Jean Le Rond d'Alembert
Obraz Maurice'a Quentin'a de la Tour'a
Urodzony	16 listopada 1717 Paryż , Francja
Zmarł	29 października 1783 Paryż , Francja

Jean Le Rond d'Alembert (ur. 16 listopada 1717 w Paryżu , zm.­ 29 października 1783 w Paryżu ) – francuski filozof , fizyk i matematyk . Wybitny przedstawiciel epoki oświecenia .

Młodość i wykształcenie

D'Alembert był nieślubnym synem wpływowej pisarki i kurtyzany , Claudine Guérin de Tencin , prowadzącej też znany salon literacki w Paryżu i generała artylerii Louisa-Camusa Destouchesa (1668-1726). Po urodzeniu matka pozostawiła niemowlę na stopniach kościoła St. Jean-le-Rond (niedaleko katedry Notre-Dame ). Oddany do sierocińca został wkrótce adoptowany przez żonę szklarza Madame Rousseau, w której domu przebywał do 1765 r. Destouches, który chciał, by jego ojcostwo pozostało oficjalnie nieznane, łożył jednak na wykształcenie syna, a przed śmiercią zapisał mu 1200 liwrów (1200 dolarów amer. z 2007 r.)^[1] rocznej renty .

D'Alembert uczęszczał najpierw do szkoły prywatnej; w wieku 12 lat pod wpływem rodziny ojca, wstąpił do prowadzonego przez jansenistów kolegium Czterech Narodów (znanego również jako "Collège Mazarin"), gdzie do 1735 r. studiował filozofię, prawo i sztukę. W późniejszym życiu kierował się regułami kartezjańskiego racjonalizmu wpojonymi mu przez jansenistów. Choć janseniści nakłaniali młodzieńca do kariery duchownego, d'Alembert podjął studia prawnicze (uzyskując w 1738 tytuł adwokata ), później medycynę.

Poglądy i działalność

Od 1754 członek, a od 1772 sekretarz Akademii Francuskiej. Współtwórca i współredaktor Wielkiej encyklopedii francuskiej , której założenia przedstawił we Wstępie do encyklopedii ( 1751 , wydanie polskie 1954 ). W 1757 wskutek represji politycznych zmuszony do rezygnacji z prac nad nią. Zwolennik empiryzmu , za pewną uważał wiedzę opartą na doświadczeniach zmysłowych, które, oczyszczone przez umysł z tego, co przypadkowe, tworzyć miały podstawę pojęć ogólnych i definicji - zasadniczego elementu rozumowania nauk.

Za główne zadanie myślenia i działalności naukowej uznał porównywanie faktów lub idei i poszukiwanie związków między nimi. Dokonał podziału nauk na historię, filozofię i sztuki piękne, upatrując ich dominant odpowiednio w pamięci, rozumie i wyobraźni. Filozofii przypisał funkcje metodologiczne. Jako pierwszy zwrócił uwagę na społeczne i biologiczne uwarunkowania ludzkich pojęć i sądów o świecie. Ostatecznie skłaniał się ku sceptycyzmowi , nawet agnostycyzmowi , zakładając niepoznawalność tzw. istoty rzeczy. Przyjmował istnienie duszy , która jako oddzielna substancja miała w człowieku kształtować świadomość niezależnie od materii . Za podstawę moralności uznał niezmienne zasady etyczne, właściwe z natury wszystkim ludziom, a z drugiej strony - właściwie pojęty interes osobisty i społeczny.

Zasłużony na polu fizyki i matematyki, zwłaszcza w dziedzinie mechaniki teoretycznej ( zasada d'Alemberta ) i równań różniczkowych (odkrył rachunek pochodnych cząstkowych). Zajmował się też estetyką i teorią muzyki (Éléments de la musique théorique et pratique (Elementy muzyki teoretycznej i praktycznej), 1752; Réflexions sur la musique en général et sur la musique française en particulier (Refleksje o muzyce, w szczególności o francuskiej) 1754. .

Niektóre prace

• Traité de dynamique ( 1743 )
• Recherches sur différents points importants du système du monde ( 1754 )
• L'essai sur les éléments de philosophie ( 1759 )
• De la liberté en musique ( 1759 )
• Opuscules mathématiques ( 1761 ).

Zobacz też

• Kryterium d'Alemberta
• Operator d'Alemberta
• Zasada d'Alemberta

Linki zewnętrzne

• John J O'Connor; Edmund F. Robertson Jean Le Rond d'Alembert w MacTutor History of Mathematics archive ( ang. )

Przypisy