Jaskrowate
Jaskier polny Jaskier polny
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Rząd :	jaskrowce
Rodzina :	jaskrowate
Nazwa systematyczna
Ranunculaceae Juss. Gen. Pl.: 231. 4 Aug 1789, nom. cons.

Kwiaty jaskrowatych

Powojnik wielkokwiatowy

Jaskrowate (Ranunculaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu jaskrowców (Ranunculales). Liczy ok. 2,5 tysięca gatunków (w Polsce ok. 75 gatunków). Występują one głównie w klimacie umiarkowanym i chłodnym, często w obszarach górskich, ale zasięg ogólny obejmuje wszystkie obszary lądowe z wyjątkiem pustynnych obszarów północnej Afryki i Australii. W Polsce na łąkach i w lasach oraz w górach.

Charakterystyka

Pokrój

Głównie rośliny zielne , nieliczne to małe krzewy i pnącza .

Liście

Ułożone skrętolegle, bez przylistków , blaszki podzielone lub silnie powcinane.

Kwiaty

Zwykle promieniste, o silnie wypukłym dnie kwiatowym, zróżnicowane na kielich i koronę . Posiadają najczęściej wiele pręcików i słupków (zbudowanych z 1 owocolistka ). Słupkowie apokarpiczne, pręciki i słupki ułożone są spiralnie. Część pręcików często przekształca się w miodniki wydzielające nektar .

Owoce

Otwierające się mieszki , rzadziej mięsiste jagody lub niełupki o charakterze drobnego orzeszka .

Biologia

Liczne gatunki jaskrowatych zawierają silnie trujące substancje - glikozydy i alkaloidy .

Systematyka

Pozycja systematyczna wg systemu APG II i APweb

W systemie APG II rodzina jaskrowatych zaliczona jest do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Jaskrowate są grupą siostrzaną dla rodziny berberysowatych ^[1].

Podział rodziny

W obrębie rodziny wyróżnia się pięć podrodzin^[1], przy czym część z nich uznawana była w różnych systemach za odrębne rodziny (np. w systemie Reveala (1999)):

• Podrodzina Glaucidioideae Loconte – takson monotypowy z jednym rodzajem i jednym gatunkiem – Glaucidium palmatum, występującym w Japonii . W niektórych systemach (np. w systemie Reveala (1999)) takson podnoszony był do rangi rodziny Glaucidiaceae Tamura. Ze względu na liczne podobieństwa grupa ta uznawana jest za grupę siostrzaną podrodzinie Hydrastidoideae.
• Podrodzina Hydrastidoideae Martynov – takson monotypowy z jednym rodzajem i jednym gatunkiem – Hydrastis canadense występującym w centralnej i wschodniej części Ameryki Północnej. W systemie Reveala (1999) wydzielony w randze rodziny Hydrastidaceae.
• Podrodzina Coptoideae Tamura – takson obejmujący 3 rodzaje z 17 gatunkami (w większości z rodzaju Coptis) występującymi w Azji wschodniej i w Ameryce Północnej.
• Podrodzina Thalictroideae Rafinesque – takson, do którego zaliczanych jest 9 rodzajów z 450 gatunkami, z czego aż 330 należy do rodzaju rutewka Thalictrum, a 80 do rodzaju orlik Aquilegia. Rośliny te występują w strefie umiarkowanej półkuli północnej, poza tym w Ameryce Południowej, Afryce i na Nowej Gwinei^[1]. W obrębie podrodziny wyróżniono na podstawie badań molekularnych trzy główne linie rozwojowe. Do jednej należą rodzaje Thalictrum, Leptopyrum, Paropyrum i Paraquilegia, do drugiej Urophysa, Semiaquilegia i Aquilegia, do trzeciej Dichocarpum, Enemion i zdrojówka Isopyrum. Przy czym okazało się także, że rodzaj zdrojówka ma w dotychczasowym ujęciu charakter polifiletyczny – Isopyrum anemonoides jest spokrewniona z rodzajami z pierwszej grupy (jest taksonem siostrzanym dla rodzaju Paraquilegia), podczas gdy pozostałe wchodzą w skład trzeciej grupy^[2].
• Podrodzina Ranunculoideae Arnott – obejmuje 46 rodzajów z 2025 gatunkami występującymi na całym świecie z wyjątkiem tropików. Najliczniejsze w gatunki rodzaje to: jaskier Ranunculus (600 gatunków), ostróżka Delphinium s.l. (365), tojad Aconitum (300), powojnik Clematis (325), zawilec Anemone s.l. (190).

Wykaz rodzajów ^[3]

tojad Aconitum, czerniec Actaea, miłek Adonis, Anemoclema, zawilec Anemone, Anemonella, Anemonopsis, orlik Aquilegia, Asteropyrum, Barneoudia, Beesia, Calathodes, rutewnik Callianthemum, knieć Caltha, jaskierek Ceratocephala, pluskwica Cimicifuga, powojnik Clematis, ostróżeczka Consolida, Coptis, ostróżka Delphinium, Dichocarpum, Enemion, rannik Eranthis, ziarnopłon Ficaria^[4], Glaucidium , Halerpestes, Hamadryas, ciemiernik Helleborus, przylaszczka Hepatica, Hydrastis, zdrojówka Isopyrum, Knowltonia, Laccopetalum, Leptopyrum, Metanemone, Miyakea, mysiurek Myosurus, Naravelia, czarnuszka Nigella, Oreithales, Oxygraphis, Paraquilegia, Paroxygraphis, Psychrophila, sasanka Pulsatilla, jaskier Ranunculus, Semiaquilegia, Souliea, rutewka Thalictrum, Trautvetteria, pełnik Trollius, Urophysa, Xanthorhiza.

Przedstawiciele flory Polski (rodzaje)^[5]

Pozycja w systemie Reveala (1999)

Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal), rząd jaskrowce (Ranunculales Dumort.), podrząd Ranunculineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jaskrowate (Ranunculaceae Juss.)^[6]

Podział wg systemu Takhtajana

Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa Magnoliopsida , podklasa: Ranunculidae, nadrząd Ranunculanae, rząd jaskrowce (Ranunculales), rodzina jaskrowate (Ranunculaceae).

Przypisy