Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Tychy

Tychy

Tychy
Panorama miasta
Zabudowa Tychów Nowych – rondo Lwowskie
Herb
Flaga
Herb Tychów Flaga Tychów
Dewiza : Tychy. Dobre miejsce.
Województwo śląskie
Powiat miasto na prawach powiatu
Gmina
• rodzaj
Tychy
miejska
Założonoprzed 1467[1]
Prawa miejskie 1951
Prezydent miasta Andrzej Dziuba
Powierzchnia 81,72 km²
Ludność (2009)
•  liczba
•  gęstość
•  aglomeracja

129 449[2]
1 584,1 os./km²
3 487 000 ( konurbacja śląska )
Strefa numeracyjna
+48 32
Kod pocztowy 43-100 do 43-135
Tablice rejestracyjne ST
Położenie na mapie Polski

Tychy
50°08'N 18°59'E / 50.133, 18.983 Na mapach: 50°08'N 18°59'E / 50.133, 18.983
TERC
( TERYT )
2477011
SIMC 0944534
Miasta partnerskie Cassino
Berlin Marzahn-Hellersdorf
Huddinge
Urząd miejski
al. Niepodległości 49
43-100 Tychy
Strona internetowa miasta

Tychy ( niem. Tichau[3]) – to miasto przemysłowe położone na południu Polski , w województwie śląskim , w południowej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP) . Od 20 września 2007 jest częścią Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (jest jednym z miast założycielskich). Tychy zajmują 26. pozycję pod względem liczby ludności w Polsce i 46. pod względem powierzchni.

Spis treści

Położenie

Podział administracyjny

Dzielnice

Poniżej znajduje się lista dzielnic miasta wraz z podanym w nawiasie ulokowanie na terenie miasta:

Podział Śródmieścia

Śródmieście podzielone jest na 23 osiedla:

  • osiedle "Anna"
  • osiedle "Barbara" – również "podosiedla": "Balbina" B–1, B–2
  • osiedle "Celina" – również "podosiedla": C–1, C–2, C–3
  • osiedle "Cztery Pory Roku"
  • osiedle "Dorota" – również "podosiedla": D–1, D–2, D-3
  • osiedle "Ewa"
  • osiedle "Felicja" – również "podosiedle": F–1, F–2, F–6
  • osiedle "Genowefa"
  • osiedle "Honorata" – również "podosiedla": H–1, H–2, H–4, H–5, H–6, H–7
  • osiedle "Karolina"
  • osiedle "Lucyna"
  • osiedle "Łucja"
  • osiedle "Magdalena"
  • osiedle "Natalia"
  • osiedle "Olga" – również "podosiedla": O–1
  • osiedle "Paulina" – również "podosiedle": P–1
  • osiedle "Regina" – również "podosiedle": R–1
  • osiedle "Stella" – również "podosiedle": S–1 (Osiedle Sosnowe)
  • osiedle "Teresa" – również "podosiedle": T–1
  • osiedle "Urszula" – również "podosiedle": U–1
  • osiedle "Weronika"
  • osiedle "Zuzanna" – również "podosiedle": Z–1

Środowisko naturalne

Tychy, panorama miasta od strony zachodniej.
Tychy, panorama miasta od strony zachodniej.

Geografia

Tychy należą do większych miast województwa śląskiego (129 449 mieszkańców w dniu 30 XII 2009)[4]. Położone są w jego południowej części na wysokości poniżej 300 m n.p.m. , na pograniczu Kotliny Oświęcimskiej i Wyżyny Śląskiej . Miasto leży w obrębie megaregionu Karpackiego, prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym, obejmując m.in. fragment Kotliny Oświęcimskiej .

Usytuowane są przy skrzyżowaniu tras międzynarodowych WarszawaWiedeń (w Tychach jest to ul. Beskidzka / DK 1) i krajowej Opole - Kraków (ul. Mikołowska i Oświęcimska / DK 44). Miasto położone jest w odległości 58 km w linii prostej na południe od portu lotniczego w Pyrzowicach i 65 km na zachód od portu lotniczego Kraków-Balice , ok. 30 km na północny wschód od granicy czeskiej oraz ok. 55 km na północ od granicy słowackiej . W odległości 12 km od Tychów przechodzi autostrada A4 .

W odległości około 25 km od Tychów znajdują się następujące pasma górskie : Beskid Śląski i Beskid Żywiecki . Odległość ok. 30-45 km od niektórych beskidzkich kurortów jak np. Szczyrk , Żywiec czy Wisła oraz 38 km od największego beskidzkiego miasta Bielska-Białej sprawia, że Tychy są dobrym miejscem wypadowym w góry , choć oczywiście nie tak dobrym jak samo Bielsko-Biała . W pogodne dni z obszaru miasta widać panoramę Beskidu Śląskiego , Małego i Żywieckiego – z największą górą całego pasma BeskidówBabią Górą (1725 m n.p.m.) oraz na samym wschodzie horyzontu Beskidu Makowskiego .

Od południa, wschodu i zachodu miasto otaczają Lasy Pszczyńskie będące pozostałością dawnej Puszczy Pszczyńskiej , a na północ od miasta znajdują się Lasy Katowicko-Murckowskie, będące fragmentem południowej części Leśnego Pasa Ochronnego GOP .

Tychy leżą w dorzeczu Wisły , w zlewni Wisła Mała.

