Kodeks Synajski
Kodeks Synajski z fragmentem Księgi Estery
Oznaczenie	(Aleph)
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	01
Zawartość	połowa ST i cały NT
Data powstania	330-360
Język	grecki
Miejsce przechowywania	Londyn , Lipsk , Synaj , Sankt Petersburg
Rozmiary	37,8 na 34,3 cm
Typ tekstu	tekst aleksandryjski
Kategoria	I
Manuskrypty Nowego Testamentu : papirusy , majuskuły , minuskuły , lekcjonarze

Kodeks Synajski ( łac. Codex Sinaiticus) – najstarszy (pochodzący z IV wieku) manuskrypt Septuaginty i Nowego Testamentu . Uchodzi za jeden z najlepszych rękopisów Nowego Testamentu. Jest jedynym zachowanym pisanym uncjałą rękopisem, z pełnym tekstem Nowego Testamentu. W Starym Testamencie ma jednak wiele braków. Tekst reprezentuje tradycję aleksandryjską .

Kodeks Synajski jako jedyny został napisany w czterech kolumnach. Otwarty liczył osiem kolumn – tyle co rozwinięty zwój. Niewykluczone więc, że jest to wynik naśladowania rozwiniętego zwoju. Kodeks Synajski oznaczany jest symbolami oraz 01 (Gregory-Aland), δ 2 (von Soden). Obecnie ponad 2/3 zachowanego kodeksu, tj. 346,5 jego kart, przechowywanych jest w londyńskim British Library , (Additional Manuscripts 43725), 43 karty w Lipsku , 12 kart na Synaju i 3 fragmenty w Sankt Petersburgu ^[1].

Kodeks został odkryty przez Tischendorfa . Bibliści oceniają go jako jeden z dwu najważniejszych rękopisów Nowego Testament (obok Kodeksu Watykańskiego ) i jeden z trzech najważniejszych rękopisów Septuaginty. W mediach jest traktowany jako najważniejszy rękopis Biblii i bywa przez nie określany jako "najstarsza pełna Biblia świata" albo nawet "konkurent Biblii" ( BBC , The Independent )^[2][3].

Opis

Pierwotnie, prawdopodobnie składał się z 730 pergaminowych kart. Karty mają wymiary 37,8 na 34,3 cm (według Alanda 43 × 38 cm)^[1][4]. Oryginalne karty miały rozmiary 40 na 70 cm, zostały zgięte w pół i ułożone w foliały składające się z czterech (łac.) folium (8 kart), format popularny w średniowieczu^[5]. Na każdej karcie tekst zapisany jest w 4 kolumnach po 48 linii, w każdej linii znajduję się od 12 do 14 liter^[6]. Księgi poetyckie Starego Testamentu pisane są stychometrycznie i tylko w dwóch kolumnach na stronę^[7]. Kodeks ma prawie 4 000 000 liter uncjalnych^[8].

Strona z tekstem Mt 6,4-32 (6,9-13 Modlitwa Pańska)

Stary Testament, zawiera więcej niż połowę ksiąg obecnych w hebrajskim kanonie (przetłumaczonych z hebrajskiego), zawiera także apokryfy (wtórokanoniczne): 2 Ezdrasza, Księga Tobiasza , Księga Judyty , 1-4 Machabejskie, Księga Mądrości i Księga Mądrości Syracha .

W Starym Testamencie zawiera następujące partie tekstu^[9]:

• Rdz 23,19-24,46 – fragmenty
• Lb 5,26–7,20 – fragmenty
• 1 Księga Kronik 9,27–19,17
• Ezdr - Neh (od Ezdr 9,9)
• Księga Psalmów – Mądrość Syracha
• Księga Estery
• Księga Tobiasza
• Księga Judyty
• Księga Joela – Księga Malachiasza
• Księga Izajasza
• Księga Jeremiasza
• Lamentacje Jeremiasza
• 1 Księga Machabejska - 4 Księga Machabejska

Księgi Nowego Testamentu są w następującej kolejności: Ewangelie, Listy Pawła (Hebrajczyków umieszczony jest po 2 Ts a przed 1 Tm), Dzieje Apostolskie, Listy powszechne i Apokalipsa Jana. Na końcu Nowego Testamentu zamieszczony został List Barnaby oraz Pasterz Hermasa (niekompletny)^[1].

Zapisany był wyłącznie wielkimi literami alfabetu greckiego , tj. uncjałą, na cienkich owczych i kozich skórach, brązowym i czarnym atramentem. Tytuły Psalmów i Pieśni nad Pieśniami wyróżniono czerwoną barwą. Sporządzony został przez przez trzech skrybów (A, B, D); napisany jest jednym ciągiem (łac.) scriptio continua, bez podziału na słowa i wersety. Nie stosuje przydechów, ani akcentów, czasem litery są łączone w ligatury . Niektóre słowa, należące do tzw. (łac.) nomina sacra , zazwyczaj skracane w innych rękopisach (jak gr. πατηρ oraz δαυειδ), tutaj napisane są zarówno skrótami jak i w pełnej formie. Następujące nomina sacra przedstawione są skrótami (u góry mają nadpisaną linię): (gr.) ΘΣ ΚΣ ΙΣ ΧΣ ΠΝΑ ΠΝΙΚΟΣ ΥΣ ΑΝΟΣ ΟΥΟΣ ΔΑΔ ΙΛΗΜ ΙΣΡΛ ΜΗΡ ΠΗΡ ΣΩΡ^[10].

Częstym jest błąd itacyzmu . Niemal regularnie, iota zastępowane jest przez dyftong epsilon-iota^[11].

Tekst Ewangelii został podzielony według Sekcji Ammoniusza, do których dodano system odniesień do Kanonów Euzebiusza . Jest najstarszym rękopisem, posiadającym Kanony Euzebiusza. W wiekach VI-IX pracowało nad nim co najmniej siedmiu korektorów (a, b, c, ca, cb, cc, e)^[1].

W czasach kiedy powstawał kodeks nadal jeszcze spisywano teksty na papirusie lub pergaminie , zwijanych potem w rulon. Skrybowie spisujący księgę przyzwyczajeni byli do pracy ze zwojami. Świadczy o tym to, iż na każdej stronie są cztery kolumny tekstu. Po otwarciu księgi czytelnik widzi osiem kolumn, zatem tyle samo co po rozwinięciu zwoju^[12].

Historia kodeksu

Data i miejsce powstania

Niewiele wiadomo o wczesnej historii kodeksu. Miejsce jego powstania to przedmiot spekulacji. Hort sądził, że został napisany prawdopodobnie w Rzymie , ponieważ system podziału tekstu na rozdziały w Dziejach Apostolskich jest ten sam, co w kilku rękopisach Wulgaty^[13]. Argument ten został obalony przez Armitage Robinsona, według którego system podziału wprowadził do Wulgaty sam Hieronim jako rezultat jego studiów w Cezarei. Robinson uważał, że kodeks powstał w Cezarei^[14].

Kenyon^[12], Gardthausen, Ropes i Jellicoe byli zdania, że kodeks napisany został w Egipcie . J. Rendel Harris, Streeter^[15], Skeat oraz Milne sądzili, że powstał w Cezarei . Skeat znalazł dwa warianty tekstowe kodeksu wspierające hipotezę cezaryjską: w Mt 13, 54 kodeks stosuje unikalny wariant (gr.) εις την αντιπατριδα αυτου (zamiast εις την πατριδα αυτου), a w Dz 8, 5 (gr.) εις την πολιν της Σαμαρειας (do miasta Samarii) zamienia na (gr.) εις την πολιν της Καισαριας (do miasta Cezarei). Oba te warianty nie występują w żadnym innym znanym dziś rękopisie i pochodzić muszą bezpośrednio od skryby bądź od rękopisu powstałego w Cezarei^[16].

Studia paleograficzne wskazują, że kodeks został napisany w IV wieku. Pogląd ten jest wspierany przez noty marginalne oraz system podziału tekstu, które pozwalają na dokładniejsze określenie czasu powstania kodeksu. Nie mógł powstać przed 330 rokiem, ponieważ zawiera Kanony Euzebiusza i jest to (łac.) terminus post quem . Nie mógł także powstać po 360 roku, ponieważ zawiera na marginesach odniesienia do Ojców Kościoła, żyjących przed tą datą. Oznacza to, że rok 360 stanowi (łac.) terminus ad quem^[4]. Rękopis powstał prawdopodobnie w latach 330 - 360 . Dawniej przypuszczano, że jest jednym z pięćdziesięciu egzemplarzy Biblii , których wykonanie Euzebiuszowi z Cezarei zlecił cesarz Konstantyn I Wielki w 332 roku. Uważał tak Tischendorf^[17], Batiffol^[18], Gregory i Skeat ^[16], jest to jednak mało prawdopodobna hipoteza.

Nie wiadomo kiedy kodeks trafił do klasztoru Świętej Katarzyny na Synaju. Wiadomo jednak, że przez pewien czas przechowywany był w Cezarei^[19].

Skrybowie i korektorzy

Według Tischendorfa tekst Kodeksu Synajskiego spisany został przez czterech kopistów (A, B, C, D) i pięciu korektorów (a, b, c, d, e)^[1]. Milne i Skeate wykazali, że tekst spisali trzej skrybowie (A, B, D), zaś skryba C nigdy nie istniał. Pomyłka Tischendorfa, który przypisał skrybie C sporządzenie w dwóch kolumnach poetyckich partii ST, wynikła z tego, że poetyckie partie ST ujęte zostały w dwóch kolumnach, a cały kodeks napisany został w czterech kolumnach^[4]. Skryba A sporządził większość historycznych i poetyckich ksiąg ST, niemal cały NT i List Barnaby. Czasami czynił całą serię błędów. Skryba B był odpowiedzialny za Proroków i Pasterz Hermasa, miał najbardziej nieczytelny charakter pisma. Skryba D napisał Księgi Tobiasza, Judyty, połowę 4 Machabejskiej i 2/3 Psalmów, w Nowym Testamencie sporządził jedynie pięć pierwszych wierszy Apokalipsy. Jego charakter pisma jest uważany za najbardziej czytelny^[20]. Wszyscy skrybowie popełniali błędy itacyzmu (gr. ΔΑΥΕΙΔ zamiast ΔΑΥΙΔ, ΠΕΙΛΑΤΟΣ zamiast ΠΙΛΑΤΟΣ, ΦΑΡΕΙΣΑΙΟΙ zamiast ΦΑΡΙΣΑΙΟΙ, ΣΑΔΔΟΥΚΑΙΕΟΙ zamiast ΣΑΔΔΟΥΚΑΙΟΙ, etc.). Najczęściej robił to skryba A^[11].

Dzisiaj przyjmuje się, że nad Kodeksem Synajskim pracowało co najmniej siedmiu korektorów (a, b, c, ca, cb, cc, e). Zaproponowany przez Tischendorfa korektor d nigdy nie istniał, wyróżniono natomiast korektorów ca, cb i cc^[1]. Pierwszy z korektorów wykonał swoją pracę zanim kodeks opuścił scriptorium^[20]. Większość korekt dokonana została w Cezarei (m.in. korektorzy ca i cb)^[19]. Najwięcej poprawek naniósł korektor ca, który dokonał ich we wszystkich księgach, za wyjątkiem Listu Barnaby^[20][19]. Poprawki ostatniego korektora pochodzą z IX wieku. Późniejsze, pojedyncze poprawki, są bardzo nieliczne i nie mają charakteru systematycznej pracy^[21], ostatnie pochodzą prawdopodobnie z XII wieku^[22].

Historia znaleziska

Kodeks był prawdopodobnie widziany w 1761 roku przez włoskiego podróżnika, Vitaliano Donati , podczas jego wizyty na Synaju. Wynika to z fragmentów pamiętnika Donati’ego, opublikowanych w 1879 roku:

“Bibbia in membrane bellissime” to prawdopodobnie Kodeks Synajski, a złoty ewangeliarz to lekcjonarz 300 (na liście Gregory-Aland )^[24].

Konstantin von Tischendorf , przeświadczony że analiza starych rękopisów dowiedzie wierności tekstu biblijnego wobec wysuwanej wówczas krytyki, postanowił samodzielnie zbadać wszystkie znane manuskrypty. Po czteroletnich poszukiwaniach w europejskich bibliotekach, przybył w maju 1844 roku do klasztoru św. Katarzyny w południowej części półwyspu Synaj . Do tej ufortyfikowanej siedziby prawosławnych greckich mnichów można było się dostać jedynie w koszu opuszczanym na linie przez niewielki otwór w murze. Pozwolono mu przez kilka dni prowadzić poszukiwania w trzech klasztornych bibliotekach, ale jego wysiłki nie przyniosły żadnego rezultatu. Kiedy miał już opuścić klasztor zauważył w hallu biblioteki głównej wielki kosz wypełniony pergaminami, które mnisi zamierzali spalić, podobnie jak już postąpiono z dwoma wcześniejszymi. Tischendorf znalazł wśród tych pergaminów 129 kart pochodzących z greckiego przekładu fragmentów tzw. Starego Testamentu . Otrzymał zgodę na zabranie zaledwie 43 arkuszy, pozostałe musiał zostawić w klasztorze^[25]. Zawierały one następujące księgi ST: 1 Kronik, Jeremiasz, Nehemiasz i Estery. Pozostawione karty kodeksu stanowione przez księgi: Izajasz, 1 Machabejska, 4 Machabejska. Tekst owych 43 kart wydał w 1846 roku jako (łac.) Codex Friderico-Augustanus^[26].

Klasztor św. Katarzyny (litografia wg rysunku archimandryty P. Uspienskiego 1857 )

W 1845 roku archimandryta Porfiriusz Uspienski , późniejszy biskup Kijowa, widział kodeks wraz z kartami, których Tischendorfowi nie pokazano. Uspienski zanotował:

W 1846 roku kapitan C. K. MacDonald odwiedził górę Synaj, oglądał kodeks i zakupił w klasztorze dwa minuskułowe rękopisy NT 495 i 496^[28].

Trzecia wizyta Tischendorfa na Synaju

Tischendorf w 1870 roku.

W styczniu 1853 roku Tischendorf ponownie odwiedził synajski klasztor, nie znalazł jednak nawet fragmentu kodeksu. Przywiózł natomiast do Europy szereg innych rękopisów, pochodzących ze średniowiecza^[29].

W 1859 roku Tischendorf był w klasztorze po raz trzeci, tym razem uzyskując wsparcie finansowe rządu rosyjskiego^[29]. W przeddzień opuszczenia przezeń Synaju, 4 lutego, przypadkowo pokazano mu nie tylko te arkusze, które odnalazł 15 lat wcześniej, ale także inne. Zawierały one komplet greckiego Nowego Testamentu , znaczną partię greckiego przekładu Starego Testamentu , ponadto List Barnaby i Pasterz Hermasa. Aż do tego czasu List Barnaby znany był jedynie w łacińskim, bardzo swobodnym przekładzie. W sumie Tischendorf zapoznał się z 346 1/2 kartami^[30].

Bibliście pozwolono przewozić kodeks partiami do Kairu , gdzie go kopiowano. Początkowo nie było mowy ani o przekazaniu kodeksu, ani o jego sprzedaży. Był to jednak okres, kiedy klasztor pozbawiony był swego arcybiskupa, a wybór nowego przedłużał się. Kandydatem mnichów był Cyryl, jednak patriarcha Jerozolimy miał zastrzeżenia co do jego osoby. Tischendorf zaoferował mu poparcie rosyjskiego cara w zamian za kodeks^[25]. Była to nieoficjalna umowa pomiędzy Tischendorfem a Cyrylem, o której mnisi nie musieli wiedzieć. We wrześniu 1859 roku kodeks został podarowany "najbardziej chrześcijańskiemu monarsze świata", carowi Rosji – Aleksandrowi II . By dopełnić wszelkich formalności, Tischendorf musiał jeszcze udać się do Konstantynopola, ponieważ rząd turecki stwarzał pewne utrudnienia. Dzięki dyplomacji biblisty^[25], owe 346 1/2 kart na kilka dekad trafiło do Petersburga. Tekst tej partii kodeksu został wydany przez Tischendorfa w 1862 roku, w czterech tomach, tym razem jako (łac.) Bibliorum Codex Sinaiticus Petropolitanus^[31].

Arcypiskup Synaju w liście do Tischendorfa z 15 lipca 1869 roku wypomniał, że mnisi są zawiedzeni w swoich oczekiwaniach, ponieważ aż dotąd nie otrzymali żadnego daru za kodeks. Tischendorf natychmiast wystosował list do rosyjskiego ministra i 18 listopada 1869 roku klasztor na Synaju otrzymał 7000 rubli w złocie. Ponadto 2000 rubli otrzymał klasztor na Taborze ^[30].

13 września 1862 roku, Constantine Simonides, fałszerz rękopisów, na łamach Guardiana (1862, IX, December, — ss. 162-166), obwieścił publicznie, że to właśnie on w 1839 roku sporządził kodeks w klasztorze św. Pantelejmona na Athosie i dlatego nie ma on przypisywanej mu tekstualnej wartości. Określił go jako "liche dzieło swojej młodości". Miał go sporządzić w wieku 15 lat w przeciągu zaledwie 9 miesięcy, a wykorzystał do tego celu moskiewskie wydania tekstu Nowego Testamentu oraz rękopisy przechowywane na Athosie^[32][33]. Tischendorf odpowiedział 22 grudnia 1862 w niemieckiej gazecie Allgemeine Zeitung, że w samym tylko Nowym Testamencie w wielu miejscach Kodeks Synajski różni się od wszystkich wydań moskiewskich oraz od wszystkich późnych rękopisów^[33].

Henry Bradshaw, w Guardianie (January 26, 1863), wykazał absurdalność roszczeń Simonidesa. Bradshaw zapytał, w jaki sposób kodeks dostał się z Athos do klasztoru na Synaju. Przypomniał też, że kodeks liczy około 4 milionów liter, że zawiera List Barnaby, który aż dotąd nie posiadał rękopisów w języku greckim^[34].

Kontrowersje wokół przekazania kodeksu

Widok na Klasztor św. Katarzyny

Mnisi, którzy od samego początku nie zostali wprowadzeni w szczegóły przekazania kodeksu, mieli swoją wersję tego wydarzenia. Twierdzili, że cenny manuskrypt został jedynie wypożyczony, a ponieważ nigdy nie został oddany, więc Tischendorf jest złodziejem. Na murze klasztornym widnieje tłumaczenie "rzekomo" pozostawionego przez Tischendorfa listu z obietnicą, iż "na pierwszą prośbę Świętego Bractwa Góry Synaj zwróci manuskrypt, nieuszkodzony i w dobrym stanie"^[35]. Wersja ta upowszechniana jest wśród turystów, popierana jest przez media (np. BBC). Stoi to w sprzeczności z listami, które Tischendorf otrzymywał później z klasztoru. Dlatego bibliści, paleografowie i bibliotekarze bronią Tischendorfa (K. Lake, T. C. Skeat^[36], B. Metzger). W 1869 roku, arcybiskup Kallistrat III, przełożony klasztoru na Synaju wysłał list do cara, w którym zrzekł się w imieniu swego klasztoru do praw wobec kodeksu. List znaleziony został dopiero 18 lutego 2010 roku w archiwach rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych^[37].

Dalsze dzieje kodeksu

Kodeks na ogół był i w dalszym ciągu jest wysoko oceniany, cieszy się dobrą opinią wśród krytyków tekstu, biblistów, jak i przedstawicieli kościoła. Jednak zwolennicy (łac.) Textus receptus nigdy nie byli nim zachwyceni. Do takich należał John William Burgon, którego zdaniem Sinaiticus, oraz Vaticanus i Codex Bezae, są zepsutymi rękopisami. Każdy z tych trzech kodeksów ma sfabrykowany tekst, jako rezultat arbitralnej i lekkomyślnej recenzji"^[38]. Najważniejsze z tych trzech kodeksów, א i B, Burgon przyrównał do "dwóch fałszywych świadków" wspomnianych w Mt 26,60^[39].

2/3 kodeksu przechowywane było w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w latach 1859 do 1933

Na początku XX wieku W. N. Beneszewicz (1874-1938) odkrył fragmenty trzech dalszych kart kodeksu związane z innymi rękopisami w bibliotece na górze Synaj. Beneszewicz trzykrotnie odwiedzał klasztor na Synaju (1907, 1908, 1911), nigdzie jednak nie stwierdził, podczas której z wizyt wszedł w posiadanie fragmentów kodeksu. Owe trzy fragmenty natychmiast zostały przekazane do Petersburga, gdzie są przechowywane po dziś dzień^[40][41].

W 1933 roku Józef Stalin sprzedał 347 kart kodeksu za sumę 100 000 funtów British Museum w Londynie . Jest to najwyższa cena, jaką kiedykolwiek zapłacono za pojedynczą książkę, w dodatku niekompletną. Tutaj, przy użyciu lampy ultrafioletowej badał go Teodor Cressy Skeat ^[42].

Obecnie zdecydowana większość stron znajduje się w londyńskim British Library (od 1973 roku), wystawione obok Kodeksu Aleksandryjskiego . Poprzednio wywiezione 43 karty przechowywane są w bibliotece Uniwersytetu Lipskiego w Niemczech , 3 fragmenty w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Petersburgu oraz 12 stron i kilkanaście fragmentów w Klasztorze św. Katarzyny w Egipcie ^[1].

W roku 1975 pod północnym murem klasztoru znaleziono 47 skrzyń z ikonami i pergaminami. Odkryto też dwanaście brakujących kart i kilkanaście fragmentów z Kodeksu Synajskiego. 11 kart zawiera teksty Pentateuchu, 1 zaś karta Pasterz Hermasa. Do tej pory zostały one udostępnione tylko wąskiemu gronu uczonych^[36]. 1 września 2009 roku, brytyjski uczony Nikolas Sarris odkrył w bibliotece klasztoru kolejny, dotychczas nieznany fragment kodeksu (zawiera tekst Jz 1,10)^[3][43].

W roku 2007 tekst kodeksu został zdygitalizowany przez Centrum Badań Manuskryptów Nowego Testamentu w oparciu o wydanie facsimile Lake'a z 1911 roku^[44]. W marcu 2005 roku British Library we współpracy z innymi bibliotekami przechowującymi kodeks, podjęło decyzję o cyfrowej prezentacji kodeksu. Wstępnie oszacowano, że zebranie całości na CD-ROM-ie kosztowało około milion USD^[45][46]. Stan techniczny stron kodeksu nie pozwalał na ich transport, dlatego uczeni postanowili dokonać jego rekonstrukcji wirtualnej. Udostępniony miał być też w Internecie, przez zespół specjalistów europejskich, amerykańskich oraz egipskich. Mnisi synajscy zgodzili się wziąć udział w projekcie digitalizacji kodeksu, pomimo ich żądań zwrotu wszystkich kart rękopisu^[47][48]. Po czterech latach pracy, 6 lipca 2009 roku, opublikowano w internecie wersję cyfrową kodeksu. Dzięki wysiłkowi wielu uczonych każdy chętny może obejrzeć Kodeks Synajski^[49][50]. Przewiduje się też, że do greckiego tekstu oryginalnego zostaną dołączone przekłady na języki: angielski, niemiecki, hiszpański i nowogrecki. Przygotowuje się również wydanie faksymile kodeksu w wersji papierowej^[50].

Tekst kodeksu

Tekst kodeksu zawiera pewne braki i opuszczenia, są to całe zdania, frazy lub słowa. W stosunku do Textus receptus liczba tych opuszczeń wynosi ok. 400. Część z nich może być rezultatem niedbalstwa i pomyłek kopistów, jednak zdecydowana większość pochodzi z rękopisów z których korzystali kopiści, ponieważ są one poświadczone przez inne starożytne rękopisy.

Luki i opuszczenia

Tekst Ewangelii Jana 7,52-8,12 kodeksu, nie zawiera 7,53-8,11

W Nowym Testamencie nie zawiera wierszy^[51]:

• Mt 12,47; 16,2b-3, 17,21; 18,11; 23,14; 24,35;
• Mk 7,16; 9,44.46; 11,26; 15,28; Mk 16, 8-20 ;
• Łk 11,4b (ostatnia prośba Modlitwy Pańskiej); 17,36;
• J 5,4; Jan 7,53-8,11 ; 16,15; 20,5b-6; 21,25.
• Dz 8,37; 15,34; 24,7; 28,29.
• w Liście do Rzymian doksologia występuje po 16, 23, brak wiersza 24.

Opuszczenia te są charakterystyczne dla tekstu aleksandryjskiego .

Opuszczone frazy (gr.):

• Mt 5,44 — ευλογειτε τους καταρωμενους υμας, καλως ποιειτε τοις μισουσιν υμας (błogosławcie tych, którzy was przeklinają, dobrze czyńcie tym, którzy was nienawidzą)^[52];
• Mt 6,13b — οτι σου εστιν η βασιλεια και η δυναμις και η δοξα εις τους αιωνας. αμην "Albowiem Twoje jest królestwo, i moc, i chwała, na wieki. Amen." brak całej frazy.
• Mt 10,39a — ο ευρων την ψυχην αυτου απολεσει αυτην, και (Kto stara się zachować swoje życie, straci je, a)^[53];
• Mt 20,23 — και το βαπτισμα ο εγω βαπτιζομαι βαπτισθησεσθε (i chrztem którym Ja chrzczę, będziecie ochrzczeni)^[54]
• Mt 23,35 — υιου βαραχιου (syn Barachiasza); frazy tej nie zawierają także 59 (późniejszy korektor), trzy Evangeliarze (ℓ 6, ℓ 13, ℓ 185), oraz Euzebiusz z Cezarei ^[55].
• Mk 1,1 — υιου θεου "Syn Boga" opuszczony.
• Mk 10,7 — και προσκολληθησεται προς την γυναικα αυτου (i połączy się z żoną), również kodeksy Kodeks Watykański, Kodeks Athous Lavrensis , 892, ℓ 48, syr^s, goth^[56];
• Łk 9,55b-56a — και ειπεν, Ουκ οιδατε ποιου πνευματος εστε υμεις; ο γαρ υιος του ανθρωπου ουκ ηλθεν ψυχας ανθρωπων απολεσαι αλλα σωσαι (a On powiedział: "Nie wiecie jakiego ducha jesteście; Syn Człowieczy nie przyszedł zatracać dusze ludzkie, ale zbawiać); frazy tej brak również w następujących kodeksach: B C L Θ L Ξ 33 700 892 1241 syr, cop^bo[57];
• Jan 4,9 – ου γαρ συνχρωνται Ιουδαιοι Σαμαριταις (Żydzi nie obcują z Samarytanami), jest jednym z tzw. Western non-interpolations; opuszczona fraza została uzupełniona przez pierwszego korektora, jeszcze przed opuszczeniem przez rękopis skryptorium^[58];

Naniesiony przez późniejszą rękę dodatek w dolnym marginesie do Jana 21,7 – οι δε ειπον δι οληϲ τηϲ νυκτοϲ ε κοπιαϲαμεν και ουδεν ελαβομεν επι δε τω ϲω ρηματι βαλουμεν

Frazy usuwane przez korektorów (gr.):

• Mt 24,36 — ουδε ο υιος (ani Syn) pierwszy korektor (a), oznakował jako wątpliwą, ale drugi korektor (b) znak ten usunął^[59];
• Mk 10,40 ητοιμασται υπο του πατρος μου (zamiast ητοιμασται) — pierwszy korektor frazę "υπο του πατρος μου" oznakował jako wątpliwą, ale drugi korektor znak ten usunął^[60];
• Łk 11,4 αλλα ρυσαι ημας απο του πονηρου (ale zbaw nas ode złego) zamieszczony przez oryginalnego skrybę, oznakowany przez pierwszego korektora (a) jako wątpliwy, ale trzeci korektor (c) znak ten usunął^[61];
• Łk 22,43-44 oznakowany został jako wątpliwy przez pierwszego korektora, ale trzeci korektor znak ten usunął.
• Łk 23,34a , "A Jezus powiedział, Ojcze, odpuść im; bo nie wiedzą, co czynią" — oznakowany przez pierwszego korektora jako wątpliwy, ale trzeci korektor znak ten usunął^[62][63].

Interpolacje

Mimo iż rękopis ma więcej opuszczeń niż interpolacji , zawiera jednak kilka interpolacji w Ewangelii Mateusza .

Mateusz 8,13 (por. Łk 7,10)

(gr.) και υποστρεψας ο εκατονταρχος εις τον οικον αυτου εν αυτη τη ωρα ευρεν τον παιδα υγιαινοντα (a kiedy setnik wrócił do domu swego tej godziny, znalazł sługę zdrowego) por. Łk 7,10, dodatek ten zawierają C , ( N ), Θ , (0250), f1 , (33, 1241), g¹, syr^h[64].

Mateusz 10,12 (por. Łk 10,5)

(gr.) λεγοντες ειρηνη τω οικω τουτω (mówiąc: Pokój domowi temu) - większość rękopisów ma w tym miejscu αυτην. Fraza ta została usunięta przez pierwszego korektora kodeksu, ale przywrócona przez drugiego korektora. Wariant ten występuje w: Bezae , Regius , Washingtonianus , Koridethi , f 1 , 1010, (1424), it, vg^cl[65].

Mateusz 27,49

(gr.) ἄλλος δὲ λαβὼν λόγχην ἒνυξεν αὐτοῦ τὴν πλευράν, καὶ ἐξῆλθεν ὖδορ καὶ αἳμα (i wziął swoją włócznię i przebił Jego bok, i natychmiast wyszły woda i krew). Dodany wiersz pochodzi z Jana 19,34 i jest charakterystyczny dla rękopisów aleksandryjskiej tradycji^[66].

Interpolacje z Mt 8,13 i 27,49 występują w Kodeksie Efrema .

Warianty tekstowe

W Mateuszu 5,22 nie zawiera słowa (gr.) εικη (bez powodu), podobnie jak Kodeks Watykański, p⁶⁷, 2174, część rękopisów Wulgaty oraz przekład etiopski; słowo to zostało dodane przez drugiego korektora kodeksu^[67].

W Mateuszu 16,12 przekazuje wariant tekstualny (gr.) της ζυμης των αρτων των Φαρισαιων και Σαδδουκαιων (kwasu chleba faryzeuszy i saduceuszy). Wariant ten wspierany jest tylko przez staro-łaciński Codex Corbeiensis I i starosyryjski Syriac Curetonian.

Do Jana 1,28 drugi korektor wprowadził wariant tekstualny (gr.) Βηθαραβα (Betabara). Podobny zapis pojawia się poza Kodeksem Synajskim w kodeksie 892, syr^h oraz kilku innych rękopisach^[68].

W Jana 1,34 podane jest (gr.) ὁ ἐκλεκτός (wybrany), tak jak rękopisy 5 , 106, b, e, ff2 i syrc, s w miejsce zazwyczaj stosowanego słowa (gr.) υἱος (syn).

Jan 6,10 stosuje (gr.) τρισχιλιοι (trzy tysiące) zamiast (gr.) πεντακισχιλιοι (pięć tysięcy); drugi korektor zmienia na (gr.) πεντακισχιλιοι^[69].

W Łukaszu 1,26 "Nazaret" nazwany został "miastem Judei". Prorokini Anna miała (gr.) εβδομηκοντα τεσσαρων (siedemdziesiąt cztery) lata, a nie osiemdziesiąt cztery (Łk 2,37)^[70]. W Jana 2,3 w miejsce "a kiedy chcieli wina", albo "a kiedy zabrakło wina", (łac.) Codex Sinaiticus podaje taki wariant: "A kiedy nie było wina, ponieważ wino weselne zostało wyczerpane" (wspierany przez (łac.) a i j); w Dziejach 11,20 (gr.) εὐαγγελιστας (ewangeliści) są zamiast (gr.) ἑλληνιστάς (hellenistów); w Dziejach 14,9 "nie" zostało wpisane przed słowem "słuchał"; w Hebr 2,4 "żniwa" zamiast "rozdawanie"; w 1 Piotra 5,13 słowo "Babilon" zamienione zostało na "kościół"^[71].

Tekst J 1,1 — 8,38 przekazuje wedle tradycji zachodniej i nosi wyjątkowo dużo not korektorskich^[72].

Podobieństwo do Kodeksu Watykańskiego

Od początku zauważono znaczne podobieństwa pomiędzy Kodeksem Synajskim a Watykańskim. Wiele łączy te kodeksy, czas powstania, podobny tekst. Są to jedyne zachowane wielkie kodeksy z IV wieku. W większości przypadków przekazują bardzo dobry tekst, zazwyczaj lepszy niż starsze od nich papirusy. Niemniej zachodzą pomiędzy nimi różnice. Hoskier wyliczył 3036 różnic w tekście czterech Ewangelii:

Mateusz – 656

Marek – 567

Łukasz – 791

Jan – 1022

Razem — 3036^[73].

Różnice mają głównie charakter gramatyczny, jak inne podejście do itacyzmu , odmienna transkrypcja hebrajskich imion, niemniej wykluczają możliwość, by mogły pochodzić z tego samego rękopisu. Nie mogły wyjść z tego samego scryptorium. Hoskier ocenił, że wspólny przodek obu kodeksów pochodzić musiał z około roku 200.

Streeter zauważył, że zachodzą znaczne podobieństwa pomiędzy Kodeksem Synajskim a cytatami Pisma Świętego u Orygenesa oraz Wulgatą Hieronima . Doszedł do wniosku, że tekst kodeksu został przywieziony z Aleksandrii do Cezarei przez Orygenesa, ten też tekst został wykorzystany przez Hieronima^[15].

Wartość tekstuologiczna kodeksu

Kodeks Synajski jest bardzo ważnym świadkiem tekstu Nowego Testamentu i przekazuje go według aleksandryjskiej tradycji , która oceniana jest dziś jako najbardziej wierna. Rangę kodeksu podkreśla już sam fakt, że na liście majuskułowych rękopisów Nowego Testamentu umieszczany jest na pierwszej pozycji. W sekcji Ewangelie ustępuje tylko Kodeksowi Watykańskiemu , zwłaszcza w Ewangelii Jana ( Jan 1,1 – 8,38 przekazuje według tradycji zachodniej ). W Dziejach Apostolskich dorównuje Kodeksowi Watykańskiemu. W Listach powszechnych wraz z Watykańśkim ustępuje miejsca Kodeksowi Aleksandryjskiemu^[74]. Natomiast w Listach Pawła jest najważniejszym świadkiem tekstu, ponieważ tekst Listów Pawła w Kodeksie Watykańskim zawiera wiele naleciałości tekstu zachodniego. Tekst Apokalipsy , zawiera wiele braków i dowolnych przeinaczeń i tym samym jest w tym wypadku niewielkiej wartości i ustępuje nie tylko Kodeksowi Aleksandryjskiemu , Kodeksowi Efrema oraz Chester Beatty III (p⁴⁷), ale nawet niektórym minuskułom (np. minuskuły 2053, 2062)^[75][76].

Tischendorf uważał go za najważniejszy rękopis Nowego Testamentu, także w tekście czterech Ewangelii i na nim oparł swoje (łac.) Editio octava critica maior^[77]. Westcott i Hort w przypadku Ewangelii wyżej oceniali Kodeks Watykański i w ich wydaniu The New Testament in the Original Greek (1881), jest drugim ważnym rękopisem dla Ewangelii^[78]. Wszyscy kolejni wydawcy, za wyjątkiem von Sodena, przyznawali pierwszeństwo Kodeksowi Watykańskiemu (w Ewangeliach). W XX wieku jedynie tekst von Sodena jest bliższy Kodeksowi Synajskiemu niż Watykańskiemu, jakkolwiek nie w takim stopniu jak miało to miejsce u Tischendorfa. Wszystkie wydania Nestle-Alanda za punkt wyjścia przyjmowały tekst Westcott-Horta, co oznacza że Kodeks Synajski traktowany jest jako drugi rękopis^[79]. Zdaniem Alanda ustępuje tylko Kodeksowi Watykańskiemu^[1]. W przypadku Listów Pawła wszyscy pierwszeństwo przyznają Kodeksowi Synajskiemu^[75].

Jest również trzecim ważnym świadkiem tekstu Septuaginty (obok kodeksów Watykańskiego i Aleksandryjskiego)^[80].

Zwolennicy Textus receptus uważają go za jeden z najgorszych rękopisów Nowego Testamentu (np. D. A. Waite, jeden z głównych działaczy tego ruchu)^[81].

Zobacz też

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu
• Kodeks majuskułowy (Nowy Testament)
• Różnice tekstowe pomiędzy Kodeksem Synajskim a Watykańskim

Przypisy

Bibliografia