Izokrates ( gr . Ἰσοκράτης Isokrates; 436 - 338 p.n.e. ) – mówca grecki , nauczyciel wymowy, twórca teorii klasycznej prozy attyckiej . Zaliczany do kanonu dziesięciu mówców . Jego zasługą jest, że dokonał klasyfikacji prozy attyckiej, wprowadzając podział na: języki poetyckie i języki prozy.

Isokrates urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Obcował z sofistami (m. in. z Gorgiaszem ) oraz z Sokratesem , którego był uczniem. Mając słaby głos nie mógł występować publicznie. Kiedy wojna peloponeska zniszczyła jego majątek, postanowił podjąć działalność dydaktyczną. Około 390 p.n.e. założył szkołę retoryczną w Atenach , którą prowadził przez 50 lat.

Szkoła Isokratesa była pierwszą regularną szkołą dla kształcenia średniego. Nauka zaczynała się w jesieni, kurs trwał 3-4 lata, a uczęszczała do niej młodzież od 14-15 roku życia. Nauka była płatna. O ile początkowo kształciła uczniów attyckich, to wraz z rosnącym rozgłosem zaczęła się uczyć w niej młodzież z całej diaspory greckiej, przede wszystkim synowie książęcych i arystokratycznych rodów. Szkoła była jednocześnie zakładem wychowawczym. Retoryka w ujęciu Isokratesa mieściła w sobie zarówno ćwiczenia gramatyczne i stylistyczne, jak i materiał z dziedzin: historii, prawa, religii i filozofii, przez co kształcenie językowe stawało się ośrodkiem kształcenia i wychowania.

Podstawą kształcenia była nauka wymowy - ćwiczenie pod kierunkiem nauczyciela takich składowych części mowy jak: opowiadanie, wstęp, dowodzenie, zakończenie oraz ozdoby mowy: dobór figur, przenośni, zapytań, zwrotów. Isokrates oddzielił język poezji od języka prozy, dając jej tylko terminy języka codziennego, ale przez nacisk na konieczność wydobycia z prozy piękna za pomocą wyboru i ułożenia wyrazów stał się twórcą prozy artystycznej.

W swojej szkole starał się unikać kar, natomiast chętnie nagradzał. Wysoko cenił wychowawczą rolę pracy, zwłaszcza podjętej dobrowolnie. Stawiał też wysokie wymagania nauczycielom - od nauczyciela żądał wysokiego poziomu moralnego, twierdząc że tym łatwiej pokieruje młodzieżą im sam jest zacniejszy.

Zasady pedagogiczne przedstawił w pismach: Do Nikoklesa - w którym rozwijał ideał dobrego panującego; Nikokles - zawiera upomnienia władcy dla podwładnych; Euagoras - pochwałę władcy.

Najbardziej znana i najważniejsza jest jego mowa polityczna Panegiryk, w której Isokrates wzywa wszystkich Greków do zjednoczenia się przeciwko Persom .

Uczniami jego byli tacy mówcy jak: Demostenes , Aischines, Hypereides , Likurg z Aten , Teopomp z Chios , Efor .

Usiłował wpłynąć na politykę Grecji broszurami politycznymi „Panegirikos”, „Areiopagitikos” „Panathenaikos”. Obok dziewięciu, w części nieautentycznych listów, dochowało się 21 mów. Był rzecznikiem stronnictwa promacedońskiego w Atenach . Isokrates widział we wzrastającej potędze Macedonii oparcie dla Grecji przeciwko Persji . Po bitwie pod Cheroneą odmówił przyjmowania pokarmu co doprowadziło do jego śmierci.

Źródła

• Aleksander Krawczuk, Groby Cheronei Poznań 1988,