Na mapach: 49°26'44″N 20°15'45″E / 49.44556, 20.2625

Jezioro Czorsztyńskie
Jezioro Czorsztyńskie Jezioro Czorsztyńskie
Państwo	Polska
Rzeka	Dunajec
Rok rozpoczęcia budowy	1970
Rok uruchomienia	1997
Typ zapory	ziemna
Całkowita pojemność	234,5 mln m³
Powierzchnia	11 km²
Wysokość zapory	56 m
Głębokość	maksymalna ok. 50 m
Funkcja	retencyjna, krajobrazowa, energetyczna, rekreacyjna.
Jezioro Czorsztyńskie
Strona internetowa

Zamek w Niedzicy nad Jez. Czorsztyńskim

Jezioro Czorsztyńskie^[1] (Zbiornik Czorsztyński) – zaporowy zbiornik wodny na rzece Dunajec , na pograniczu Pienin i Gorców , powstały przez zbudowanie w Niedzicy zapory wodnej pomiędzy Pieninami Spiskimi i Właściwymi .

Dane podstawowe

Wybudowanie zapory o wysokości 56 metrów umożliwia piętrzenie wód Dunajca do wysokości 534,50 m n.p.m. ( maksymalny poziom piętrzenia ), przy czym minimalny poziom piętrzenia wynosi 510,00 m n.p.m., a normalny poziom piętrzenia to 529,00 m n.p.m. W zależności od poziomu piętrzenia w zbiorniku można zretencjonować od 36,5 mln m³ do 234,5 mln m³ wody. Pojemność martwa zbiornika (przy minimalnym poziomie piętrzenia) wynosi 36,5 mln m³. Pojemność użytkowa zbiornika (przy maksymalnym poziomie piętrzenia) to 198,0 mln m³. Pojemność wyrównawcza (przy normalnym poziomie piętrzenia) wynosi 133,5 mln m³, a pojemność powodziowa stała powodziowa obliczona dla maksymalnego poziomu piętrzenia wynosi 64,5 mln m³. Pojemność całkowita zbiornika Czorsztyn wynosi 234,5 mln m³. W zależności od ilości wody zgromadzonej w misie zbiornika zmienia się jego powierzchnia (od 4,15 km² do 13,35 km²), która zazwyczaj wynosi około 11 km², przy długości 9 km i szerokości 1,5 km. Głębokość zbiornika w okolicach zapory w Niedzicy osiąga nawet 50 metrów i zmniejsza się w stronę cofki , czyli miejsca gdzie uchodzi główny dopływ zbiornika – rzeka Dunajec. Głębokość średnia przy maksymalnym poziomie piętrzenia wynosi ok. 17,6 m. Długość linii brzegowej wynosi 29,7 km^[2].

Poniżej zapory Zbiornika Czorsztyńskiego znajduje się drugi, znacznie mniejszy Zbiornik Sromowski pełniący rolę zbiornika wyrównawczego dla zbiornika Czorsztyńskiego.

Znaczenie zbiornika

Podstawowe zadania zbiornika – poza znaczeniem przyrodniczym i krajobrazowym – kojarzone są z kilkoma kierunkami jego eksploatacji. Najważniejszą jego funkcją jest ochrona przeciwpowodziowa doliny Dunajca, poprzez gromadzenie nadmiaru wody płynącej tą rzeką w czasie wezbrań. Chociaż rola przeciwpowodziowa zbiornika jest zdecydowanie przejaskrawiana, bowiem w praktyce ogranicza się do znaczenia lokalnego i regionalnego, to przykładem tradycyjnie już przywoływanym dla jej poparcia jest sytuacja z lipca 1997 roku. Największy dopływ wody do Zbiornika Czorsztyńskiego był szacowany na prawie 1400 m³/s, a odpływ do Dunajca ze zbiornika wyrównawczego oscylował wokół 600 m³/s. Zbiornik Czorsztyński poprawia również warunki spływu przełomem pienińskim, podwyższając przepływy minimalne typowe dla okresów posusznych. Coraz większą popularność zyskuje także jako atrakcyjne miejsce nadwodnego wypoczynku z możliwością: kąpieli, żeglowania , wędkowania i nurkowania . Ważną funkcją Zbiornika Czorsztyńskiego jest produkcja energii elektrycznej przez elektrownię szczytowo-pompową o mocy 92 MW, usytuowaną w jego zaporze. Niewielką hydroelektrownię (o mocy 2,1 MW) posiada również zbiornik wyrównawczy. Pierwsza produkuje w ciągu roku około 140 GWh, druga – niecałe 8 GWh energii. Blisko połowa tej energii jest pozyskiwana z tzw. pompowań, czyli powtórnego wykorzystania wody przepompowanej ze zbiornika wyrównawczego do głównego^[3].

Możliwości retencyjne zbiornika są różnie oceniane. Zlewnia Dunajca w części przed zaporą to ok. 1000 km kwadratowych, natomiast zlewnia poniżej zapory to aż 4360 km kwadratowych, co oznacza, iż ilość wody z opadów spływających do Dunajca powyżej zbiornika jest nieznacząca w porównaniu do ilości opadów spływających do Dunajca poniżej zbiornika. Wpływ zbiornika na falę powodziową w skali dopływów Wisły jest znikomy. Poczynione symulacje komputerowe według danych z ostatniej powodzi w 1997 roku wskazywały, iż miejscowości położone powyżej i bezpośrednio poniżej Przełomu Dunajca w Pieninach zbiornik Czorsztyński bardzo skutecznie chroni przed powodzią, natomiast dla Nowego Sącza i miejscowości położonych niżej jego skuteczność jest znikoma, w 1997 r. wystąpiłby tylko 5 cm wzrost fali powodziowej na wysokości Nowego Sącza przy założeniu braku zapory^[4].

Największą popularnością wśród osób odwiedzających okolice zbiornika cieszy się jego zapora główna. Jest ona zlokalizowana 173 km od ujścia Dunajca do Wisły i gromadzi wody spływające z obszaru ponad 1100 km². Posiada wysokość 56 metrów. Zapora ta – długa na ponad 400 m i szeroka w koronie na 7 m – ma charakter budowli ziemnej z rdzeniem gruntowym. Umieszczone w niej urządzenia upustowe umożliwiają zrzut wody w ilości ponad 2 tys. m³ w ciągu sekundy. Spośród licznych walorów turystycznych okolic Zbiornika Czorsztyńskiego za najważniejsze uznaje się: przyrodę Pienińskiego Parku Narodowego, ruiny zamku w Czorsztynie i zamek w Niedzicy , górę Wdżar pochodzenia wulkanicznego z wyciągiem krzesełkowym i letnią zjeżdżalnią wózkową, zaporę Zbiornika Czorsztyńskiego wraz z elektrownią, osadę turystyczną w Kluszkowcach z ekskluzywną zabudową uzdrowiskowo-willową i wiejską (z muzeum etnograficznym) oraz uliczką malowniczych piwniczek ze spichlerzykami^[5][6],.

Historia budowy

• 1964 r. – Uchwała Komitetu Rady Ministrów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie gospodarki wodnej w dorzeczu Dunajca.
• 1968 r. – Zatwierdzenie projektu wstępnego ZZW Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów.
• 1969 r. – Rozpoczęcie inwestycji.
• 1970 r. – Podział inwestycji na zadania:
  • I – zagospodarowanie otoczenia zbiornika i budowa dróg.
  • II – obiekty podstawowe. Zatwierdzenie ZTE (Założeń Techniczno-Ekonomicznych) zadania I.
• 1971 r. – Rozpoczęcie realizacji Zadania I.
• 1974 r. – Zatwierdzenia ZTE zadania II.
• 1975 r. – Rozpoczęcie realizacji Zadania II.
• 1986 r. – Decyzja rządowa o rozszerzeniu zadania ZZW Czorsztyn o budowę oczyszczalni w zlewni Dunajca powyżej przekroju zapory Sromowce Wyżne.
• 1988 r. – Przełożenie koryta rz. Dunajec przez sztolnie energetyczno-spustowe dla umożliwienia budowy zapory głównej.
• 1994 r. – Oddanie do użytku zapory, zbiornika i EW (Elektrowni Wodnej) Sromowce Wyżne.
• 1995 r. – Zakończenie sypania korpusu zapory i rozpoczęcie robót wykończeniowych (droga po koronie, zagospodarowanie skarpy odpowietrznej). Napełnienie zbiornika Czorsztyn-Niedzica do rzędnej 512.00 m n.p.m. zgodnie z decyzją Wydziału Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych Urzędu Wojewódzkiego w Nowym Sączu dla prowadzenia rozruchu elektrowni. Przygotowanie czaszy zbiornika Czorsztyn-Niedzica powyżej rzędnej 512,00 do napełnienia. Dokończenie obwałowań ochronnych dla miejscowości Frydman, Dębno i Kluszkowce wraz z urządzeniami. Zakończenie budowy oczyszczalni ścieków w miejscowościach leżących wokół zbiornika czorsztyńskiego i w Nowym Targu . Rozpoczęcie zabudowy technicznej i biologicznej brzegów zbiornika głównego. Rozpoczęcie realizacji zieleni ochronnej i uzupełniającej. Kontynuacja regulacji dopływów do zbiornika. Zakończenie renowacji Zamku Niedzickiego. Zakończenie rozbiórki obiektów zabytkowych z przygotowaniem do przeniesienia do muzeum-skansenu. Zakończenie badań archeologicznych. Prowadzenie rozruchów obiektów.
• 1996 r. – Zakończenie budowy zapory niedzickiej. Napełnienie zbiornika Czorsztyn-Niedzica powyżej rzędnej 512,00 m n.p.m. Kontynuacja budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych w miejscowościach leżących w zlewni zbiornika czorsztyńskiego. Zakończenie zabudowy biologicznej i technicznej brzegów zbiornika głównego. Kontynuacja realizacji zieleni. Kontynuacja robót regulacyjnych na dopływach do zbiorników. Budowa skansenu. Zakończenie prac przy utrwaleniu ruin zamku Czorsztyn. Prowadzenie rozruchów i przygotowanie do eksploatacji obiektów zadania ZZW Czorsztyn.
• 1997 r. – Zakończenie budowy systemów kanalizacji i oczyszczalni ścieków w miejscowościach leżących w zlewni zbiornika czorsztyńskiego. Zakończenie robót regulacyjnych. Zakończenie wykonania zieleni. Przekazanie obiektów do eksploatacji. Prace wykończeniowe i estetyzacyjne.

Miejscowości wokół zbiornika

• Niedzica
• Falsztyn
• Frydman
• Dębno
• Huba
• Maniowy
• Mizerna
• Kluszkowce
• Czorsztyn

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne