Janusz Andrzej Zajdel (ur. 15 sierpnia 1938 w Warszawie , zm. 19 lipca 1985 w Warszawie ) – polski pisarz, autor fantastyki naukowej , prekursor nurtu fantastyki socjologicznej w Polsce.

Życiorys

Ukończył fizykę na Uniwersytecie Warszawskim i przez wiele lat pracował w Centralnym Laboratorium Ochrony Radiologicznej, gdzie na początku lat 80. był współzałożycielem komisji zakładowej NSZZ Solidarność .

Specjalista w zakresie fizyki jądrowej . Autor artykułów, broszur, skryptów i książek popularnonaukowych.

Twórczość

Jako autor fantastyki debiutował na łamach czasopisma " Młody Technik " opowiadaniem Tau Wieloryba. Opublikował ponad 50 opowiadań w różnych czasopismach. Jego początkowe utwory były wierne klasycznej konwencji science-fiction. Opisywał w nich kontakty z obcymi cywilizacjami, loty kosmiczne, dziwne wynalazki. Głównym jego osiągnięciem była jednak seria powieści socjologiczno-politycznych, z których pierwszą był wydany w roku 1980 Cylinder van Troffa . Zajdel przedstawiał w nich i badał społeczeństwa totalitarne , ograniczone, kontrolowane.

Faktycznie twórczość powieściowa Zajdla to utwory o charakterze dystopii , dowodzące niemożliwości stworzenia społeczności doskonałej przez narzucone odgórnie reguły. Bez trudu można doszukać się też odnośników do współczesnej mu rzeczywistości, co pozwala nawet uznać je za powieści polityczne w fantastycznym kamuflażu^[1]. Najpopularniejsza chyba z jego powieści – Limes inferior ukazuje Ziemię, której obca cywilizacja narzuciła "jedyny słuszny" system i która jest pod stałym nadzorem " Wielkiego Brata ". W sposób jednoznaczny odwoływał się do antyutopii , np. Orwella – jeden z bohaterów Paradyzji nosi pseudonim Orley Huxwell ( anagram : Orwell + Huxley , klasycy antyutopii).

Działalność Zajdla stanowiła inspirację dla wielu fantastów młodszych generacji i zrodziła cały nurt fantastyki socjologicznej w Polsce (np. Maciej Parowski , Marek Oramus , Andrzej Krzepkowski ). Jego utwory przekładane były na białoruski , bułgarski , czeski , esperanto , fiński , niemiecki , rosyjski , słoweński i węgierski . Był działaczem międzynarodowego fandomu science fiction i członkiem World SF.

Nagrody i wyróżnienia

W roku 1973 dostał odznakę Magnum Trophaeum za wieloletnią współpracę z Młodym Technikiem. W roku 1980 został laureatem nagrody Ministra Kultury i Sztuki za powieść Cylinder van Troffa . W roku 1984 otrzymał Złotą Sepulkę za Wyjście z cienia .

Zajdel zmarł w roku 1985 na raka płuc i pośmiertnie otrzymał Nagrodę Fandomu Polskiego za powieść Paradyzja . Nagroda ta od 1986 roku nazwana została jego imieniem. Wręcza ją tradycyjnie Jadwiga Zajdel, żona pisarza.

Twórczość

Zbiory opowiadań

• Jad mantezji (Nasza Księgarnia 1965 )
• Przejście przez lustro (Iskry 1975 )
• Iluzyt (Nasza Księgarnia 1976 )
• Feniks (Nasza Księgarnia 1981 )
• Ogon diabła (KAW 1982 )

Wydane pośmiertnie:

• Dokąd jedzie ten tramwaj? (KiW 1988 )
• Wyższe racje (Wydawnictwo Poznańskie 1988 )
• List pożegnalny (zawiera m.in. konspekty niedokończonych powieści) (Alfa 1989 )

Opowiadania wydane w antologiach

• Chrzest bojowy ( 1986 ) - po raz pierwszy opublikowane w antologii pt. Przepowiednia , t. 6 Polskiej noweli fantastycznej .

Powieści

• Lalande 21185 (Nasza Księgarnia 1966 )
• Prawo do powrotu (Nasza Księgarnia 1975 )
• Cylinder van Troffa (Czytelnik 1980 )
• Limes inferior (Iskry 1982 )
• Wyjście z cienia (Czytelnik 1983 )
• Cała prawda o planecie Ksi (KAW 1983 )
• Paradyzja (Iskry 1984).

Inne

• Izotopy promieniotwórcze (IW CRZZ 1973 )
• Wybrane zagadnienia z fizyki jądrowej (współaut. Bożena Gostkowska, Ośrodek Informacji o Energii Jądrowej, 1975 )
• Promieniowanie jonizujące (PAN, NOT 1976 )
• Ogólne zasady ochrony przed promieniowaniem jonizującym (współaut. Tadeusz Majle, PZWL 1976 )
• Bezpieczeństwo i higiena pracy przy użytkowaniu promieniowania jonizującego (Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich 1975 )

Zobacz też

• Nagroda im. Janusza A. Zajdla

Linki zewnętrzne

• Nagroda im. Janusza A. Zajdla
• Nowe mapy piekła - Rzeczpospolita (w 25 rocznicę śmierci Autora).

Przypisy