciami, swój pierwszy artykuł matematyczny opublikował w wieku 17 lat.

Po uzyskaniu matury studiował na kilku europejskich uniwersytetach ( ETH Zürich , Uniwersytety: Budapeszt , Getynga , Hamburg , Berlin ). W latach 1926 - 1930 był najmłodszym docentem na uniwersytecie Humboldta w Berlinie . Jesienią 1929 został zaproszony przez Oswalda Veblena do Princeton New Jersey , dokąd w 1930 wyjechał i rozpoczął pracę naukową na Uniwersytecie Princeton . Od 1933 objął profesurę matematyki na nowo założonym, elitarnym Institute for Advanced Study . Innym znanym wykładowcą tego instytutu był Albert Einstein .

John von Neumann wniósł znaczący wkład do szeregu dziedzin matematyki m.in. logiki matematycznej , teorii mnogości , analizy matematycznej , udowodnił twierdzenie min-max . W 1944 napisał razem z Oskarem Morgensternem The Theory of Games and Economic Behavior stając się twórcą teorii gier . Von Neumann był też autorem pierwszej, matematycznie przemyślanej książki z mechaniki kwantowej ( Przestrzeń Hilberta , definicja entropii ). Oprócz tego był jednym z pionierów informatyki .

Od 1943 uczestniczył również w projekcie Manhattan , w ramach którego zbudowano pierwszy efektywnie funkcjonujący reaktor atomowy oraz pierwszą bombę atomową . Z tego czasu pochodzą takie odkrycia jak powstanie pierwszej metody numerycznej rozwiązania hiperbolicznych równań różniczkowych cząstkowych i rozwój architektury komputerowej zwanej architekturą Von Neumanna , która została opisana w 1945 w książce "First Draft of a Report on the EDVAC ".

W 1956 otrzymał nagrodę Amerykańskiego Towarzystwa Meteorologicznego za wkład do nauki o meteorologii i rozwój szybkich komputerów elektronicznych do zastosowań meteorologicznych i kierownictwo w stworzeniu grupy naukowej, która opracowała pierwszą numeryczną prognozę pogody.

Oprócz pracy naukowej von Neumann był też aktywny politycznie. Przed zrzuceniem bomby atomowej na Japonię należał do Target Committee, który współdecydował o wyborze celu bomb. Von Neuman proponował zrzucenie bomby na Kioto – miasto to jest dla Japończyków ważnym centrum religijnym. Brał też udział w projektach rakiet balistycznych oraz w projekcie budowy bomby wodorowej .

Profesor John von Neumann był prywatnie wesołym, lubiącym towarzystwo człowiekiem. Był dwukrotnie żonaty (Mariette Kovesi i Klara Dan), miał jedną córkę (Marina). W jego domu w Princeton odbywały się słynne Princeton-Parties, które znane były z dużej ilości pitego tam alkoholu. Von Neumann zmarł 8 lutego 1957 po przewlekłej, pełnej cierpień chorobie w "Walter Reed Hospital" na raka . Na łożu śmierci przyjął katolicyzm .

Kalendarium

• 1925 – otrzymał tytuł bakałarza w dziedzinie inżynierii chemicznej.
• 1926 – otrzymał tytuł doktora nauk matematycznych na Uniwersytecie w Budapeszcie.
• 1930 – wyemigrował do Stanów Zjednoczonych .
• 1932 – opublikował książkę Mathematische Grundlagen der Quantenmechanik (Matematyczne podstawy mechaniki kwantowej), rozwijając aparat przestrzeni Hilberta w zastosowaniu do mechaniki kwantowej .
• 1937 – nadano mu obywatelstwo Stanów Zjednoczonych .
• 1944 – opublikował wraz z Oskarem Morgensternem książkę Theory of Games and Economic Behavior (Teoria gier i zachowania ekonomicznego), kładąc tym samym podwaliny pod rozwój teorii gier .
• 1945 – opublikował książkę: "First Draft of a Report on the EDVAC ", opisującą architekturę Von Neumanna .

Zobacz też

• architektura von Neumanna
• algorytm von Neumanna
• sonda von Neumanna
• liczby naturalne

Linki zewnętrzne

• John J O'Connor; Edmund F. Robertson John von Neumann w MacTutor History of Mathematics archive ( ang. )