BŻ-1 GIL
BŻ-1 GIL
Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Główny Instytut Lotnictwa
Typ	śmigłowiec doświadczalny w układzie klasycznym
Konstrukcja	mieszana,kryta blachą i płótnem, kadłub kratownicowy,belka ogonowa skorupowa drewniana, główny wirnik dwułopatowy, Podwozie stałe z kołem przednim
Załoga	1
Historia
Data oblotu	4 kwietnia 1950 r.(pierwszy wzlot inż.B.Żurakowskiego)
Wycofanie ze służby	28 października 1960 r.
Egzemplarze	1
Dane techniczne
Napęd	4-cylindrowy Hirth HM504A2, tłokowy, rzędowy
Moc	74 kW(100 KM)
Wymiary
Średnica wirnika	8,8 m
Długość	18,79 m
Długość kadłuba	8,6 m
Wysokość	3 m
Masa
Własna	510 kg
Użyteczna	100 kg
Startowa	610 kg
Osiągi
Prędkość maks.	140 km/h
Prędkość przelotowa	120 km/h
Wznoszenie max. w locie pionowym	4,5 m/s
Pułap praktyczny	2000 m
Zasięg	50 min lotu

BŻ-1 GIL pierwszy eksperymentalny śmigłowiec polskiej konstrukcji.

Historia

Śmigłowiec powstał w zakładach doświadczalnych Głównego Instytutu Lotnictwa w Warszawie z inicjatywy inż. Zbigniewa Brzoski . Polski przemysł lotniczy został zniszczony po II wojnie światowej, dopiero w 1947 Instytut znalazł siedzibę w wyremontowanych pomieszczeniach wytwórni WS-1 na Okęciu. Dyrektor Instytutu inż. Władysław Fiszdon był jedyną osobą z konstruktorów, która widziała wcześniej śmigłowiec ( Sikorsky R-4 w Anglii). Prace rozpoczęto w 1948 , głównym konstruktorem był Bronisław Żurakowski (brat Janusza Żurakowskiego ), który zaprojektował wirnik nośny i układ sterowania. Strukturę kadłuba, belki ogonowej, śmigło ogonowe i podwozie zaprojektował inż. Tadeusz Chyliński , a napęd i przekładnię główną inż. Zbigniew Brzoska . W projekcie zużytkowano trochę poniemieckich części pozostałych po wojnie, m.in. silnik Hirth i koła wózka startowego szybowca Kranich. Śmigłowiec nie miał początkowo oficjalnej nazwy, jedynie znaki rejestracyjne SP-GIL (pochodzące od skrótu nazwy Instytutu). Z powodu znaków otrzymał on później nazwę Gil, a także oznaczenie BŻ-1, od inicjałów konstruktora.

Śmigłowiec ukończono w 1949 , pierwszy udany lot odbył się 4 kwietnia 1950 . W czasie pierwszych lotów śmigłowiec ten pilotował sam konstruktor, Bronisław Żurakowski. Natrafiono na typowe "choroby wieku dziecięcego" - drgania, nieprecyzyjnie działający układ sterownic. Śmigłowiec miał kilka drobnych kraks, w czasie których ulegał licznym uszkodzeniom. W początkowej fazie prób uniósł raz (w sposób niezamierzony) 3 osoby - pilota, Bronisłwa Żurakowskiego i asystujących inżynierów: Chylińskiego i Fiszdona. Po zmianie wirnika nośnego i łopat z giętkich na sztywne oraz zamianie podwozia na inne, o bardzo szerokim rozstawie kół, śmigłowiec rozpoczął nową fazę lotów. Zmniejszony poziom drgań oraz poprawa w układzie kinematycznym sterownic spowodowały wyraźną poprawę właściwości lotnych. Oblatywał go Wiktor Pełka , pilot doświadczalny Instytutu Lotnictwa, będący też kapitanem w liniach lotniczych PLL LOT .

20 lipca 1952 został on zaprezentowany publicznie w czasie pokazu na Okęciu , najprawdopodobniej był to pierwszy publiczny pokaz śmigłowca w krajach Europy Wschodniej. 16 listopada 1953 uległ poważnemu wypadkowi - gdy Wiktor Pełka przeszkalał na ten śmigłowiec Andrzeja Abłamowicza , co czasowo zakończyło program testowy tej konstrukcji. Odbył 169 lotów o łącznym czasie 20 godzin i 21 minut.

Został naprawiony w 1956 i był używany do lotów próbnych i porównawczych, których dokonywali piloci doświadczalni wyszkoleni już wcześniej w pilotażu na śmigłowcu SM-1 . W sumie latali na nim: Wiktor Pełka , Andrzej Abłamowicz , Ryszard Witkowski, Antoni Śmigiel. W niektórych lotach na pokładzie śmigłowca były 2 osoby.

Śmigłowiec miał małe siły na sterach, był bardzo stateczny tak w locie jak i w zawisie, z uwagi na niedużą moc silnika jego osiągi były bardzo uzależnione od warunków otoczenia (temperatury powietrza). 28 czerwca 1957 złamała się przekładnia w ogonie śmigłowca (oryginalnie pochodziła z motocykla z okresu II wojny światowej Zündapp ), która okazała się nie do zastąpienia, co zakończyło służbę śmigłowca. W latach 1956-1957 odbył 185 lotów o łącznym czasie 12,5 godziny.

Pod koniec października 1960 r. śmigłowiec został skreślony z rejestru statków powietrznych i przekazany najpierw do Muzeum Techniki w Warszawie, a następnie do Muzeum Lotnictwa w Krakowie. Wskutek złych warunków składowania śmigłowiec został poważnie uszkodzony, ponadto brakowało wielu elementów. W roku 1987 z inicjatywy koła SIMP przy Instytucie Lotnictwa, powstała idea odrestaurowania śmigłowca. Została ona zrealizowana przez Zakład Doświadczalny Instytutu Lotnictwa. 29 kwietnia 1989 r. nastąpiło przekazanie śmigłowca do Muzeum w Krakowie

Eksponowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie śmigłowiec BŻ-1 GIL jest odbudowanym egzemplarzem.

Linki zewnętrzne

• "Problemy razwoju śmigłowca BŻ-1 GIL"-Polska Technika Lotnicza-Materiały Historyczne 8/2008