Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Czyż zwyczajny

Czyż zwyczajny

Czyż zwyczajny

Samiec

Samica
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Podgromada Neornithes
Nadrząd neognatyczne
Rząd wróblowe
Podrząd śpiewające
Rodzina łuszczaki
Podrodzina łuskacze
Rodzaj Carduelis
Gatunek czyż zwyczajny
Nazwa systematyczna
Carduelis spinus[1]
( Linnaeus , 1758 )
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]

Zasięg występowania

     letnie lęgowiska

     zimowiska

     siedliska całoroczne

Czyż zwyczajny, czyż pospolity, czyżyk (Carduelis spinus) – mały ptak z rodziny łuszczaków.

Spis treści

Występowanie

Zamieszkuje Europę poza północnymi krańcami - Wielką Brytanię , Pireneje , środkową i wschodnią Europę , umiarkowane szerokości Azji - Azję Mniejszą , Iran , środkową Azję, Daleki Wschód po Sachalin i Japonię. Na południu areału można go spotkać tylko w wysokich górach. Izolowana populacja żyje w Mandżurii . Ptak wędrowny lub częściowo wędrowny, zimuje w zachodniej i południowo-zachodniej Europie. W tym okresie stada czyży mogą liczyć 30 osobników. Przeloty w marcu/kwietniu i wrześniu/październiku. W latach nieurodzaju inwazyjnie pojawia się w środkowej i zachodniej Europie przez cały rok.

W Polsce średnio liczny (lokalnie nieliczny) ptak lęgowy w górach (Karpaty i Sudety z pogórzem) i na północnym wschodzie, w strefach naturalnego występowania świerka . Na pozostałym obszarze występuje sporadycznie[3] i w znacznym rozproszeniu, choć częściej w trakcie migracji. Kraj zamieszkuje cały rok, choć niziny najczęściej odwiedza zimą czyże z północno-wschodniej części kontynentu (Skandynawii, północnej Rosji). Te ptaki, które tu gniazdują latem zimą przebywają w Europie zachodniej i południowo-zachodniej.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Ptak o drobnej sylwetce, znacznie mniejszy od wróbla . W ubarwieniu przeważa kolor żółtozielony z szarymi i czarnymi plamkami. Dziób mały, spiczasty, średniej długości, ostro zakończony. Skrzydła czarne z szerokimi żółtymi dwoma paskami. U samców czarny wierzch głowy i podbródek, szare policzki, żółte szyja i pierś, biały brzuch o ciemnym kreskowaniu, zielonkawy kark i grzbiet. Ogon krótki, głęboko wcięty, na końcu czarny, a przy nasadzie żółty (obrzeżenie). Kuper, boki nasady ogona i pierś jaskrawożółte, niekreskowane. Szarozielone samice ubarwione podobnie do samców, ale bledsze, mniej jaskrawe i wyraźniej ciemno kreskowane. Na szarozielonej głowie nie mają czarnej czapeczki. Pierś i kuper jest u nich białawy, niewyraźnie kreskowany. Młode podobne do samic, ale bardziej brązowe, jaśniejsze i mocno, ciemno kreskowane.
Obok szczygła czyże były jednym z najczęściej hodowanych w klatkach ptaków. Ptak nie charakteryzuje się jaskrawym ubarwieniem, ale ma elegancki wygląd, a osobniki żyjące w niewoli nie tracą swej ruchliwości i wesołego świergotu. Dla człowieka stał się wygodny w utrzymaniu pod względem niewielkich wymogów pokarmowych - dla prawidłowego rozwoju wystarczają mu niewielkie ilości nasion konopi, rzepaku i maku, choć w środowisku naturalnym typowy pokarm jest dużo bardziej zróżnicowany. Przy odłowach określano wiek złapanych ptaków patrząc na sterówki - do pierwszego roku życia są bardziej starte i zaostrzone niż u dorosłych osobników. W ten sposób w przybliżeniu określa się wiek również innych drobnych gatunków śpiewających.
To ptak towarzyski poza okresem lęgowym. Koczujące zimą stada wracają wiosną na tereny położone wyżej nad poziomem morza lub w bardziej położone na północ szerokości geograficzne. Rozpadają się tam na poszczególne pary. Jest bardzo ruchliwy i porusza się w powietrzu falistym ruchem.

Wymiary średnie

Po okresie lęgowym czyżyki żerują w olsach
  • Długość ciała ok. 11,5–12,5 cm[4]
  • Rozpiętość skrzydeł ok. 21 cm
  • Masa ciała ok. 13–15 g[4]

Głos

Wydaje, przyjemne dla ludzkiego ucha, fletowe wabienie, którym stale nawołuje się z innymi czyżami - melodyjny, powtarzany świergot, który kończy przeciągłym poświstem.
Dawniej ptasiarze za ładny śpiew i częstsze wabienie cenili sobie szczególnie samce nie posiadające czarnego podgardla. Liczyło się ich chęć do wabienia, ponieważ do chwytania większości drobnych ptaków śpiewających, które łączą się w stada używano osobników trzymanych w klatkach. W XIX i XX wieku próbowano za pomocą krzyżówek czyża z innymi drobnymi ptakami śpiewającymi wyhodować odmianę ptaka o wyjątkowym wyglądzie i śpiewie. Sukcesem skończyły się połączenia czyżów z makolągwami, kanarkami, szczygłami, dzwońcami i gilami. Obecnie takich eksperymentów się nie prowadzi, gdyż Unia Europejska dzikie ptaki objęła ochroną i zakazano ich odłowu do hodowli.

Biotop

Rozległe, stare bory iglaste i mieszane z przewagą lub domieszką świerka (czasem i jodły), bardziej wilgotne niż suche. W Europie Środkowej zasiedla górskie świetliste lasy iglaste, parki i ogrody. Z reguły trzyma się grup drzew i nie zapuszcza się na otwarte przestrzenie. Najłatwiej zauważyć czyża zimą na gałęziach olchy lub brzozy w różnych środowiskach, gdzie rosną te drzewa.

Okres lęgowy

Czyże najchętniej gnieżdżą się na świerkach

Wyprowadza 1-2 lęgi w ciągu roku.

Gniazdo

Konstrukcja budowana przez obojga partnerów jest misternie uwita z korzonków, mchu, traw, włókien roślinnych, a wyścielona piórami, puchem roślinnym i sierścią. Z zewnątrz oblepiona jest pajęczynami, przędzą z owadzich kokonów. Ma kształt silnie wgłębionej, grubościennej i małej czarki. Gniazdo ulokowane jest w bocznych, poziomych gałęziach korony świerka lub innego drzewa iglastego na wysokości od 8 m, dobrze zamaskowane (czasem dodatkowo strzępkami porostów). To powoduje, że w okresie lęgowych rzadko się je widuje. Tworzone pary są monogamiczne.

Jaja

W kwietniu lub maju składa 4–6 jaj o średnich wymiarach 18x13 mm, o białym tle z odcieniem niebieskawym i drobnymi, czerwonymi lub brunatnymi plamkami.

Wysiadywanie

Tylko samica siedzi na jajach przez okres 13 dni. W tym czasie samiec ją karmi. Pisklęta, gniazdowniki, przebywają w gnieździe przez 13–15 dni. W tym okresie oboje rodzice je karmią. Pod koniec lata rodziny ponownie łączą się wspólnie w stada i rozpoczynają koczowniczy tryb życia przelatując do olsów.

Pożywienie

Zimą czyżyki odwiedzają karmniki
Barwna mutacja czyża

Głównie nasiona olchy , wierzby i brzozy , chwastów, a także nasiona drzew iglastych (zimą głównie świerku i jodły), krzewów i bylin, pączki wielu roślin. W sezonie lęgowym je owady ( mszyce , drobne gąsienice) i pająki. Po przymrozkach niemal wyłącznie nasiona olch. Zimą pojawiają się przy karmnikach , gdzie chętnie zjadają nasiona konopi, słonecznika i siemię lniane [4]. Pisklęta karmione są owadami i nasionami.

Czyże gromadzą się w stada i w trakcie ciągłego szczebiotania i wabienia przemieszczają się pomiędzy koronami drzew przelatując z jednej na drugą szyszeczkę brzozy lub olchy. Nasiona wyjadają w akrobatycznych pozach - wydłubują je swym trójkątnym, ostrym dziobem. Towarzyszy temu ciche pogwizdywanie. Z cienkich gałązek potrafią zwisać grzbietem w dół. Pod drzewami szukają pożywienia tylko zimą w czasie mrozu kiedy nie mogą żerować na gałęziach i gdy nasiona wypadają z drzew. Chętnie przylatują też do zarośniętych potoków i źródeł nie tylko by się napić, ale też by się wykąpać. Robią to nawet w czasie mrozu.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową [5].

Przypisy

  1. Carduelis spinus w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Carduelis spinus . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 748. .  Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego średnio liczny oznacza zagęszczenie 10–100 par na 100 km2.
  4. 4,0 4,1 4,2 Andrzej Kruszewicz: Ptaki Polski. 2, Wróblowe - ptaki śpiewające. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. . 
  5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237

Bibliografia

  • Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. . 
  • Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. . 

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Czyż zwyczajny":

Autorytet ...

Ziołorośla ...

Jarząb pospolity ...

Bór świeży ...

Mazurski Park Krajobrazowy ...

Gerard Labuda ...

1969 ...

1929 ...

Józef z Nazaretu ...

Kopciuszek zwyczajny ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Czyż zwyczajny":

Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13) ...

11 LISTOPADA (plansza 1) ...

Rośliny użytkowe (plansza 5) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie