Jerzy Andrzejewski (ur.
19 sierpnia
1909
w
Warszawie
, zm.
19 kwietnia
1983
tamże) – polski
prozaik
,
publicysta
,
felietonista
, scenarzysta, działacz opozycji demokratycznej w
PRL
, poseł na Sejm PRL
I kadencji
.
Biografia
Studiował filologię polską na
Uniwersytecie Warszawskim
. Debiutował w 1932 na łamach dziennika ABC opowiadaniem Wobec czyjegoś życia (później Kłamstwa). W 1936 ogłosił tom opowiadań Drogi nieuniknione w Bibliotece "Prosto z mostu", a rozgłos przyniosła mu powieść
Ład serca
z 1938. Był wówczas uważany za przedstawiciela literatury nurtu chrześcijańskiego. Był związany ze środowiskiem nacjonalistycznego pisma "
Prosto z Mostu
", z którym zerwał w proteście przeciwko artykułom antyżydowskim.
W latach 1940–1944 działacz podziemia kulturalnego. Zaangażowany m.in. w pomoc
Żydom
. Ich losom podczas wojny poświęcił pisaną w konspiracji minipowieść Wielki tydzień, gdzie znalazły się wątki autobiograficzne, a postać głównej bohaterki była inspirowana przeżyciami
Wandy Wertenstein
– przyjaciółki pisarza.
Po 1945 razem z
Czesławem Miłoszem
napisał scenariusz filmu
Robinson warszawski
, inspirowanego doświadczeniami
Władysława Szpilmana
. Gdy scenariusz zmieniono z powodów ideologicznych, Miłosz wycofał swoje nazwisko.
W latach 1952–1954 redaktor naczelny Przeglądu Kulturalnego. W latach 1955–1956 członek zespołu redakcyjnego Twórczości. W latach 1972–1979 stały współpracownik
Literatury
. W latach 1952–1956 poseł na
Sejm
. W okresie stalinowskim pisał propagandowe teksty, popierające socrealizm i zaangażowanie ludzi sztuki po stronie władzy komunistycznej, min. Partia i twórczość pisarza.
Czesław Miłosz
sportretował go w paraboli literackiej
Zniewolony umysł
jako
Alfę
.
Od lat 60. aktywny uczestnik opozycji demokratycznej. Współautor
Listu 34
. W latach 70. współzałożyciel
KOR
. Szykanowany przez władze PRL-u. Uchodził za kandydata do literackiej
Nagrody Nobla
.
Życie prywatne Andrzejewskiego było rozdarte pomiędzy dwa światy. Z jednej strony był dwukrotnie żonaty, z drugiej miał intymne związki z mężczyznami[1]. Pierwsze małżeństwo zawarł w 1934 z Noną Barbarą Siekierzyńską. Drugie w 1946 z Marią Abgarowicz, z którą miał dwójkę dzieci.
Temat
homoseksualizmu
od początku był w kręgu jego zainteresowań literackich. Związki homoseksualne były także jednym z tematów prowadzonego przez niemal całe życie intymnego dziennika, który nie ukazał się drukiem, a jego fragmenty uległy rozproszeniu, a także korespondencji. Jego ostatnia, nieukończona powieść Heliogabal opowiadać miała o związku tytułowego cesarza rzymskiego ze swoim sługą[2].
23 września 2006
został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego
Krzyżem Komandorskim
Orderu Odrodzenia Polski
.
Nagrody
Twórczość
- Aby pokój zwyciężył: szkice
- Apelacja
-
Bramy raju
-
Ciemności kryją ziemię
- Gra z cieniem
-
Idzie skacząc po górach
- Intermezzo
- Już prawie nic
- Książka dla Marcina
- Ludzie i zdarzenia
-
Ład serca
- Miazga
- Niby gaj
-
Nikt
- Noc
- O człowieku radzieckim: szkice
- Partia i twórczość pisarza
-
Popiół i diament
- Przed Sądem
- Święto Winkelrieda (z
Jerzym Zagórskim
)
- Teraz na ciebie zagłada
- Wojna skuteczna czyli opis bitew i potyczek z Zadufkami
- Z dnia na dzień - Dziennik literacki 1972-1979
- Złoty lis
- Cesarz Heliogabal (nieukończona i niepublikowana)
Bibliografia przedmiotowa
-
Irena Szymańska
, Mój przyjaciel Jerzy w: "Kwartalnik Artystyczny" nr 4/1997, s. 82-101.
-
Anna Synoradzka
, Andrzejewski, Wydawnictwo Literackie, 1997 .
-
Dariusz Nowacki
, "Ja" nieuniknione. O podmiocie pisarstwa Jerzego Andrzejewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000.
Przypisy