Klimat

Obszar, na którym leżą Tychy występuje w regionie klimatycznym małopolskim . Charakteryzuje się on mikroklimatem wyżynnym z dużym wpływem pobliskich gór – dla miasta jest to pasmo Beskidu Śląskiego i Żywieckiego.

Średnioroczne temperatury powietrza, średnioroczne opady i średnie opady dla półrocza chłodnego (listopad-kwiecień), a także półrocza ciepłego (maj-październik) dla Tychów i dla porównania Warszawy prezentuje poniższe zestawienie:

Średnia temperatura i opady dla Tychów
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie najwyższe temperatury [°C]-1-14111722232319135212
Średnie najniższe temperatury [°C]-6-8-32711121283-1-23
Opady [mm]20.315.222.940.66671.186.438.138.143.222.940.6508
Źródło:

Charakterystycznym zjawiskiem występującym w Tychach są wiatry wiejące niemal codziennie, stąd Tychy są określane często mianem miasta przeciągów. Wpływa na to m.in. położenie Tychów tzn. "u podnóża gór" oraz Brama Morawska . Charakterystycznym zjawiskiem są też liczne burze oraz duża i nierzadko nagła zmienność pogody na tym obszarze. Do Tychów docierają również silne wiatry halne z pobliskich Beskidów, które wieją najczęściej w okresach jesiennym i wiosennym . Oczywiście nie są one tak silne jak w Beskidach, czy chociaż w Bielsku-Białej ale mogą osiągać nawet 30-32 m/s tj. ok. 120 km/h, jednak takie prędkości w Tychach osiąga stosunkowo rzadko[].

Śnieg i śnieg z deszczem w Tychach pada czasami już pod koniec września jak np. w 1995 r. kiedy to miejscami śnieg pokrył zieleń. Utrzymywanie się pokrywy śnieżnej w kwietniu to nic dziwnego. Może ona sięgać nawet do 50 cm jak to miało miejsce 1996 r. Także zimowa sceneria podczas Świąt Wielkanocy zdarza się dosyć często. Zdarzały się lata jak np. w roku 1985 kiedy śnieg spadł 1 maja oraz całkiem niedawno bo 23 i 24 maja 2004 roku kiedy to wystąpiły opady krupy śnieżnej i śniegu z deszczem przy temperaturze +3 i +4 stopnia w dzień i ok. +2 °C w nocy[].

Wody

Park Północny Tychy – ptactwo wodne

Przyroda

W granicach miasta znajduje się około 150 ha zorganizowanej zieleni (oprócz zieleni na terenach administrowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe i MZBM). Parki zajmują 42,2 ha a skwery 32,5 ha[5]. Pozostałe tereny to tereny przyuliczne.

Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią piwa z 1899 roku

Parki i skwery na terenie miasta miasta[5]:

  • Park zabytkowy przy ulicy Katowickiej (tzw. Park Browarniany)
  • Park Górniczy na osiedlu „A”
  • Park Północny przy ulicy Edukacji
  • Park Miejski przy Urzędzie Miejskim
  • Park Łabędzi w sąsiedztwie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego
  • Park Suble I i II
  • Park Jaworek
  • Park św. Franciszka z Asyżu
  • Tereny zielone nad Potokiem Tyskim
  • Skwer przy ulicy Darwina
  • Skwer Niedźwiadków
  • Skwer przy placu M. Skłodowskiej-Curie
  • Skwer przy ulicy Czarnieckiego
  • Skwer Starego Alojza
  • Skwer przy ul. Dębowej
  • Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany”

Obszary leśne na terenie miasta zajmują 2252 ha[5]. Ważnym elementem pasm ekologicznych są również ogrody działkowe. Tychy otoczone są też dużymi kompleksami lasów, głównie Leśnym pasem ochronnym GOP-u i pozostałościami po Puszczy Pszczyńskiej .

Tychy należą do miast o największej liczbie i powierzchni parków w Polsce – 9. miejsce.

Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych (ha)
1. Warszawa 946
2. Bydgoszcz 874
3. Wrocław 789
4. Chorzów 618
5. Łódź 608
6. Katowice 526
7. Poznań 450
8. Kraków 358
9.Tychy227
10. Sosnowiec 206

Również powierzchnia parków i zieleńców na mieszkańca stawia Tychy w czołówce krajowej. Tak dobre wyniki – 2. miejsce w Polsce – Tychy zawdzięczają posiadaniu kilku parków miejskich.

Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej na 1 mieszkańca (m²)
1. Chorzów 70,9
2.Tychy38,0
3. Bydgoszcz 36,5
4. Gorzów Wielkopolski 33,7
5. Katowice 32,6
6. Sosnowiec 32,1
7. Dąbrowa Górnicza 31,9
8. Grudziądz 29,1
9. Olsztyn 26,6
10. Gliwice 26,4

Demografia

Rozwój demograficzny

Ludność Tychów i jej rozwój demograficzny ma ścisły związek z wcielaniem okolicznych miejscowości oraz rozbudową miasta. W 1975 r. liczba ludności miasta przekroczyła 135 tys. W tym dniu włączono do Tychów: Bieruń , Imielin , Lędziny , gminę Kobiór i gminę Wyry . Dwa lata później włączono gminę Bojszowy , odłączono Imielin . W 1991 r. odłączono Bieruń , Lędziny , gminę Bojszowy , gminę Kobiór i gminę Wyry . Największą populację Tychy odnotowały w 1990 r. – 191 723 mieszkańców.

Tychy w liczbach

  • Położenie Tychów – szerokość geograficzna: 50.08°N, długość geograficzna: 19.00°E
  • Powierzchnia gminy – 81,72 km²
  • Powierzchnia lasów – 21,64 km²
  • Powierzchnia zieleni miejskiej – 1,27 km²
  • Powierzchnia zieleni miejskiej na jednego mieszkańca – ok. 8 m²
  • Gęstość zaludnienia na 1 km² – ok. 1606
  • Liczba mieszkańców – 131 854 (dane z 2004 r.) w tym:
    • kobiet: 67 681
    • mężczyzn: 64 173

Etymologia

Najstarsza wzmianka źródłowa o Tychach pochodzi z 1467 r. - Tichi, w 1527 r. w kontekście polskim - w Tyssech = w Tyszech, w 1845 r. Tychów jak Kraków (gdyż niemieckie Tichau). Nazwa dzierżawcza od imienia Tych (zdrobnienie od Tymoteusz , podobnie jak Zych od Zygmunt ) stąd nazwa rodowa Tychy. Mniej prawdopodobną byłaby etymologia od niemieckiego Teich=staw, z późniejszym spolszczeniem na Tych(y)[6].

Historia

Herb Tychów z 1467 roku

Pierwsza wzmianka o Tychach pochodzi z 1467 roku. Znajduje się ona w tzw. protokolarzu miasta Pszczyna , w którym zapisywano między innymi informację o wydatkach pszczyńskiej rady miejskiej . Pod datą 1467 zapisano w języku łacińskim zdanie: "Dominikowi z Tychów daliśmy 5 groszy za gonty".

Najstarsze znane ślady pobytu człowieka na terenie obecnych Tychów pochodzę jednak już ze starszej epoki kamienia (na ziemiach polskich jest to okres od ok. 310 000 do 40 000 lat temu). Dowodem średniowiecznego osadnictwa na tym obszarze jest odkryty w okresie międzywojennym , badany przez archeologów w latach sześćdziesiątych XX wieku, cmentarz na terenie Cielmic , obecnie dzielnicy Tychów.

Pierwszy drewniany kościół w Tychach wybudowano około 1500 roku. W źródłach pisanych informacja o nim pojawia się dopiero pod datą 1529. Obecnie jest to kościół pw. św. Marii Magdaleny . Z kolei z roku 1629 pochodzi pierwsza wzmianka na temat Browaru Książęcego w Tychach . Był on własnością rodów panujących na ziemi pszczyńskiej . Do nich należała również między innymi Huta Paprocka założona na początku XVIII wieku w sąsiedztwie gminy Paprocany .

W listopadzie 1868 do Tychów dotarła kolej żelazna – uruchomiono linię kolejową łączącą Czechowice-Dziedzice , Tychy i Murcki z Szopienicami . W 1887 roku uruchomiono fabrykę celulozy w Tychach-Czułowie. W 1897 roku w Tychach założono drugi browar – Browar Obywatelski .

Po zakończeniu I wojny światowej wielu mieszkańców Tychów i sąsiednich gmin brało udział w powstaniach śląskich 1919-1921. Według wielu historyków wybuch I powstania śląskiego nastąpił w Paprocanach (wówczas samodzielna gmina), w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku. W 1922 roku po plebiscycie i III powstaniu śląskim Tychy weszły w skład państwa polskiego ( 83,5% głosów za przyłączeniem do Polski ). Naczelnikiem gminy Tychy został wybrany Jan Wieczorek. W 1934 roku Tychy uchwałą Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 20 listopada 1933 roku stały się gminą wiejską na prawach miejskich .

W latach II wojny światowej Tychy wraz z polską częścią Górnego Sląska przyłączono do Rzeszy Niemieckiej . Dnia 28 stycznia 1945 roku Armia Czerwona wkroczyła do Tychów.

W latach 1945-54 siedziba wiejskiej gminy Tychy . 4 października 1950 roku Prezydium Rządu przyjęło uchwałę o rozbudowie Tychów. Miesiąc później, dnia 8 listopada, Prezes Rady Ministrów wydał rozporządzenie w sprawie nadania gminie Tychy ustroju miejskiego z dniem 1 stycznia 1951 roku. W granice miasta włączono Paprocany i Wilkowyje . Rozpoczęła się budowa miasta Nowe Tychy, które spełniać miało rolę miasta-sypialni dla Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego . Pierwsze wybudowane osiedle mieszkaniowe zostało oznaczone literą A. Następne osiedla mieszkaniowe nazywane były według kolejnych liter alfabetu. Autorem projektu osiedla A był Tadeusz Teodorowicz-Todorowski. Generalnymi projektantami miasta Nowe Tychy byli architekci Hanna Adamczewska-Wejchert i Kazimierz Wejchert.

W 1973 roku do Tychów przyłączono gromady Cielmice , Jaroszowice , Urbanowice , część Bierunia Starego . W 1975 roku w granice miasta włączono Bieruń , Lędziny , Imielin , Wyry , Gostyń , Chełm Śląski . W 1977 roku wyłączono z Tychów gminy Imielin , Chełm Śląski i część Kopciowic . W 1991 roku doszło do podziału wielkich Tychów, z granic miasta wyłączono pięć gmin: Bieruń , Bojszowy , Kobiór , Lędziny i Wyry .

