Jaworniki
Megaregion	Region Karpacki
Prowincja	Karpaty Zachodnie
Podprowincja	Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
Makroregion	Karpaty Słowacko-Morawskie
Mezoregion	Jaworniki
Zajmowane jednostki administracyjne	Czechy : – kraj zliński Słowacja : – kraj trenczyński – kraj żyliński

Położenie pasma

Jaworniki ( 513.411 ; słow. i cz. Javorníky) – pasmo górskie na granicy zachodniej Słowacji i wschodnich Moraw . Należą do fliszowego łańcucha Karpat Słowacko-Morawskich (Bielaw) w Zewnętrznych Karpatach Zachodnich . Granica Republiki Czeskiej i Słowacji przebiega południową częścią głównego grzbietu pasma, południowa część należy wyłącznie do Słowacji.

Pasmo Jaworników ma około 30 km długości i od 5 do 10 km szerokości. Rozciąga się łagodnym łukiem z południowego zachodu, od okolic miasta Vsetín na Morawach, na północny wschód, do okolic miasta Czadca w Słowacji. Od północy Jaworniki graniczą bezpośrednio poprzez Przełęcz Makowską w dolinie górnej Beczwy (cz. Makovský průsmyk), z Górami Hostyńsko-Wsetyńskimi , a dalej dolina górnej Kysucy oddziela je od pasma Turzovská vrchovina. Na wschodzie dolina dolnej Kysucy oddziela pasmo od Beskidu Kisuckiego i Gór Kisuckich . Na południu szeroka Dolina Środkowego Wagu odgranicza Jaworniki od Małej Fatry i Gór Strażowskich . Na południu, za doliną rzeki Biela Voda z Przełęczą Łyską (słow. Lyský priesmyk, cz. Lysský průsmyk), pasmo Jaworników przechodzi w Białe Karpaty i w Góry Wizowskie.

Jaworniki są zbudowane z fliszu karpackiego z udziałem piaskowców . Oś pasma tworzy pojedynczy, mało rozczłonkowany grzbiet, otoczony na północy i południu przez szerokie pasma przedgórzy. Na południu Przełęcz Papajska (słow. Papajské sedlo) oddziela od głównego grzbietu jego przedłużenie na południowym krańcu całego pasma – masyw Makyty (922 m n.p.m.). Najwyższymi szczytami, spośród 16 przekraczających 1000 m n.p.m., są Wielki Jawornik (Velký Javorník, 1071 m n.p.m.), Hričovec (1062 m n.p.m.), Čemerka (1052 m n.p.m.), Stratenec (1065 m n.p.m.), Uhorská (1029 m n.p.m.), Burkov vrch (1032 m n.p.m.) i Mały Jawornik (Malý Javorník, 1019 m n.p.m., najwyższy szczyt części morawskiej). Przeważająca część pasma należy do zlewni Wagu i jest odwadniana przez Kysucę i Wag, tylko północno-zachodnie stoki są odwadniane przez Beczwę , wpadającą do Morawy .

Jaworniki leżą na pograniczu wpływów klimatu klimatu oceanicznego i kontynentalnego . Klimat pasma jest umiarkowanie ciepły. W ciągu roku jest od 60 do 100 dni z pokrywą śnieżną.

W wyższych partiach gór przeważają lasy iglaste, głównie monokultury świerkowe z pewnym udziałem jodły . Oprócz nich występują lasy bukowe . W niższych partiach lasy zostały niemal w całości wycięte pod uprawy rolne, pozostały tylko niewielkie lasy olchowe . Świat zwierzęcy jest typowy dla gór średnich; występują m.in. niedźwiedzie brunatne i rysie . Słowacka część Jaworników należy do obszaru chronionego Chráněná krajinná oblast Kysuce (655 km², istnieje od 1984 ), a morawska – do CHKO Beskydy. Kilka rezerwatów (Razula, Hričovec, Velký Javorník) chroni pozostałości pierwotnych puszcz bukowych. Chronione są także niektóre spośród licznych źródeł wód mineralnych (źródło Vajcovka, źródło U Vojtov, wydzielające metan ).

Tereny Jaworników są wykorzystywane turystycznie, rekreacyjnie i sportowo. Pasmo stwarza idealne warunki do uprawiania sportów zimowych – licznie występują tu długie, równie stoki o niewielkim nachyleniu. Wyciągi narciarskie znajdują się między innymi w ośrodkach Velká Rač, Portáš, Velký Javorník , Čerenka, Straník, Ochotnica. Ośrodek sportów wodnych mieści się nad sztucznym jeziorem Nosice na Wagu. Pasmo przecina wiele szlaków pieszych i kilka szlaków rowerowych. Tereny wspinaczkowe znajdują się w Skałach Czertowskich (Čertovy skály) koło wsi Lidečka nad potokiem Senica , na granicy z Górami Wizowskimi, oraz w Skałach Pulczyńskich (Pulčínské skály) koło wsi Pulčín. Niedaleko, na szczycie Hradisko (773 m n.p.m.), znajduje się skalne miasto Izby z jaskinią o długości 40 m.

Bibliografia

• Antoni Wrzosek Czechosłowacja, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965
• Henryk Górski, Wanda Jędrzejewska (red.) Atlas geograficzny, wyd. XIV, PPWK Warszawa 1979
• Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Czechosłowacja. Skala 1:1000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983
• Jerzy Kondracki Karpaty, wydanie drugie poprawione, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989,