LPG (skrót od ang. Liquefied Petroleum Gas) (znany jako propan butan), gazol – wspólna nazwa mieszanin propanu i butanu (w różnych proporcjach). Używany jako gaz , ale przechowywany w pojemnikach pod ciśnieniem jest cieczą . Należy do najbardziej wszechstronnych źródeł zasilania. Stosowany jest głównie jako:

• paliwo do zasilania różnego rodzaju urządzeń grzewczych (promienników gazowych, ogrzewaczy czy nagrzewnic),
• źródło zasilania domowych kuchenek gazowych, grilli gazowych, taboretów gastronomicznych (zastosowania w gospodarstwie domowym),
• paliwo stosowane w wielu procesach przemysłowych, np. w pracach dekarskich, instalacyjnych, obróbce i cięciu metali,
• paliwo silnikowe - autogaz,
• gaz nośny do kosmetyków w aerozolu .

LPG uzyskiwany jest jako produkt uboczny przy rafinacji ropy naftowej . Niewielkie jego ilości otrzymuje się także ze złóż gazu ziemnego , zwykle na początku uruchamiania nowego odwiertu. W skali światowej szacuje się, że prawie 60% globalnej produkcji LPG pochodzi z wydobycia naturalnego, zaś pozostała część z procesów rafineryjnych. Niezależnie od źródła pochodzenia, wymagania co do właściwości LPG są określane jednolicie. Aktualnie w polskim systemie normatywnym funkcjonują dwie normy charakteryzujące właściwości fizykochemiczne LPG w zależności od jego zastosowania tj.:

• PN-C-96008 „Przetwory naftowe. Gazy węglowodorowe. Gazy skroplone C3 – C4”. Normę tę stosuje się do gazów skroplonych C3 – C4 stosowanych jako podstawowy surowiec do dalszej przeróbki chemicznej, również jako gaz opałowy dla gospodarstw domowych, przemysłu i turystyki.
• PN-EN 589 „Paliwa do pojazdów samochodowych. LPG. Wymagania i metody badań”. W normie tej podano wymagania i metody badań paliwa sinikowego LPG (skroplonego gazu węglowodorowego) będącego w sprzedaży i dystrybucji. Dotyczy to LPG używanego w samochodach z silnikami dostosowanymi do tego paliwa.

LPG jest gazem w temperaturze pokojowej przy normalnym ciśnieniu . W temperaturze pokojowej ulega on skropleniu przy ciśnieniu od 2.2 do 4 atm . Do butli jest pompowany przy ciśnieniu rzędu 6 atm. Butle, w których się go przechowuje i transportuje, napełnia się zwykle do 85% objętości, aby uniknąć rozerwania butli przez rozszerzającą się przy zmianie temperatury ciecz.

LPG został otrzymany po raz pierwszy w 1910 r. przez doktora Waltera Snellinga , a w handlu pojawił się w roku 1912 – jako wygodne i w miarę bezpieczne paliwo do przenośnych kuchenek gazowych.

LPG jako paliwo napędowe

W wielu krajach wzrasta popularność LPG jako paliwa silnikowego, zwłaszcza w Europie (głównie w Holandii , Polsce , Belgii , Włoszech , Wielkiej Brytanii ) oraz w Indiach i Korei .

Liczba oktanowa LPG wynosi 90-120, choć do oceny własności antystukowych tego paliwa stosuje się częściej liczbę metanową , która dla LPG stosowanego do napędu samochodów mieści się w granicach 60-80.

LPG stosowany jest głównie jako źródło zasilania silników benzynowych , zarówno gaźnikowych jak i z jedno i wielopunktowymi układami wtryskowymi . Korzystanie z LPG wymaga zainstalowania dość kosztownej instalacji (od 1200 do 6000 zł i więcej, głównie w zależności od generacji instalacji, mocy silnika i ilości cylindrów). Samochody zaopatrzone w tę instalację muszą też częściowo korzystać z benzyny , gdyż ze względów technicznych rozruch i rozgrzanie silnika powinno odbywać się przy zasilaniu benzyną. Bardziej zaawansowane technicznie instalacje do LPG automatycznie przełączają się z benzyny na gaz w momencie uzyskania przez silnik odpowiedniej temperatury i prędkości obrotowej. W mniej zaawansowanych istnieje konieczność ręcznego przełączania zasilania z benzyny na LPG.

Instalację LPG można również zastosować w samochodach z silnikiem dwusuwowym , oraz z silnikiem Diesla .

Głównym powodem stosowania LPG jako paliwa silnikowego jest jego cena wynosząca w Polsce ok. 45% ceny benzyny bezołowiowej. W wielu krajach, m.in. w Holandii i Belgii, paliwo to jest promowane jako bardziej ekologiczne od benzyny.

Instalacje gazowe dzieli się na tzw. generacje. W styczniu 2006 r. istniało 5 typów instalacji zasilanych LPG:

I – instalacja mieszalnikowa (podciśnieniowa lub nadciśnieniowa) bez regulacji składu.

II – instalacja mieszalnikowa (podciśnieniowa lub nadciśnieniowa) z elektroniczną regulacją składu mieszanki.

III – instalacja wielopunktowa, o ciągłym zasilaniu gazem w fazie lotnej.

IV – instalacja wielopunktowa zasilania gazem w fazie lotnej, poprzez elektronicznie sterowane zawory (pot. wtryskiwacze).

V – instalacja wtrysku sekwencyjnego gazu w fazie ciekłej.

Zalety instalacji LPG

• Instalacja LPG jest niskociśnieniowa, a więc zbiornik jest lekki.
• Sam silnik iskrowy , czterosuwowy nie wymaga specjalnych zabiegów aby przystosować się do pracy na LPG.
• LPG zawierając węglowodory o krótszym łańcuchu wydzielają mniej gazów cieplarnianych niż benzyna .
• LPG jest w Polsce dużo tańszy niż benzyna, stąd tak znaczne zainteresowanie w Polsce tym paliwem.

Wady instalacji LPG

• zalecane jest (zwłaszcza zimą) uruchomienie silnika na benzynie ze względu na wymóg ogrzewania parownika płynem chłodniczym,
• większa ilość pary wodnej sprzyja korozji układu wydechowego,
• butla ogranicza funkcjonalność samochodu,
• większe są koszty przeglądów i serwisowania,
• zbyt rzadkie korzystanie z układu zasilania benzyną lub jej poziom poniżej rezerwy może spowodować awarie pompy paliwa,
• w instalacjach starszych (podciśnieniowych – I i II generacji) istniało ryzyko fali wstecznej (wybuchu gazu) w kanale ssącym, stąd konieczny metalowy kolektor dolotowy i układ zapobiegający uszkodzeniu obudowy filtru powietrza ("kominek"),
• nieprawidłowo skonfigurowana instalacja LPG może powodować uszkodzenia układu wydechowego (np. sondy lambda lub katalizatora ).
• niewielki spadek na mocy silnika po przejściu na zasilanie LPG (zależnie od typu instalacji).

LPG jako paliwo do wózków widłowych

Gaz płynny w butlach znajduje również zastosowanie jako paliwo do zasilania gazowych wózków widłowych . Butle przeznaczone do tego celu mają specjalny zawór umożliwiający pobór fazy ciekłej gazu z butli. Budowa zaworu powoduje, że popularnie takie butle nazywane są butlami syfonowymi.

Wózki widłowe zasilane gazem płynnym cechują się:

• dużą mobilnością i elastycznością pracy - butle z gazem można dostarczyć w dowolne miejsce a ich wymiana jest szybka (2 min.),
• cichą pracą - w stosunku do innych silników spalinowych emisja hałasu niższa o około 2÷3 dB,
• niskim kosztem eksploatacji - w porównaniu z wózkami elektrycznymi nawet do 50%,
• bardzo niską toksycznością emitowanych spalin - możliwość pracy w zamkniętych pomieszczeniach magazynowych o dużych rygorach czystości,
• długotrwałą żywotnością silnika i zmniejszoną częstotliwością wymian oleju.

Norma autogazowa

Od 1.01. 2007 r. gaz płynny do zasilania pojazdów samochodowych, (w tym wózków widłowych), powinien spełniać wymogi normy PN-EN 589, zwanej normą autogazową. Aby propan-butan mógł być stosowany jako autogaz powinien charakteryzować się:

• liczbą oktanowo-motorową nie niższą niż 89,
• zawartością siarki nie większą niż 50 mg/kg,
• prężnością par – max 1550 kPa przy 40 °C.

Zastosowania w gospodarstwie domowym

W skali globalnej głównym konsumentem LPG są wciąż gospodarstwa domowe, wykorzystujące gaz przede wszystkim do gotowania (kuchenki gazowe) i ogrzewania (instalacje zbiornikowe na gaz płynny, przenośne ogrzewacze na butle gazowe). Szacuje się, że obecnie ok. 40% gospodarstw domowych korzysta w Polsce z kuchenek zasilanych gazem płynnym z butli. W dużej części kraju w wyniku rozwoju sieci gazu ziemnego, kuchnie na butle gazowe zastąpione zostały kuchenkami na gaz z sieci. Wielu użytkowników wybiera również kuchnie elektryczne. Najpopularniejsze na polskim rynku są butle gazowe o pojemności 11 kg gazu propan-butan, choć zyskują na popularności również butle o pojemności 10 kg gazu propan - wykorzystywane zwłaszcza do piecyków gazowych i promienników ze względu na właściwości propanu (propan-butan zamarza w temperaturze 0 °C a czystego propanu można używać do -40 °C).

LPG jako paliwo do kuchenek domowych jest bardzo popularny w wielu krajach III świata, jako rozwiązanie znacznie tańsze od stosowania kuchenek na prąd. Np. w Indiach , w roku 2001 ok. 17.5% (33.6 miliona) gospodarstwo domowych było zaopatrzonych w kuchenki na LPG. W Indiach LPG jest na tyle ważny, że rząd tego kraju dotuje jego produkcję, zaś próby podnoszenia jego ceny są tematem "gorącym" politycznie.

Wykorzystanie w turystyce

Jednorazowy "nabój" (kartusz) turystyczny z mieszanką propan-butan

Gaz płynny wykorzystywany jest również szeroko w turystyce , głównie jako źródło energii do kuchenek turystycznych, ale także do turystycznych lamp gazowych, jak również do ogrzewania wnętrz. W Polsce powszechnie stosowany jest do tego celu gaz w stalowych butlach wielokrotnego użytku (o pojemności od 0,35 kg do 5 kg gazu propan-butan, obecnie w produkcji najmniejsza butla ma pojemność 0,5 kg); coraz powszechniej jest również stosowany standard wykorzystujący lżejsze i mniejsze naboje jednorazowe z aluminium .

Zastosowania przemysłowe

Rzadziej wykorzystywany jest płynny gaz w butlach do zastosowań technicznych, tam, gdzie trudno dostarczyć energię w innej formie. Przy pokrywaniu dachów papą termozgrzewalną, lutowaniu rynien , instalacji centralnego ogrzewania i wodociągowych oraz innych podobnych, wykorzystywane są palniki zasilane płynnym gazem. Używa się go także do podgrzewania i suszenia pomieszczeń, podczas robót drogowych (topienie asfaltu ), w hodowli i rolnictwie (suszenie siana lub zboża , ogrzewanie kurników i chlewni ), a także w licznych dziedzinach przemysłu. LPG stosowany jest również często jako paliwo napędowe w przemysłowych wózkach podnośnikowych (widłowych) itp.

Zobacz też

• CNG
• LNG
• paliwo gazowe
• gazowiec
• MAPP

Linki zewnętrzne

• Strona projektu LPG Exceptional Energy
• Strona Polskiej Organizacji Gazu Płynnego
• Strona Koalicji Na Rzecz Autogazu * Strona Koalicji Na Rzecz Autogazu
• LPG w serwisie e-petrol.pl
• Zastosowanie LPG w pojazdach z silnikiem Diesla