W 1997 roku w Tychach utworzono Podstrefę Tyską Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej . W tym samym roku otwarto w Tychach Wyższą Szkołę Zarządzania i Nauk Społecznych . W listopadzie 2004 roku zostało otwarte Tyskie Muzeum Piwowarstwa , w kwietniu 2005 roku – Muzeum Miejskie w Tychach [7][8].

Polityka

Miasta partnerskie

MiastoPaństwoRok rozpoczęcia
Cassino   Włochy 1977
Berlin Marzahn-Hellersdorf   Niemcy 1992
Huddinge   Szwecja 2002

Miasta współpracujące

MiastoPaństwoRok rozpoczęcia
Roubaix   Francja 1995
Milton Keynes   Wielka Brytania 1995
Tuttlingen   Niemcy 1997
Dacorum   Wielka Brytania 1999
Kijów-Podole   Ukraina 2000

Architektura

Tychy, panorama miasta od strony południowej.

Osiedle Anna

Osiedle to jest modelowym przykładem architektury socrealistycznej w Polsce. Zaprojektowane przez Tadeusza Teodorowicza-Todorowskiego na początku lat 50 XX wieku jako pierwsze osiedle Nowych Tychów. Przez osiedle przechodzą dwie osie kompozycyjne: wschód-zachód, którą stanowi ul.Arkadowa oraz północ-południe. Krzyżują się one na placu św.Anny, który jest punktem centralnym osiedla, znajdują się tu: biblioteka, poczta, lokale handlowe i usługowe oraz budynek dawnego Domu Kultury "Górnik", gdzie karierę zaczynał legendarny wokalista grupy Dżem, Rysiek Riedel. Osiedle nie imponuje skalą wykonania, natomiast w wielu miejscach: na gzymsach, portalach, elewacjach czy kolumnadach można znaleźć ciekawe elementy architektury socrealistycznej, jak: posągi, płaskorzeźby, gmerki, sgraffito czy malowidła ścienne. Przedstawiają one przede wszystkim zwykłych ludzi pracy: górnika, budowlańca, matkę z dzieckiem (na żłobku), mężczyznę z kontrabasem (na domu kultury) oraz najsłynniejszą robotnicę z kielnią przy wejściu do centralnego placu. Obecnie osiedle jest zaniedbane, a planowana modernizacja ma być rozpoczęta w 2011[9]. Osiedle nie jest wpisane do zabytków, ale miasto samo uznało go za zespół podlegający ochronie[9].

Place w Tychach

  • Rynek – przed II wojną światową Plac 3 Maja. Stanowi centrum Starych Tychów. Przy rynku znajduje się najstarszy tyski kościół, Teatr Mały oraz wybudowane w latach 60 dwupiętrowe bloki mieszkalne. z lokalami handlowo-usługowymi w podcieniach. Na środku Rynku znajduje się nowa fontanna z rzeźbami wydr.
  • Plac Wolności – Stare Tychy. Znajduje się tu budynek przedwojennego ratusza miejskiego oraz pierwszej w mieście szkoły. Na placu stoi także zburzony przez hitlerowców i odrestaurowany w 2006 r. pomnik Powstańca Śląskiego.
  • Plac św.Anny – osiedle A. Centralny punkt pierwszego osiedla Nowych Tychów. Dawniej nazywany placem Stalina, później W. Pstrowskiego.
  • Plac Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – Śródmieście os. B.
  • Plac G. Bacewicz – osiedle Balbina.
  • Plac S. Czarnieckiego – osiedle C–1.
  • Plac M. Curie-Skłodowskiej – osiedle C–3.
  • Plac Konstytucji 3 Maja – Śródmieście os. H.
  • Plac W. Korfantego – osiedle K.
  • Plac F. Nowary – Paprocany .
  • Plac gen. J. Ziętka – osiedle Z.
  • Plac Zbawiciela – osiedle Z–1.

Pomniki w Tychach

  • Pomnik Walki i Pracy zwany "Żyrafą" jest wkomponowany w Park Miejski niedaleko Urzędu Miasta. Na placu pod "Żyrafą" odbywa się wiele imprez masowych, np. Dni Tyskie, Święto Czekolady czy Port Pieśni Pracy.
  • Pomnik Powstańca Śląskiego na Placu Wolności. Zbudowana przed wojną postać z szablą, w czasie działań wojennych zniszczona przez hitlerowców. Został w roku 1958 odbudowany w nieco zmienionej, bardziej odpowiadającej socjalistycznym warunkom postaci przez Augusta Dyrdę. W 2006 r. ten sam autor zrekonstruował oryginalny wygląd pomnika.
  • Pomnik gen. S.Grota-Roweckiego – popiersie z 2005 r. przy budynku WKU.
  • Pomnik Starego Alojza – postać z kultury Ślązaków. Od 2007 r. stoi naprzeciw Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych na skwerze swojego imienia.
  • Pomnik Zesłańców Sybiru przy rondzie tego samego imienia w dzielnicy Paprocany .
  • Popiersie upamiętniające rzeźbiarza Augusta Kissa w dzielnicy Paprocany, skąd pochodzi.

Wszystkie powyższe pomniki (poza dwoma ostatnimi) są autorstwa związanego z Tychami śląskiego rzeźbiarza Augusta Dyrdy .

Znaczące budynki w Tychach

Al. Bielska – Tychy nowe budownictwo.
Al. Bielska – Tychy nowe budownictwo.
Urząd Miasta Tychy
Osiedle Balbina ul. Barona 30
Brama słońca ul. Dmowskiego
  • Urząd Miasta – budynek ma 9 pięter i składa się z trzech skrzydeł A,B,C. Znajduje się w nim większość wydziałów Urzędu Miasta. Wyjątkiem jest Wydział Komunikacji. Na parterze UM Tychy znajduje się Biuro Obsługi Klienta gdzie mieszkańcy mogą załatwić większość urzędowych spraw.

Budynki i placówki w liczbach

  • Teatry – 1
  • Muzea – 3
  • Kina – 1 (multikino – 5 sal kinowych na 1221 miejsc)
  • Stadiony – 3
  • Lodowiska – 3 (w tym 2 okresowe)
  • Biblioteki – 16
  • Pływalnie, baseny, baseny szkolne – 3
  • Apteki ogólnodostępne – 23
  • Przychodnie – 27
  • Szpitale – 2
  • Liczba placówek pocztowych i telekomunikacyjnych – 14
  • Liczba oczyszczalni ścieków – 2
  • Liczba wysypisk zorganizowanych – 1

Kultura

Muzeum Miejskie

Media

Prasa:

  • Agora S.A. Gazeta Wyborcza
  • Echo – Górnośląski Tygodnik Regionalny (ukazuje się w środy)
  • Nowe Echo, tygodnik (obecnie tyski dodatek piątkowy do Dziennika Zachodniego)
  • Twoje Tychy, tygodnik (ukazuje się we wtorki)
  • Twoje Miasto, tyski miesięcznik samorządowy. (obecnie dodatek do tygodnika Twoje Tychy)
  • Gazeta Tyska, tygodnik (zlikwidowany)
  • Tydzień w Tydzień – Śląski Tygodnik Regionalny – dawniej Tydzień w Tychach (zlikwidowany)

Radio:

  • Radio Express , 92,3 FM (Rozgłośnia przeniesiona do Bielska)
  • Radio "Karolina" Złote Przeboje, 91,2 FM (Grupa Radiowa Agory Sp. z o.o.)
  • Radio Roxy Fm, 94,5 FM (Grupa Radiowa Agory Sp. z o.o.)
  • Radio TOK Fm, 97,4 FM (Grupa Radiowa Agory Sp. z o.o.)
  • Rock Radio Śląsk (zlikwidowane)

Telewizja:

  • TV Silesia – (TVS) wiadomości z miasta w telewizji regionalnej

Opieka zdrowotna

  • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr 1 im. Prof. Józefa Gasińskiego – Tychy, ul. Edukacji 102
  • Szpital Miejski – Tychy, ul. Cicha 27; od 30 czerwca 2010 roku stanie się prywatnym przedsiębiorstwem

Edukacja i nauka

Szkoły wyższe

Zabytki

Park Browarniany z muszlą koncertową
Huta Paprocka w Tychach

Obiekty zabytkowe

Według rejestru zabytków KOBiDZ [11] na listę zabytków wpisane są obiekty:

  • kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny , 1744-82, 1906-07, nr rej.: 671/66 z 28.05.1966
  • zespół pałacowy , ul. Katowicka, nr rej.: 1296/83 z 18.01.1983:
    • pałac, XVIII-XIX
    • pijalnia piwa, murowano-drewniana z 1899
    • muszla koncertowa, murowano-drewniana z 1899
    • park
    • stajnia z początku XIX wieku
  • willa z ogrodem, ul. Damrota 41, z początku XX wieku, nr rej.: A/1527/93 z 30.04.1993
  • stodoła, ul. Mikołowska 177, drewniana z XIX wieku, nr rej.: 672/66 z 28.05.1966
  • browar, ul. Mikołowska z XVIII-XX wieku, nr rej.: 670/66 z 28.05.1966
    • piwnice składowe „Ameryka” i „Toszek”
  • zespół Browaru Obywatelskiego , ul. Browarna 7, nr rej.: A/80/03 z 28.02.2003:
    • słodownia z 1896-97 roku
    • warzelnia z maszynownią i leżakownia (1896-97)
    • bednarnia – (1896-97)
    • młotownia z 1914 roku
    • rozdzielnia z 1914 roku
    • warsztat mechaniczny (1896-97)
    • stajnie i garaże z 1930 roku
    • portiernia (1896-97)
    • studnia głębinowa (1896-97)
    • budynek dyrekcji z kasynem z lat 1896-97
  • zespół huty paprockiej , XVIII-XIX, nr rej.: A/1427/91 z 10.07.1991:
    • budynek mieszkalno-administracyjny z 2 połowy XIX wieku
    • budynek produkcyjny z połowy XIX wieku
    • budynek gospodarczy z 1787

Kościoły i związki wyznaniowe

Parafia św. Marii Magdaleny w Tychach
Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Piotra i Pawła

Kościół rzymskokatolicki

Kościoły protestanckie

Buddyzm

Inne

Sport i rekreacja

Kluby sportowe w Tychach

Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Tychach

Lodowisko w Tychach
Hala ul. Piłsudskiego

Działalność sportową i rekreacyjną prowadzi Zespół ds Sportu i Organizacji Imprez, w którego skład wchodzą m.in. Miejski Ośrodek Sportów Młodzieżowych , Dział Organizacji Imprez, Osiedlowe Centra Sportowe. Ośrodek finansowany w całości ze środków budżetu miasta. MOSiR Tychy zarządza obiektami:

  • Stadion Zimowy w Tychach – Lodowisko znajduje się na osiedlu "G" przy ul. Gen. Ch. de Gaulle'a 2 Na przełomie roku 2008/2009 lodowisko zostało gruntownie zmodernizowane czyniąc je najnowocześniejszym stadionem zimowym w Polsce.
  • Hala Sportowa przy ul. Piłsudskiego została oddana do użytku 25 Maja 2008 r. Hala ma powierzchnię 1100 m2 i posiada 924 miejsca siedzące oraz 260 stojących. Na terenie obiektu mieści się sauna i siłownia.
  • Kryta Pływalnia zlokalizowana jest ul. Edukacji 9. Posiada basen sportowy, basen rozgrzewkowy, basen zjeżdżalni, zjeżdżalnię, hydromasaże, saunę oraz siłownię.
  • Stadion Miejski w Tychach mieści się przy ul. Edukacji 7. Na terenie Stadionu Miejskiego odbywają się mecze piłki nożnej II ligi, klasy A, Śląskiej Ligi Juniorów i Trampkarzy, Szkolnej i Amatorskiej Ligi Piłki Nożnej oraz wiele rozgrywek i imprez sportowo-kulturalnych. Planowana jest przebudowa w najbliższych latach.
  • Ośrodek Wypoczynkowy "Paprocany" został ulokowany przy Jeziorze Paprocany od strony miasta. Na jego terenie znajduje się strzeżona piaszczysta plaża. Przy samej plaży można wypożyczyć sprzęt pływający (kajaki, rowerki wodne). Na terenie ośrodka znajdują się punkty gastronomiczne.
  • Kompleks Sportowy "Paprocany" wyposażony jest w boisko do piłki lub siatkówki plażowej, boisko wielofunkcyjne ze sztuczną nawierzchnią oraz siłownię.

Miejski Ośrodek Sportów Młodzieżowych

Gospodarka

Browar w Tychach

Bezrobocie w Tychach wynosi 3,7% i jest to najniższa wartość wśród powiatów grodzkich w woj. śląskim – po Katowicach i przed Rybnikiem (odpowiednio 2,1% i 4,6%)[13]

Miasto znane jest z browaru – Tyskie Browary Książęce , które obecnie wchodzą w skład Kompanii Piwowarskiej SA. Jest to najstarszy nieprzerwanie działający browar w Polsce . Na terenie browarni istnieje również Tyskie Muzeum Piwowarstwa .

W Tychach znajdują się zakłady motoryzacyjne koncernu FIAT , w których produkuje się najwięcej samochodów w Polsce . Tyska fabryka FIAT-a ma wyłączność na produkcję Fiata Panda na całą Europę , poza tym na terenie fabryki produkowany jest nowy model Forda wykorzystany w filmie o Jamesie Bondzie .

W mieście znajduje się podstrefa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej .

Transport

Schematyczny plan komunikacyjny miasta.

Przez miasto przebiegają trasy:

W odległości 12-15 km na północ od miasta biegnie autostrada A4 ze Zgorzelca (granica polsko - niemiecka) przez Wrocław , Katowice do Krakowa , a w przyszłości trasa pobiegnie przez Rzeszów do Korczowej (granica polsko - ukraińska), dzięki czemu Tychy będą miały dogodną komunikację z Europą.
Oprócz tego w odległości ok. 20 km na zachód od Tychów powstaje autostrada A1 na odcinku Gliwice - Gorzyczki (granica polsko - czeska), dzięki której nie tylko Tychy będą w miarę lepiej skomunikowane z Europą, ale również zmniejszy to zatłoczenie DK 1 w Tychach (której generalny remont i modernizacja znajdujących się na niej skrzyżowań zaplanowana jest na lata 2011 - 2013 ), podobnie z resztą, jak planowana droga ekspresowa S1 na odcinku Lędziny - Bielsko-Biała.

W Tychach znajdują się następujące ronda:

LpSkrzyżowanie ulicNazwa rondaRok powstania ronda
1 al. marsz. J. Piłsudskiegoul. Armii Krajowej Paprocańskie1993
2 al. Bielska – ul. Żwakowska – al. Jana Pawła IIPolonia1996
3al. Bielska – Jaśkowicka – al. marsz. J. PiłsudskiegoSkałka1997
4al. marsz. J. Piłsudskiego – ul. R. DmowskiegoLwowskie1997
5ul. R. Dmowskiego – ul. S. Grota-Roweckiego – al. Jana Pawła IICassino1997
6al. Jana Pawła II – ul. Armii Krajowej – ul. Paprocańska – ul. WyszyńskiegoOlimpijskie1999
7ul. TowarowaStrefowe2000
8ul. Żwakowska – ul. HarcerskaSublańskie2001
9ul. Jaśkowicka – ul. Stoczniowców 70Żwakowskie2002
10ul. gen. W. Sikorskiego – ul. Armii KrajowejZesłańców Sybiru2005
11ul. Harcerska – ul. Stoczniowców 70bez nazwy2007
12ul. Stoczniowców 70 – ul. Żwakowska – ul. Glińczańska – ul. Borowabez nazwy2010
13 ul. Oświęcimska ( DK44 ) – ul. Turyńska ( DK44 ) – ul. Kościelna – ul. Długa(projektowane)

Transport kolejowy

W dzielnicy Stare Tychy znajduje się dworzec PKP , skąd istnieją bezpośrednie połączenia kolejowe do takich miast jak Warszawa , Gdynia , Kielce , Ostrava , Wiedeń , Łódź , Ustka , Częstochowa , Cieszyn , Białystok , Katowice czy Bielsko-Biała . Pomimo peryferyjnego położenia dojazd do dworca jest stosunkowo łatwy, jako że trasy większości miejskich linii autobusowych i wszystkich trolejbusowych przebiegają obok niego. Tychy nie posiadają dworca PKS.

Przystanek SKR Tychy – Miasto

Szybka Kolej Regionalna – została otwarta 14 grudnia 2008 r. Ułatwia ona dojazd do sąsiadujących z Tychami Katowic . Do użytku zostały oddane dwie stacje – Tychy Miasto i Tychy Zachodnie . Stacje znajdują się w wykopie, przebiegającym przez miasto. Podróż z przystanku Tychy Miasto do głównego dworca w Katowicach zajmuje 24 minuty. Linię obsługują 3 pociągi Flirt EN75 . Do 2012 zostaną wybudowane dwie nowe stacje Tychy Lodowisko i Tychy Bielska. Bilet jest zintegrowany z MZK Tychy (autobusowo-trolejbusowo-pociągowy), obowiązuje pomarańczowa taryfa obok normalnej taryfy PKP. W planach jest także uruchomienie połączenia SKM do Oświęcimia .

Komunikacja miejska

Miejski Zarząd Komunikacji w Tychach (MZK Tychy) – organizator komunikacji miejskiej z Tychów. Działalność MZK Tychy jest prowadzona głównie na terenie miasta Tychy oraz na terenie sąsiednich gmin. Obsługuje 35 linii zwykłych, 2 pośpieszne, 5 trolejbusowych, 10 mikrobusowych i jedną szkolną.W Tychach obowiązuje taryfa czasowa, dostępne są bilety 20-, 40-, i 90-minutowe, dobowe, tygodniowe, miesięczne i kwartalne[14]Głównymi przewoźnikami są PKM Tychy , Tyskie Linie Trolejbusowe oraz firma Meteor Jaworzno . Pozostali przewoźnicy obsługują linie mikrobusowe .

Trolejbusy w Tychach – to jeden z elementów komunikacji miejskiej (ok. 40 km trakcji), występujący obok tradycyjnej komunikacji autobusowej . W Tychach jest pięć linii trolejbusowych (A, B, C, D, E). Trolejbusy w liczbie 23 szt.(w tym 6 niskopodłogowych) są zbudowane na bazie autobusów marki Jelcz oraz Solaris .

Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Tychach – Tabor to 74 autobusy, z czego blisko 90 procent to pojazdy niskopodłogowe. Do 2012 roku przedsiębiorstwo planuje wycofać wszystkie pojazdy wysokopodłogowe .Trzon taboru stanowią autobusy marki Solaris i Volvo .

Transport lotniczy

Tychy mają dobre połączenie drogowe z lotniskiem w Pyrzowicach . Dojazd za pomocą drogi ekspresowej S1 .

Wojsko

Siedziba WKU – Tychy ul. Grota Roweckiego

Wojskowa Komenda Uzupełnień w Tychach jest jednostką administracji wojskowej w Polsce zajmującą się administracją rezerw osobowych . Tyskie WKU pełni rolę organu wykonawczego Ministra Obrony Narodowej i jest podporządkowana bezpośrednio szefowi Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Katowicach . Odpowiada za realizowanie problematyki obronnej i administracji wojskowej w ramach administrowanego terenu. Jako główne zadania, to przede wszystkim zadania z zakresu zapewnienia mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek wojskowych, a co za tym idzie to: współdziałanie ze starostwami powiatowymi w zakresie polityki obronnej państwa, współdziałanie z Obroną Cywilną , powoływanie żołnierzy rezerwy do czynnej (kontraktowej) służby wojskowej, wnioskowanie o mianowanie na wyższe stopnie wojskowe żołnierzy rezerwy , rekrutacja kandydatów do szkół wojskowych, ewidencja wojskowa osób podlegających powszechnemu obowiązkowi obrony i wreszcie kreowanie pozytywnego wizerunku Wojska Polskiego . Tyska Wojskowa Komenda Uzupełnień prócz świadczeń na rzecz obrony również współpracuje z innymi organami i podmiotami w sprawach związanych z nie tylko obronnością państwa. Prowadzi liczne spotkania z dziećmi i młodzieżą szkół znajdujących się na terenie jej działania. Za swoją działalności służbową Komenda była wielokrotnie wyróżniana. Zajmowała również czołowe lokaty we współzawodnictwie wojskowym.

Komendanci WKU Tychy:

  • ppłk Karol Żukowski (1966-1968)
  • płk Włodzimierz Gosz (1968-1976)
  • płk dypl. Augustyn Sałagan (1976-1982)
  • ppłk Kazimierz Czerwiński (1982-1990)
  • ppłk dypl. Marek Laskowski (1990-1992)
  • płk Andrzej Kukuła (1992-1998)
  • ppłk Zbigniew Piątek (1998-2002)
  • ppłk Maciej Radziak (2002-)

Osoby związane z Tychami

Honorowi Obywatele

Zasady przyznawania honorowego obywatelstwa określa uchwała Rady Miasta Tychy nr 0150/XXVI/509/04 z dnia 28 października 2004 r.

