Babkowate
Babka średnia Babka średnia
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	astrowe
Rząd :	jasnotowce
Rodzina :	babkowate
Nazwa systematyczna
Plantaginaceae Juss. Gen.Pl. :89, 1789

Babkowate (Plantaginaceae Juss.) – rodzina roślin należących do rzędu jasnotowców (Lamiales Bromhead). Rodzajem typowym jest babka Plantago. W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych okrytonasiennych (np. w systemie Cronquista z 1981) była to jedyna rodzina w obrębie rzędu Plantaginales obejmująca jedynie trzy rodzaje: babka (Plantago), brzeżyca (Littorella) oraz Bougueria. Późniejsze liczne prace filogenetyczne , podsumowane przez członków Angiosperm Phylogeny Group (APG), wykazały, że takson powinien znaleźć się w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales). Co istotne, okazało się, że babkowate w dawnym wąskim ujęciu (Plantaginaceae sensu stricto) są zagnieżdżone w obrębie linii rozwojowych kilkudziesięciu rodzajów dawniej zaliczanych do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae), przy czym w liczbie tej nie znalazł się rodzaj typowy dla tej rodziny – trędownik (Scrophularia). Chociaż nazwa Veronicaceae (1782) jest najstarszą zastosowaną dla takiej grupy, to właśnie Plantaginaceae (1789) zostały uznane za właściwą zgodnie z zasadami Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Botanicznej i ta nazwa też została użyta w kolejnych systemach publikowanych przez APG, w tym w ostatnim systemie APG III z 2009 r.

Babkowate w szerokim sensie (Plantaginaceae sensu lato) są rodziną bardzo zróżnicowaną i kosmopolityczną, choć najliczniej reprezentowaną w strefie klimatu umiarkowanego. Do rodziny tej należą rośliny zielne (w tym rośliny wodne ) i krzewy . Zróżnicowanie utrudnia opisanie cech charakterystycznych. Cechami wyróżniającymi ją od innych przedstawicieli jasnotowców są niepodzielone poprzecznie główki włosków gruczołowych oraz podzielone torebki ^[1].

Grupa kilkunastu rodzajów z lindernią (Lindernia) wyodrębnione zostały w 2007 roku jako odrębna rodzina linderniowatych (Linderniaceae), co zostało uwzględnione w systemie APG III z 2009. Niektórzy autorzy sugerują także konieczność wyłączenia w randze osobnej rodziny grupy Gratiolaceae (m.in. z rodzajami konitrut Gratiola i limnofila Limnophila)^[1].

Charakterystyka

Pokrój 

Roczne lub wieloletnie rośliny zielne lub krzewy .

Liście

Skrętoległe (też w przyziemnych rozetach) lub naprzeciwległe, o blaszce pojedynczej lub złożonej.

Kwiaty

Zróżnicowane u różnych przedstawicieli. U niektórych 4-krotne, u innych 5-8-krotne, często o symetrii grzbiecistej. U wielu przedstawicieli kwiaty są bardzo uproszczone np. u roślin wiatropylnych takich jak babki ) lub wodnych jak przęstki i rzęśl .

Owoce

Torebka .

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)^[1]

Jedna z rodzin jasnotowców reprezentujących grupę astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych :

Podział rodziny według GRIN^[2] (w ujęciu odpowiadającym systemowi APG III)

Plemię Angelonieae:

• rodzaj: Angelonia Humb. & Bonpl.
• rodzaj: Basistemon Turcz.
• rodzaj: Melosperma Benth.
• rodzaj: Monopera Barringer
• rodzaj: Monttea Gay
• rodzaj: Ourisia Comm. ex Juss.

Plemię Antirrhineae:

Plemię Callitricheae:

• rodzaj: Callitriche L. – rzęśl
• rodzaj: Hippuris L. – przęstka

Plemię Cheloneae:

• rodzaj: Brookea Benth.
• rodzaj: Chelone L.
• rodzaj: Chionophila Benth.
• rodzaj: Collinsia Nutt.
• rodzaj: Keckiella Straw
• rodzaj: Nothochelone (A. Gray) Straw
• rodzaj: Penstemon Schmidel – panstemon
• rodzaj: Tonella Nutt. ex A. Gray
• rodzaj: Uroskinnera Lindl.

Plemię Digitalideae:

• rodzaj: Digitalis L. – naparstnica
• rodzaj: Erinus L. – erynus
• rodzaj: Isoplexis (Lindl.) Loudon

Plemię Globularieae:

• rodzaj: Campylanthus Roth
• rodzaj: Globularia L. – kulnik
• rodzaj: Poskea Vatke

Plemię Gratioleae:

Plemię Hemiphragmeae:

• rodzaj: Hemiphragma Wall.

Plemię Plantagineae:

• rodzaj: Aragoa Kunth
• rodzaj: Littorella P. J. Bergius – brzeżyca
• rodzaj: Plantago L. – babka

Plemię Sipthorpieae:

• rodzaj: Ellisiophyllum Maxim.
• rodzaj: Sibthorpia L.

Plemię Veroniceae:

• rodzaj: Besseya Rydb.
• rodzaj: Chionohebe B. G. Briggs & Ehrend.
• rodzaj: Detzneria Schltr. ex Diels
• rodzaj: Hebe Comm. ex Juss. – hebe
• rodzaj: Kashmiria D. Y. Hong
• rodzaj: Lagotis Gaertn.
• rodzaj: Neopicrorhiza D. Y. Hong
• rodzaj: Paederota L. – pedorota
• rodzaj: Parahebe W. R. B. Oliv.
• rodzaj: Picrorhiza Royle ex Benth.
• rodzaj: Scrofella Maxim.
• rodzaj: Synthyris Benth.
• rodzaj: Veronica L. – przetacznik
• rodzaj: Veronicastrum Heist. ex Fabr. – przetacznikowiec
• rodzaj: Wulfenia Jacq. – wulfenia
• rodzaj: Wulfeniopsis D. Y. Hong

Pozycja rodziny w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), rodzina babkowate (Plantaginaceae Juss.)^[3].

W ujęciu Reveala do rodziny zaliczane były tylko:

• rodzaj: Bougueria Decne. – takson monotypowy z gatunkiem – Bougueria nubicola Decne (wg GRIN gatunek włączany do rodzaju babka Plantago^[2])
• rodzaj: Littorella P.J. Bergius – brzeżyca , w Polsce występuje jeden gatunek
• rodzaj: Plantago L. – babka , w Polsce występuje kilka gatunków

Przypisy