Narayan Maharaj (ok. 1910)

Trikonasana (pozycja trójkąta)

Joga ( dewanagari योग, trl. yoga, ang. Yoga ) - jeden z sześciu ortodoksyjnych (tzn. uznających autorytet Wed ) systemów filozofii indyjskiej i zbiór dyscyplin duchowych. Uznaje prawo karmy ( karmana ) i koła wcieleń (reinkarnacja, samsara ) z których wyzwolenia dokonuje się przez odpowiedni trening ciała, przestrzeganie zasad etycznych, skupienie ( medytację ) i ascezę . Joga zajmuje się związkami między ciałem, umysłem, świadomością i duchem. W istocie nie jest religijna, ale jest obecna w hinduizmie , buddyzmie w praktykach tantrycznych , dzogczen , chrześcijaństwie ^[1], islamie i innych, w celu zniesienia uciążliwości, rozwoju duchowego, rozpoznania natury rzeczywistości ^[2][3]. We współczesnym świecie zachodnim uznawana jest za wschodni system ćwiczeń poprawiających kondycję zdrowotną , sprawność umysłową i pomoc w samorealizacji^[3].

Co to jest joga?

Przez tysiące lat istniało wiele rodzajów (szkół, ścieżek) jogi przenikających całą kulturę Indii i nie tylko, stąd też nie ma jednej definicji jogi^[2]. W jednym z fundamentalnych traktów jogi klasycznej jogasutrach , Patańdźali (IIIw.) krótko definiuje jogę w rozdziale pierwszym w sutrze drugiej i trzeciej:

jogaś cittavṛttinirodhaḥ - ("Joga jest to powściągnięcie zjawisk świadomości" ). tadā draṣṭuḥ svarūpe 'vasthānam - ("Wtedy widz utrzymuje się w swojej właściwej naturze")[4].

Diametralnie inne ujęcie w Hathajogapradipice prezentuje Yogi Svatmarama, wywodzący się z hathajogi Pradipika z XV w^[5]. Ten skupia się na shatkarmie, oczyszczeniu ciała fizycznego, prowadzącego do oczyszczenia umysłu^[6]. W porównaniu z siedzącą pozycją i medytacją u Patańdźalego, istotą są asany i pranajama (trening ciała), co dziś, poza Indiami, jest bardziej kojarzone ze słowem joga.

Jednak wszystkie ścieżki jogi prowadzą do jednego. W wyniki praktyki, na końcu drogi, uzyskuje kajwalię, absolutną wolność, stan bezwarunkowego istnienia^[7].

Etymologia

Sanskryckie słowo joga ma wiele znaczeń, i pochodzi od sanskryckiego morfemu "yuj", czyli "kontrola", "jarzmo" i "zjednoczenie", "unia", "połączenie", "jedność". Tłumaczenia to "łączyć", "kierować" "skupiać", "koncentrować". Możliwe jest również, że słowo pochodzi od jogi "samadhau yujir", co oznacza "kontemplację" lub "absorpcję". Ktoś, kto praktykuje jogę lub wyznaje filozofię jogi to jogin lub jogini ^[8][9].

Ścieżki jogi

W zależności o temperamentu, predyspozycji, skłonności, joga daje możliwość kroczenia własną ścieżką odpowiadającą indywidualnej naturze adepta ^[10][2][3].

• Bhaktijoga - dążenie do rozwinięcia miłosnego związku z Bogiem w formie bhagawana
• Dźńanajoga - dążenie do mokszy (wyzwolenia się z reinkarnacji) poprzez zdobywanie wiedzy duchowej
• Hathajoga - ćwiczenia fizyczne np. asany , oddechowe i inne
• Karmajoga - dążenie do wyzwolenia poprzez bezinteresowne czyny
• Krijajoga - joga oczyszczająca
• Kundalinijoga - dążenie do wyzwolenia przez rozbudzenie energii Kundalini
• Lajajoga - medytacyjna szkoła jogi oparta na pracy z ćakrami i mocy Kundalini
• Mantrajoga - osiąganie mokszy poprzez recytowanie mantr
• Radżajoga - joga królewska zwana też ścieżką serca
• Sahadźa joga - medytacyjna ścieżka jogi polegająca na obudzeniu Kundalini i pracy z ćakranami
• Lingam-Joni joga - joga łączenia dwóch płci i transformacji energii ziemskiej, zmysłowej na transcendentną, duchową
• Gnanajoga - joga wiedzy

Joga we współczesnyn świecie zachodnim

Zajęcia jogi w Gym

W czasach globalizacji, joga w swoich różnorodnych odmianach, przeniknęła do zachodniego świata. Od zabarwionych religijnie (np. wadżrajana ), przez medytację transcendentalną , krijajogę Art of living^[11], hathajogę (np. wg. kursów B.K.S. Iyengara ) do jogi w medycynie i fitness.

Ujęcie historyczne

Okresy historyczny

• Joga archaiczna okres obejmujący praktyki archaicznych jóg pokrywa się z istnieniem Cywilizacji doliny Indusu .
• Joga przedklasyczna - okres przedklasyczny to czas towarzyszący powstawaniu wczesnych Upaniszad .
• Joga klasyczna - jest jednym z najważniejszych systemów filozofii indyjskiej .
• Joga epicka - okres epicki przypada na lata 500 p. n.e. - 200 n.e.
• Joga postklasyczna - w okresie następującym po skodyfikowaniu jogadarśany miało miejsce utworzenie formacji swamich i sadhu , którzy szeroko stosowali i popularyzowali techniki jogi. Na znaczeniu zyskały też alternatywne odmiany tradycji medytacyjnych, np. kundalinijoga i bhaktijoga .

Najważniejsze przekazy piśmienne

Wiedza na temat jogi w bezpośrednich przekazach, jako wiedza tajemna, istnieje od tysięcy lat. W najstarszych źródłach pisanych pojawia się w Wedach (ok. 1000 p.n.e.) i wraz z rozwojem piśmiennictwa w następnych wiekach^[2][3].

Jogasutry

Joga klasyczna objaśniona w Jogasutrach ( dewanagari योगसूत्र , trl. Yogasūtra , ang. Yoga Sutras ), jest nauką o wyzwoleniu. Nie zajmuje się problemami filozoficznymi, lecz wskazuje drogę do doskonałości. Dlatego też podstawę filozoficzną dla jogi klasycznej daje sankhja ^[12]. W praktyce jogi klasycznej przeplata się wiele wątków, ale wszystkie one prowadzą do jednego. W Jogasutrach dwa są szczególnie wyraźne: poznanie i powstrzymanie^[13]:

• Joga ośmioraka

poznanie zewnętrzne:

1. pięciorakie przykazania moralne i etyczne (yama): 1. niekrzywdzenie (ahimsa), 2. prawda (satya),3. niekradzenie (asteya),4. powściągliwość (brahmacarya), niepożądanie cudzego dobra (aparigraha).

2. pięciorakie zasady postępowania (niyama): 1.czystość (śauca), 2.zadowolenie (santośa), 3.gorliwy wysiłek (tapas), 4.studiowanie Wed svadhyaya), 5skupienie na Bogu (isvarapranidhana).

3. postawy ciała (asany). Niekoniecznie musi być to pozycja lotosu, chodzi o to, by ciało nie przeszkadzało.

poznanie wewnętrzne:

4. rytmiczna kontrola oddechu (pranajama). Oddech jest związany z Praną, ale Pranajama to nie ćwiczenie oddechowe, ale celem jest powściąganie umysłu - prany.

5. powściągnięcie zmysłów (pratyahara). Trzeba przeciąć kontakt ze światem zmysłowym.

6. koncentracja (dharana), Głębiej to przykucie uwagi, związanie zjawiska z np. sercem

poznanie duchowe:

7. medytacja (dhyana)

8. połączenie niższej i wyższej jaźni - skupienie ( samadhi ).

• Joga z powściągnięciem

5 aktywności umysłu, które należy powściągnąć

1. właściwe poznanie (pramana), 2. błędne poznanie (viparyaya), 3. fantazjowanie (vikalpa), 4. sen głęboki (nidra), 5. przypomnienie (smryti).

sposoby powściągnięcia umusłu

1. stale i zdecydowane studia i praktykę (abhyasa), 2. brak ziemskich pragnień (vairagya), dzięki której umysł pozbawiony zostaje wszelkich podpór, na których mógłby się oprzeć.

praktuki które uspakajają umysł

1. skupienie na Bogu (isvarapranidhana), 2. kontrola oddechu (pranajama), 3. miłość (maitri), 4. współczucie (karuna), 5. zadowolenie (mudita), 6. niezważanie (upeksa).

Inne wątki mówią o przebiegu praktyki:

• Kierunek praktyki^[14]

Początkiem jogi, zwanym ogólnie krijajogą (nie mylić ze ścieżką: krijajoga ) jest: 1. gorliwy wysiłek ( tapas ), 2. studiowania Wed (svadhyaya), 3. skupieniu na Bogu (iśvarapranidhana).

• Stopniowanie zaawansowania^[15]

ćwiczenia ze świadomością (samprajnatasamadhi) - 4 stopnie zatopienia: 1. z przewagą rozmyślania (vitarka), 2. zanika rozmyślanie, a jego miejsce zajmuje rozważanie (vicara), 3. nie istnieje już rozmyślanie, a ćwiczącego opanowuje błogość (ananda), 4. istnieje jedynie czysta świadomość "jestem"

ćwiczenie bez świadomości (asamprajnatasamadhi)

przynosi wyzwolenie.

Bhagawadgita

Hathajogapradipika

Jeden z najważniejszych traktatów jogowskich z XIVw. Hathajogapradipika ( dewanagari हठयोगप्रदिपिका, trl. Haţhayogapradīpikā ), której autor Swatmaramy powołuje się na przekaz wielu joginów, jest całkowicie poświęcony hatajodze. Stanowi zbiór prawie 400 dwuwierszy, w których formułuje zasady praktyki hatajogi. Zalecenia sposobu mieszkania, zachowań, diety, i praktyk: pozycji ciała ( asana ), ćwiczeń oddechowych (pranajama) i wyrafinowane sposoby oczyszczania (śodhana)^[18].

Upaniszady

Wybrani jogowscy guru

Jogowie klasyczni i ich dzieła

Maharishi Mahesh Yogi (2005)

• Patańdźali - Jogasutry
• Wjasa ( ok. VI w n.e. ) - Jogabhaszja
• Waczaspati Miśra ( IX w n.e. ) - "Tattwawajsiaradi" ("Doświadczona w prawdzie")
• Bhodża ( XI w n.e. ) - "Rajamartanda" ("Królewskie Słońce")
• Widżniana Bhikszu - autor licznych komentarzy do sanskryckich dzieł poruszających temat jogi

Współcześni guru

• B.K.S. Iyengar (Bellur Krishnamachar Sundararaja Iyengar)
• Sri Sri Ravi Shankar
• Maharishi Mahesh Yogi
• Paramahansa Jogananda
• Swami Wiwekananda
• H. David Coulter
• Shrii Shrii Anandamurti

Przypisy

Bibliografia

• Mircea Eliade : Joga. Nieśmiertelność i wolność. Tomasz Ruciński (oprac.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe , 1984. . 
• Leon Cyboran : Klasyczna joga indyjska. Jogasutry przypisywane Patańdżalemu i Jogabhaszja czyli komentarz do Jogasutr przypisywany Wjasie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA , 1986, seria: Biblioteka Klasyków Filozofii . . 
• Wanda Dynowska: Bhagawad Gita. Wyd. 2. Ludziom dobrej woli, 1956. 
• Maria Grodecka: Scieżki jogi. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1988. . 
• Agata Świerzowska: Joga. Droga do transcendencji. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo WAM , 2009, seria: Mała Biblioteka Religii. . 

Linki zewnętrzne

• zbiór linków "Co to jest joga?"
• Patańdźali: Jogasutry tłm. Leona Cyboran
• Jog Swami Swatmarama: Hathayogapradipika, tłm. Leona Cyboran
• Bhagawad Gita, tłum: Wanday Dynowskiej
• Vedanta Spiritual Library: Bhagavad Gita, 108 Upanishads, Dharma, Sankara, Veda, Bhakti, Mantras, Yoga, i inne (j.en)
• Religion_and_Spirituality/Yoga: linki na tmat jogi (j.en i inne)