Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Dobrawa Przemyślidka

Dobrawa Przemyślidka

Dobrawa na obrazie Jana Matejki
Dobrawa wg Jana Matejki (1886)

Dobrawa (lub Dąbrówka; czes. Doubravka) (zm. 977 ) – księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów , księżna polska, żona Mieszka I . Córka księcia czeskiego Bolesława I Srogiego , siostra Marii , matka Bolesława I Chrobrego i Świętosławy (?) Sygrydy .

Według źródeł nakłoniła swojego męża do przyjęcia chrztu w 966 . Obecnie sądzi się, że zmiana wyznania przez Mieszka I była jednym z punktów porozumienia polsko-czeskiego, a rola Dobrawy w nawróceniu męża nie była aż tak istotna jak przedstawiali ją średniowieczni kronikarze.

Spis treści

Imię

Trudności sprawia określenie pierwotnej formy imienia Dobrawy. W świecie badań historycznych główny antagonizm przebiega na linii pomiędzy formami "Dobrawa" a "Dąbrówka". Większość historyków opowiedziało się za pierwszą wersją imienia.

Dobrawa

Pierwsze z wymienionych imion sankcjonuje się zazwyczaj przekazem kronikarza Thietmara , biskupa merseburskiego, którego źródło na temat tego imienia jest najstarsze. Kronikarz ten zapisał imię Przemyślidki jako "Dobrawa", po czym wytłumaczył, że wykłada się ono jako "Dobra". Wspiera się ten pogląd przekazem najstarszych roczników krakowskich, które przekazują formę "Dubrovka". Zaznaczając, że w tamtym czasie wyjściowe "Du" dla imion słowiańskich było zamienne z "Do" czy "Da", można wnosić za "Dobrawą". Za taką a nie inną formą świadczyć też mogą późniejsze zapisy kronikarskie/rocznikarskie mianujące Dobrawę-Dąbrówkę "Dobrochną", "Dobrawcą", "Dobrowcą".

Dąbrówka

To imię wywodzi się ze źródeł późniejszych. Sankcjonuje się je zazwyczaj na zasadzie dyskredytowania formy "Dobrawa", które miało być albo zdrobnieniem od Dobrosławy i tym samym imieniem wtórnym/późniejszym, albo pochodzącym ze źródeł niemieckich, nieznających realiów języków słowiańskich i z tego powodu zawodnych. Swoją etymologię imię to bierze z XIII / XIV-wiecznych roczników poznańskich, gdzie widnieje zapis "Dambrowka". Jest to źródło trzecie z kolei, patrząc podług starszeństwa. Pomimo to przez niektórych uczonych uznane zostało za najlepsze, ponieważ wcześniejsze źródła nie mogły oddać prawdziwego charakteru, w jakim przyjęło się to imię na rdzeniu polskim.

Życiorys

Data urodzenia

Nie jest znana data urodzenia Dobrawy. Jedyną wskazówką jest przekaz kronikarza Kosmasa z Pragi , twierdzącego, że Dobrawa w chwili ślubu z Mieszkiem I była kobietą podeszłego wieku[1]. Przekaz ten uchodzi za tendencyjny i mało wiarygodny; niektórzy badacze nazywają go wprost złośliwą amplifikacją[2]. Możliwe, że pisząc o wieku Dobrawy, Kosmas zestawił ją z postacią siostry noszącej imię Mlada . To miałoby dać mu podstawę do określenia Dobrawy jako "starej". Niewykluczone również, że Kosmas pomylił pierwszą żonę Mieszka z drugą, Odą , która w chwili ślubu miała ok. 19-25 lat, więc na warunki średniowieczne rzeczywiście była stosunkowo zaawansowaną wiekiem panną młodą.

Z przekazu Kosmasa nie można wysnuć żadnych pewniejszych wniosków. W konsekwencji data narodzin żony Mieszka I pozostaje nieznana. Mimo to niektórzy badacze podejmują się pewnych spekulacji, np. Jerzy Strzelczyk przyjął, że w świetle ówczesnych pojęć i zwyczajów matrymonialnych (gdy regułą było wydawanie za mąż dziewcząt kilkunastoletnich) nie była już Dąbrówka pierwszej młodości, to znaczy mogła mieć dwadzieścia lub dwadzieścia kilka lat[3].

Pochodzenie i losy do 965

Była córką Bolesława I Srogiego , księcia czeskiego z dynastii Przemyślidów ; siostrą Bolesława II Pobożnego , Strachwkasa Chrystiana i Mlady Marii .

O jej dzieciństwie i młodości nie zachowały się żadne wiadomości.

Już w 1895 roku Oswald Balzer obalił pogląd, jakoby Dobrawa poślubiła Guntera z Merseburga , margrabiego miśnieńskiego, z którym rozstała się przed 965 rokiem – ich dzieckiem miał być Guncelin . Pogląd ten opierał się na tym, że kronikarz Thietmar czterokrotnie nazwał Guncelina, syna Guntera, bratem Bolesława I Chrobrego , syna Dobrawy[4]. Obecnie badacze sądzą, że albo Guncelin i Bolesław Chrobry byli braćmi ciotecznymi, albo mieli za żony dwie siostry[5].

Małżeństwo z Mieszkiem I i rola w chrystianizacji Polski

Mieszko, z poganina, z pomocą żony Dobrawy, staje się krzewicielem wiary. Rycina Henryka Pillatiego

W drugiej połowie 964 roku[6] został zawarty sojusz między Bolesławem I Srogim a Mieszkiem I , księciem polskim. W celu utwierdzenia przymierza w 965 roku Dobrawa została wydana za Mieszka I. Między małżonkami istniała różnica wyznania – ona była chrześcijanką, on poganinem.

Dwa niezależne od siebie źródła przypisują Dobrawie istotną rolę w nawróceniu Mieszka I na chrześcijaństwo. Pierwszym jest Kronika Thietmara z Merseburga , urodzonego dwa lata przed śmiercią Dobrawy; niemiecki kronikarz pisał, że czeska księżniczka starała się zdobyć – nawet za cenę łamania postów – wpływ na męża, aby skłonić go do przyjęcia chrześcijaństwa – co jej się w końcu udało[7].

Z kolei piszący na początku XII wieku Anonim zwany Gallem podaje, że Dobrawa przybyła do Polski w otoczeniu dostojników świeckich i duchownych. Miała zgodzić się na ślub z Mieszkiem I pod warunkiem, że ten przyjmie chrzest. Polski książę ochrzcił się i dopiero wtedy mógł poślubić czeską księżniczkę.

Za wiarygodniejszą uchodzi relacja Thietmara, urodzonego w 975 roku; podkreśla się, że obydwa źródła są od siebie niezależne.

Badacze twierdzą, że chrzest Mieszka I był podyktowany korzyściami politycznymi i nie przypisują Dobrawie praktycznie żadnej roli w nawróceniu męża[8]. Zwracają uwagę, że relacja o nawróceniu Mieszka przez Dobrawę wpisywała się w kościelną tradycję nawracania za pośrednictwem kobiet[9].

Literatura przedmiotu nie odmawia Dobrawie za to pewnej roli w chrystianizacji Polski. W orszaku ślubnym Dobrawy przybyli na ziemie polskie chrześcijańscy duchowni; przypuszcza się, że wśród nich mógł być Jordan , pierwszy polski biskup (od 968 ).

Tradycja przypisuje Dobrawie założenie kościołów św. Trójcy i św. Wita w Gnieźnie oraz kościoła Panny Marii na Ostrowie Tumskim w Poznaniu .

Małżeństwo Dobrawy i Mieszka utwierdziło sojusz polsko-czeski; utrzymywał się on do śmierci czeskiej księżniczki. We wrześniu 967 roku w bitwie z Wichmanem i Wolinianami Mieszka I wspomagały czeskie posiłki. Gdy w 973 roku po śmierci cesarza Ottona I Wielkiego doszło w Niemczech do rywalizacji o sukcesję po nim, zarówno mąż Dobrawy, jak i jej brat – Bolesław II Pobożny , książę czeski – popierali tego samego kandydata – bawarskiego księcia Henryka II Kłótnika .

Potomstwo

Z małżeństwa Dobrawy i Mieszka I pochodzili:

Niektórzy badacze przypuszczają, że Dobrawa i Mieszko mieli jeszcze córkę – matkę lub babkę księcia pomorskiego Siemomysła [10].

Popiersie na Pałacu Ursynowskim

Śmierć i miejsce pochowania Dobrawy

Dobrawa zmarła w 977 roku. W wydanej w 1888 roku książce Józef Ignacy Kraszewski pisał, że odkryto grób jej w katedrze gnieźnieńskiej pod głazem oznaczonym tylko prostym krzyżykiem. Żadnych w nim nie znaleziono pamiątek, oprócz zbutwiałych szat koloru fioletowego i purpurowego, a na głowie wazkiej przepaski, złotem przerabianej[11]. Podobny pogląd o miejscu pochówku Dąbrówki wyraził już wcześniej, w 1843 roku, Edward Raczyński w dziele Wspomnienia Wielkopolski to jest województw poznańskiego, kaliskiego i gnieźnieńskiego[12]. Jednak obecnie miejsce pochowania tej czeskiej księżniczki uchodzi za nieznane[13].

Śmierć Dobrawy osłabiła sojusz polsko-czeski; rozpadł się on ostatecznie w połowie lat 80. X wieku.

2 złote polskie z wizerunkiem Dobrawy.

Postać Dobrawy w kulturze

Najbardziej znanym ikonograficznym przedstawieniem Dobrawy jest portret autorstwa Jana Matejki .

Wizerunek Dobrawy został umieszczony na dawnym polskim banknocie dwuzłotowym z 1936 roku. Jej postać wraz z Mieszkiem I została również przedstawiona na obiegowej monecie 100-złotowej wyemitowanej w 1966 oraz na 100-złotowej monecie próbnej bitej w 1960 i 1966 roku (obie wg projektu J. Gosławskiego [14][15]).

Dobrawa pojawia się m.in. w powieściach:

W filmie Gniazdo z 1974 roku w reżyserii Jana Rybkowskiego w postaci Dobrawy wcieliła się Wanda Neumann .

Genealogia


Wratysław I
ur. ok. 888
zm. 13 II 921
Drahomira nieznanynieznana
     
   
  Bolesław I Srogi
ur. po 903
zm. 15 VII 972
nieznana
   
  
Mieszko I
ur. ok. 935
zm. 25 V 992
OO   965
Dobrawa
zm. 977
          
          
          
Bolesław I Chrobry
 ur. 967
 zm. 17 VI 1025
 
Sygryda Storråda
 ur. 968-972(?)
 zm. po 1014
 


Zobacz też

Przypisy

  1. Kosmasa Kronika Czechów, przetłumaczyła, wstęp i komentarz opracowała Maria Wojciechowska, Warszawa 1968, lib. I cap. 27, s. 149.
  2. H. Łowmiański, Religia Słowian i jej upadek, Warszawa 1979, s. 338 przypis 889.
  3. J. Strzelczyk: Bolesław Chrobry. S. 15. 
  4. Kronika Thietmara, lib. V cap. 18, s. 274; lib. V cap. 36, s. 300; lib. VI cap. 54, s. 390.
  5. Pogląd m.in. Herberta Ludata.
  6. Datę ustalił H. Łowmiański, Początki Polski, t. 5, s. 548.
  7. Kronika Thietmara, lib. IV cap. 56.
  8. J. Dowiat, Metryka chrztu Mieszka I, s. 79; A. F. Grabski, Bolesław Chrobry. Zarys dziejów politycznych i wojskowych, s. 26; S. Trawkowski, Monarchia Mieszka I i Bolesława Chrobrego, s. 116-117; H. Łowmiański, Początki Polski, t. 5, s. 549
  9. Andrzej Feliks Grabski: Mieszko I. Warszawa: 1973, s. 93. 
  10. O tej hipotezie zob.: K. Jasiński: Rodowód pierwszych Piastów. Ss. 72-78. 
  11. J. I. Kraszewski, Wizerunki, s. 12 (pisownia oryginalna).
  12. E. Raczyński, Wspomnienia Wielkopolski..., Poznań 1843, t. 2, s. 356-360.
  13. K. Jasiński: Rodowód pierwszych Piastów. S. 78. 
  14. Piotr Kosanowski: Dzieła użyteczne, czyli monety. W: Anna Rudzka: Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale. Wyd. 1. Warszawa: Alegoria, 2009, s. 50. . 
  15. Piotr Kosanowski: Dzieła użyteczne, czyli monety. W: Anna Rudzka: Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale. Wyd. 1. Warszawa: Alegoria, 2009, s. 53. . 

Bibliografia

  • Balzer O. : Genealogia Piastów. Kraków: 1895. 
  • Dowiat J. : Metryka chrztu Mieszka I. Warszawa: 1961. 
  • Dworzaczek W. : Genealogia''. Warszawa: 1959, ss. tablica 1 i 81. 
  • Grabski A. F. : Bolesław Chrobry. Zarys dziejów politycznych i wojskowych. Warszawa: 1964. 
  • Jasiński K. : Rodowód pierwszych Piastów. Wrocław – Warszawa: 1992, ss. 61-64. 
  • Kraszewski J. I. : Wizerunki książąt i królów polskich. Warszawa: 1888, s. 12. 
  • Kurnatowska Z. , Labuda G. , Strzelczyk J. : Monarchia pierwszych Piastów. Warszawa: 1994, ss. 16-17. 
  • Labuda G : Mieszko I. Wrocław: 2002. 
  • Łowmiański H. , Początki Polski, t. 5, Warszawa 1973.
  • Strzelczyk J. : Bolesław Chrobry. Poznań: 1999. . 
  • Trawkowski S., Monarchia Mieszka I i Bolesława Chrobrego, [w:] Polska pierwszych Piastów. Państwo – społeczeństwo – kultura, pod red. Tadeusza Manteuffla, wyd. 2, Warszawa 1970.
  • Tyszkiewicz J., Dobrawa, [w:] Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, Warszawa 1994, s. 143.
  • Wyrozumski J. : Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek-1370). Kraków: 1999, ss. 82, 85-86. 


Inne hasła zawierające informacje o "Dobrawa Przemyślidka":

Mieszko II Lambert ...

Imieniny ...

Chrzest Polski ...

Karol IV Luksemburski ...

Kanut Wielki ...

Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego ...

Władysław II Wygnaniec ...

Henryk Sandomierski ...

Mściwój II ...

Józef Gosławski ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Dobrawa Przemyślidka":

016a. Polska Piastów (plansza 15) ...

034 Państwo polskie za panowania Mieszka I (plansza 5) ...

034 Państwo polskie za panowania Mieszka I (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie