John Dalton

John Dalton (ur. 6 września 1766 w Eaglesfield, zm. 27 lipca 1844 w Manchester ) – angielski fizyk, chemik i meteorolog. Twórca nowożytnej atomistycznej teorii materii opublikowanej w rozprawie "A new System of Chemical Philosophy", odkrył prawo ciśnień cząstkowych , prawo stosunków wielokrotnych , opisał wadę wzroku nazywaną później daltonizmem . Na jego cześć jednostkę masy atomowej nazwano daltonem (Da).

Życie

Mając 12 lat założył własną szkołę, która jednak nie zyskała akceptacji. Niezrażony tym niepowodzeniem Dalton przeniósł się wkrótce do pobliskiej osady Kendal, gdzie ze starszym bratem Jonathanem pracowali w szkole. Wolny czas John spędzał na czytaniu dzieł Newtona i Boyle'a . "Uczelnia" ta nie cieszyła się powodzeniem, gdyż bracia nie byli najlepszymi pedagogami.

Dalton uważany był przez społeczność naukową za amatora. Sam też nie wierzył innym naukowcom, rzadko czytał książki. Prowadził spokojny tryb życia. Obiady codziennie jadał z tym samym przyjacielem, całe dnie natomiast spędzał w laboratorium . Wyjątkiem były tylko czwartkowe popołudnia, które spędzał w kręgielni . Gra ta powodowała, że spokojny i opanowany naukowiec bardzo się zmieniał (biegał, skakał). Mimo braku zdolności towarzyskich miał wielu oddanych przyjaciół. Nigdy się nie ożenił tłumacząc to brakiem czasu. Dalton kochał naturę, co roku wybierał się do Cumberland , do krainy jezior.

Na pogrzeb Johna Daltona przyszło ponad 40 tysięcy ludzi, oddając mu hołd.

Daltonizm

Podczas pobytu w Kendal Dalton dokonał odkrycia zjawiska, które dziś określa się mianem daltonizmu . Od tego momentu zaczął prowadzić badania nad własnym wzrokiem, ponieważ stwierdził, że cierpi na tę wadę wzroku. W 1794 roku przedstawił w Towarzystwie Filozoficznym i Literackim w Manchesterze pracę na ten właśnie temat.

Teoria atomistyczna

Oznaczenia pierwiastków według Daltona

Dalton zauważył, że własności gazów najlepiej dają się wytłumaczyć przy założeniu, iż są one zbudowane z atomów. Stwierdził, że związek chemiczny zawsze zawiera te same ilości wagowe składających się nań pierwiastków. Na początku XIX w. zrewolucjonizował naukę, ogłaszając teorię atomistyczną budowy materii. Wstępne elementy koncepcji Daltona opublikowane zostały przez Thomasa Thomsona w roku 1804, natomiast pełną pracę opublikował Dalton w roku 1808^[1].

Podstawowe założenia teorii Daltona:

• Materia złożona jest z niewidzialnych atomów
• Wszystkie atomy jednego pierwiastka mają identyczną masę i pozostałe właściwości
• Każdy pierwiastek zbudowany jest z niepowtarzalnych atomów, różniących się od innych masą
• Atomy są niezniszczalne i nie podlegają przemianom podczas reakcji chemicznych, zmienia się tylko ich wzajemne ułożenie i powiązanie
• Cząsteczka związku chemicznego składa się ze skończonej i niewielkiej liczby atomów różnych pierwiastków

Meteorologia

Od najmłodszych lat Dalton czuł zamiłowanie do eksperymentów i rachunków, wiele też nauczył się od niewidomego uczonego Johna Gougha, dzięki któremu nabył zamiłowania do obserwacji meteorologicznych. Właśnie ono doprowadziło Daltona do stworzenia zasad nowożytnej atomistycznej teorii materii, która była jego największym osiągnięciem.

Dalton prowadził od 1788 roku dziennik meteorologiczny, który zawierał pod koniec jego życia około 200,000 wpisów dotyczących powiatu, w którym żył.

W roku 1793 opublikował Meteorological Observations and Essays. W roku 1788 zaczął obserwacje aurory (aurora borealis) - zjawiska meteorologicznego związanego z elektryczności w atmosferze. Uważał, że istnieje związek pomiędzy zjawiskiem aurory i polem magnetycznym. Przedstawił strukturę wiatrów pasatowych , chociaż publikacja Hadleya ( George Hadley , komórka Hadleya ) z 1735 (znana Daltonowi) była prekursorska. Był pierwszym, który pokazał że deszcz jest powodowany nie przez zmiany ciśnienia, ale przez zmianę temperatury z wysokością. Pokazał, że zmiany temperatury z wysokością są związane z rozprężaniem (adiabatycznym) cząstki powietrza.

Przypisy

Bibliografia

• Uczeni w anegdocie, Andrzej K. Wróblewski, Prószyński i Ska, Warszawa 1999.
• Claus Bernet: John Dalton (1766-1844), in: Biographisches-bibliographisches Kirchenlexikon, 31, 2010, 309-332.