Pierwiosnkowate (Primulaceae Vent.) –
rodzina
roślin zielnych
należąca do rzędu
wrzosowców
i w takim ujęciu (
system APG III
z 2009,
APweb
) szeroko ujmowana systematycznie (58 rodzajów z ponad 2,5 tysiącem gatunków). Dawniej zwykle była wąsko ujmowana i wówczas zaliczano do niej tylko 20 rodzajów z ok. 800 gatunkami (
System Takhtajana
z 1997,
system Cronquista
z 1981). Opis wąsko wydzielanej rodziny dotyczy w obecnym ujęciu głównie podrodziny pierwiosnkowych Primuloideae. Należą tu rośliny występujące w tropikach i na szerokościach podzwrotnikowych reprezentowane tam głównie przez drzewa i krzewy oraz w strefie umiarkowanej i arktycznej, gdzie rosną przede wszystkim przedstawiciele będący
roślinami zielnymi
. Charakterystyczną cechą przedstawicieli jest jednokomorowa
zalążnia
utworzona z kilku zrośniętych
owocolistków
ze środkowym lub dolnym
łożyskiem
. Podobne są zwykle też kwiaty pięciokrotne o zrosłopłatkowej koronie[2].
Charakterystyka
-
Kwiaty
- Promieniste, 5-krotne. Płatki
korony
w różnym stopniu zrośnięte. Pojedynczy, rzadko podwójny okółek
pręcików
ustawionych naprzeciwko płatków i pojedynczy
słupek
.
-
Owoce
-
Torebki
.
Systematyka
Ujęcie systematyczne rodziny pierwiosnkowatych uległo zmianie w wyniku zdominowania w systematyce
okrytonasiennych
poglądu o potrzebie zwiększenia jego przejrzystości poprzez grupowanie spokrewnionych
taksonów
, rozdzielanych dawniej na drobne rodziny. Wyrazem tego jest
system APG III
z 2009 roku, w którym pierwiosnkowate obejmują m.in. często wyłączane dawniej do odrębnych rodzin Myrsinaceae i Theophrastaceae[3]. Konsekwencją tych zmian jest też zwiększenie uwagi poświęcanej klasyfikacji na poziomie podrodzin – odpowiadającej w znacznym stopniu dawnym rodzinom w systemach
Cronquista
(1981),
Takhtajana
(1997) czy
Reveala
(1999), podczas gdy cała rodzina odpowiada w nich rzędowi
pierwiosnkowców
Primulales.
- Pozycja systematyczna rodziny wg
APweb
(2001...) (aktualizowany
system APG III
)
Pierwiosnkowate stanowią
grupę siostrzaną
hebankowatych, wraz z którymi tworzą wspólny
klad
z
sączyńcowatymi
. Klad ten wchodzi w skład grupy wyodrębnianej w randze rzędu
wrzosowców
, obejmującego m.in.
herbatowate
i
wrzosowate
. Wrzosowce wchodzą w skład grupy
astrowych
(asterids) w obrębie
dwuliściennych właściwych
(eudicots)[1].
wrzosowce
|
| |
|
|
| |
|
|
czaszniowate
Lecythidaceae |
|
|
|
| Sladeniaceae |
|
| Pentaphylacaceae |
|
|
|
|
|
sączyńcowate
Sapotaceae |
|
|
| hebankowate Ebenaceae |
|
| pierwiosnkowate Primulaceae |
|
|
|
|
|
| ? | Mitrastemonaceae |
|
|
herbatowate
Theaceae |
|
|
| Symplocaceae |
|
|
| styrakowate Styracaceae |
|
| Diapensiaceae |
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
| orszelinowate Clethraceae |
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- Podział rodziny wg
APweb
(2001...) (aktualizowany
system APG III
)
pierwiosnkowate |
| Maesoideae |
|
|
| Theophrastoideae |
|
|
| pierwiosnkowe Primuloideae |
|
| borowicowe Myrsinoideae |
|
|
|
|
|
|
|
Podrodzina Maesoideae de Condolle (
syn.
Maesaceae Anderberg, B. Ståhl & Kallersjö)
Klad bazalny
w obrębie rodziny (dawniej rodzaj w obrębie Myrsinaceae[2]),
takson monotypowy
z jednym rodzajem Maesa obejmującym 150 gatunków występujących w tropikach i strefie podzwrotnikowej Afryki i Azji[1]. Są to wieczniezielone
liany
,
drzewa
i
krzewy
wyróżniające się w rodzinie zawiązywaniem owoców będących wielonasiennymi
pestkowcami
[2].
Podrodzina Theophrastoideae de Condolle (syn. Theophrastaceae Link)
Grupa dzielona na dwa plemiona Samoleae Reichenbach i Theophrasteae Bartling. Do pierwszego należy jeden rodzaj
jarnik
Samolus obejmujący 15 gatunków zielnych występujących w strefie umiarkowanej i chłodnej wszystkich kontynentów (z wyjątkiem Antarktydy). Do drugiego należą cztery rodzaje roślin drzewiastych rosnących naturalnie tylko w Ameryce Środkowej i Południowej.
- rodzaj Samolus –
jarnik
- rodzaj Clavija Ruiz & Pavon
- rodzaj Deherainia Decaisne
- rodzaj Jacquinia L.
- rodzaj Theophrasta L.
Podrodzina pierwiosnkowe Primuloideae Kostelesky
Podrodzina borowicowe (myrsinowe) Myrsinoideae Burnett
Grupa obejmująca rośliny zielne, liany i drzewa. Liście, często także trwały kielich pokryte są punktami lub liniowymi wzorami kanałów wydzielniczych zabarwionymi na żółtawo lub brązowo. Należy tu 41–48 rodzajów (w zależności od ujęcia systematycznego), do których zalicza się blisko 1,5 tysiąca gatunków występujących na całym świecie. Wykaz rodzajów[1]:
- rodzaj Abromeitia
- rodzaj Aegiceras
- rodzaj Amblyanthopsis
- rodzaj Amblyanthus
- rodzaj Anagallis –
kurzyślad
- rodzaj Antistrophe
- rodzaj Ardisia –
ardizja
- rodzaj Ardisiandra
- rodzaj Asterolinon
- rodzaj Badula
- rodzaj Conandrium
- rodzaj Coris
- rodzaj Ctenardisia
- rodzaj Cybianthus
- rodzaj Cyclamen –
cyklamen
- rodzaj Discocalyx
- rodzaj Elingamita
- rodzaj Embelia
- rodzaj Emblemantha
- rodzaj Fittingia
- rodzaj Geissanthus
- rodzaj Gentlea
- rodzaj Glaux –
mlecznik
- rodzaj Graphardisia
| - rodzaj Grenacheria
- rodzaj Heberdenia
- rodzaj Hymenandra
- rodzaj Labisia
- rodzaj Loheria
- rodzaj Lysimachia –
tojeść
- rodzaj Monoporus
- rodzaj Myrsine
- rodzaj Oncostemum
- rodzaj Parathesis
- rodzaj Pelletiera
- rodzaj Pleiomeris
- rodzaj Rapanea
- rodzaj Sadiria
- rodzaj Solonia
- rodzaj Stimpsonia
- rodzaj Stylogyne
- rodzaj Tapeinosperma
- rodzaj Tetrardisia
- rodzaj Trientalis –
siódmaczek
- rodzaj Valerioanthus
- rodzaj Vegaea
- rodzaj Walleniella
- rodzaj Yunckeria
|
- Pozycja rodziny w
systemie Reveala
(1993–1999)
Rodzina w ujęciu Reveala była wąsko ujmowana, podobnie jak we wcześniejszych systemach klasyfikacyjnych. W późniejszych latach twórca tej klasyfikacji współtworzył systemy APG II i III[3].
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal , klasa
Rosopsida
Batsch, podklasa
ukęślowe
Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Primulananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd
pierwiosnkowce
(Primulales Dumort.), podrząd Primulineae Burnett, rodzina pierwiosnkowate (Primulaceae Vent)[4].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-03-12].
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. .
- ↑ 3,0 3,1 Angiosperm Phylogeny Group (2009).
An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III
. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
- ↑ Crescent Bloom:
Primulaceae
(
ang.
). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-03-12].