Inteligencja - określenie warstwy społecznej żyjącej z pracy umysłu, wykształconej ostatecznie w XIX wieku głównie ze zubożałej szlachty , ale również ze stanu mieszczańskiego , rzadziej bogatego chłopstwa i podupadłej arystokracji. Tradycyjnie inteligencja obejmowała nauczycieli , lekarzy , artystów , inżynierów i czasami też urzędników , obecnie - osoby zajmujące pozycje zawodowe , wymagające wyższego wykształcenia .

Pochodzenie pojęcia

Pojęcie inteligencja pochodzi od wyrazu łac. intelligentia, który oznacza, najogólniej mówiąc, zdolność pojmowania natury rzeczy, jako jedną z władz poznawczych. Przez język francuski przyswojony został wyraz intelligence na przełomie XVIII i XIX w., ale upowszechnił się dopiero po 1830 r., jednak raczej nie odnośnie klasy społecznej a właściwości psychicznej czy umysłowej^[]. W stosunku do klasy społecznej odnosi się raczej termin intelligentsia. Sprawia wrażenie mało francuskiego, i słusznie, bo nazwa klasy społecznej ukuta została najpierw w językach słowiańskich (w rosyjskim lub polskim, opinie są podzielone) i dopiero z rosyjskiego trafiła do francuskiego, a później także do innych języków^[].

Inteligencja jako klasa społeczna a poziom intelektualny społeczeństwa

Psychologia za dowód wykształcenia się inteligencji - warstwy społecznej uważa tzw. efekt Flynna , zaobserwowany systematyczny wzrost średniej inteligencji od czasu rewolucji przemysłowej ^[]. Nowe badania w warunkach polskich, prowadzone przez śląskich psychologów wśród młodzieży gimnazjalnej dowodzą jednak wystąpienia trendu sekularnego , polegającego na obniżaniu się ilorazu inteligencji u najmłodszych grup społeczeństwa^[].

Niuanse znaczeniowe - inteligencja a intelektualiści

Powszechnie rozumie się, że intelektualista to osoba, którą cechuje rozwinięta inteligencja (władza rozumienia, myślenia i rozumowania), szczególna zdolność do krytycznej analizy i syntezy, bogata wiedza (erudycja) ("człowiek o dużej kulturze umysłowej i osobistej" ^[1]); która powyższe cechy wykorzystuje do wykonywania zawodu ("zajmuje się twórczą pracą umysłową" ^[1]); która w życiu kieruje się raczej intelektem niż emocjami ("którego postawę cechuje przewaga intelektu nad emocjami" ^[1]). Intelektualista to zatem - w zależności od ujęcia - inaczej "erudyta", "naukowiec", "zimny intelektualista".

Trzeba jednak brać także pod uwagę, że w zależności od kontekstu kulturowego i reprezentowanej opcji socjologicznej pojęcia inteligencji i intelektualistów nie muszą być synonimami .

Inteligencja

Pojęcie inteligencja może być odnoszone do specyficznego tworu historii społecznej Europy Wschodniej ^[], w związku z jej peryferyjnym usytuowaniem w przemianach cywilizacji Zachodu . W takim ujęciu inteligencja wykształciła się głównie ze zdeklasowanej szlachty i może być uważana za wschodnioeuropejski odpowiednik drobnomieszczaństwa (zawody takie jak prawnik , lekarz , nauczyciel , inżynier ), przy okazji zajmująca się również twórczością artystyczną i intelektualną. Wiązało się to ze słabością mieszczaństwa jako klasy społecznej na wschodzie Europy , w tym w Polsce . To wyjaśnia pochodzenie nazwy w języku francuskim z rosyjskiego .

Intelektualiści

Pojęcie intelektualista, wziąwszy pod uwagę to, co zaznaczono powyżej, może być stosowane jeszcze na kilka sposobów:

Ujęcie wartościujące

Intelektualista to wybitny przedstawiciel warstwy społecznej żyjącej z pracy umysłu; czyli np. nie jest nim jeszcze szeregowy dziennikarz małego dziennika, ale już Ryszard Kapuściński jak najbardziej.

Ujęcie opisowe

Klasa społeczna twórców kultury (artystów, literatów, naukowców, filozofów, etc.), która wyodrębniła się jako taka w XIX wieku , w rozwiniętych państwach Zachodu . Pierre Bourdieu nazywa ich także producentami dóbr kulturalnych. Od inteligencji jako klasy społecznej Europy Wschodniej różni się tym, że nie obejmuje takich zawodów jak lekarz , prawnik , nauczyciel , a jedynie osoby wytwarzające dobra kulturalne.

Przypisy

Zobacz też

• klasa średnia
• intelektualista
• wykształciuch
• inteligencja