  • Tytuł ten w grudniu 2004 roku jako pierwszy otrzymał:
    • ksiądz arcybiskup doktor Damian ZimońMetropolita katowicki – w uznaniu "wyjątkowej roli, jaką, w ciągu 70-lecia istnienia miasta, odegrał w integracji tyskiej społeczności Kościół Katolicki oraz osobistego zaangażowania Księdza Arcybiskupa w sprawy Tychów".
  • 23 stycznia 2009 r. na uroczystej sesji inaugurującej obchody 75-lecia nadania Tychom praw gminy miejskiej tytuły Honorowego Obywatela Miasta Tychy zostały wręczone trzem kolejnym osobom:
    • Mariusz Czerkawski – tyski hokeista – honorowe obywatelstwo Tychów otrzymał za: osiągnięcia sportowe w kanadyjsko-amerykańskiej lidze hokejowej NHL, za promowanie Tychów w Polsce, Europie i na świecie, za promowanie wśród mieszkańców miasta sportu i zdrowego stylu życia.
    • Marek Moś – założyciel i dyrektor artystyczny Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy – AUKSO – honorowe obywatelstwo Tychów otrzymał: za stworzenie i prowadzenie w Tychach orkiestry na najwyższym, europejskim i światowym poziomie artystycznym, za rozbudzanie zainteresowania mieszkańców miasta wysoką kulturą i zaspokajanie ich potrzeb w tej materii, za promocję Tychów podczas koncertów w Polsce, Europie i na świecie.
    • Marek Szczepańskiprofesor socjologii, współzałożyciel samorządowej Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach – honorowe obywatelstwo Tychów otrzymał: za współzałożenie Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach, co pozwala kształcić młodych ludzi, za aktywnych uczestników życia społecznego, silnie związanych ze społecznością lokalną i regionalną, za współtworzenie spotkań naukowych pod nazwą Tyskie Seminaria Majowe, dzięki którym Tychy, nie będąc wielkim ośrodkiem akademickim, zaistniały na naukowej mapie Polski, za aktywną realizację imperatywu: „Myśl globalnie, działaj lokalnie”, za prace badawcze nad społecznością i zbiorowością lokalną oraz ojczyzną prywatną: naszym mniejszym niebem.

Osoby powiązane z Tychami

Ludzie urodzeni w Tychach

Lista osób urodzonych w Tychach, które mają biogram na stronach Wikipedii:

Zobacz też

Przypisy

  1. Historia Tychów
  2. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2009 r.
  3. Tychów, Tychy, Tichau w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” z lat 1880–1902 (tom XII str. 691).
  4. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.) . Warszawa: Główny Urząd Statystyczny , 2010. ISSN 1734-6118 .  ( pol. )
  5. 5,0 5,1 5,2 Rada Miasta Tychy: UCHWAŁA NR 0150/XXXII/724/09 RADY MIASTA TYCHYz dnia 25 czerwca 2009 r ( pol. ). [dostęp 5 stycznia 2010].
  6. Stanisław Rospond , Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s.405
  7. L. Musioł: "Tychy. Monografia historyczna". Tychy 1939.
  8. "Tychy 1939-1993. Monografia miasta". Red. M. Szczepański. Tychy 1996.
  9. 9,0 9,1 Iwona Sobczyk: Tyski socrealistyczny unikat będzie rewitalizowany ( pol. ). katowice.gazeta.pl, 17 lutego 2010. [dostęp 2010-03-05].
  10. Tyski Chór Mieszany PRESTO CANTABILE .
  11. Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków: Rejestr zabytków nieruchomych ( pol. ). [dostęp 20 maja 2009].
  12. [ http://www.tychy.buddyzm.pl/ BUDDYJSKI OŚRODEK MEDYTACYJNY W TYCHACH].
  13. Błąd 404. Strona o podanym adresie nie istnieje
  14. Oficjalna strona MZK w Tychach

Bibliografia

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Tychy":

1971 od czasu katastrofy 23 marca. 20 kwietnia – powstał klub sportowy GKS 71 Tychy . 30 kwietnia Bielsko-Biała : zlikwidowano komunikację tramwajową .premiera filmu Hydrozagadka . 7 maja – premiera filmu Epilog ...

Sopot ...

2006 Cracovia zdobyła tytuł Mistrza Polski. W finałowej rywalizacji pokonała dotychczasowego mistrza GKS Tychy 4:1. 26 marca – Ole Einar Bjørndalen po raz czwarty zdobył Puchar ...

Charles de Gaulle ...

Runy ...

1982 ...

Trolejbus ...

Glinka ...

Roubaix ...

Górnośląski Okręg Przemysłowy ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Tychy":

222. Warunki życia w Polsce (plansza 3) pracujące w takich branżach jak: przetwórstwo ropy naftowej (Płock), przemysł motoryzacyjny (Gliwice, Tychy, Bielsko–Biała, Poznań), przemysł farmaceutyczny (Warszawa, Kraków, Poznań). W sektorze usług wysokie ...

110. Charakterystyka elementów sieci osadniczej (plansza 12) Tychy, "miasto - sypialnia" Charakterystyka elementów sieci osadniczej Aglomeracja monocentryczna jest strukturą, ...

Przemysł przetwórczy w Polsce (plansza 18) Chorzów, Świdnica, Ostrów Wielkopolski, Zielona Góra Mielec, Świdnik (helikoptery), Bielsko-Biała (szybowce) Warszawa, Bielsko –Biała, Tychy, Lublin, Nysa, Jelcz, Sanok, Starachowice ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie