Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Nie znaleziono szukanej frazy! Poniżej znajduje się fraza najbardziej przypominająca szukaną.

Ikona

Ikona

Ikona ( gr. εικων, eikón oznaczające obraz) - obraz , powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych , sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne. Charakterystyczna dla chrześcijańskich Kościołów wschodnich, w tym prawosławnego i greckokatolickiego .

Spis treści

Historia

Bułgarska ikona św. Jerzego walczącego ze smokiem

Dokumenty Soboru Nicejskiego II z 787 r. wspominają, że tradycja wykonywania ikon istniała od czasów apostolskich , nie ma jednak na to żadnych dowodów historycznych. Według tradycji, autorem pierwszych ikon był Łukasz Ewangelista .

Genezę ikony wywodzi się z portretowego malarstwa późnoantycznego. Informacje o istnieniu ikon Chrystusa, Marii, św. Piotra i Pawła oraz innych świętych znaleźć można po raz pierwszy w pismach Euzebiusza z Cezarei i Epifaniusza z Cypru w IV wieku. Przedmiotem kultu stały się ikony już w V w. (wg pism św. Augustyna ). Hypatiusz z Efezu wspomina po raz pierwszy o pokłonie przed ikoną w połowie VI w.

W okresie kształtowania się sztuki chrześcijańskiej, słowem "ikona" określano na chrześcijańskim Wschodzie, w krajach pozostających pod wpływami Bizancjum , wszystkie przedstawienia Chrystusa, Matki Boskiej, aniołów, świętych, i scen historycznych z Pisma Świętego niezależnie od tego, w jakiej technice były wykonane. W czasach nowożytnych pojęciem tym zaczęto nazywać tylko obrazy przenośne (malowane, rzeźbione, wykonane w emalii lub mozaice), nie związane z architekturą. Istnieją przekazy z 2. poł. VI w. o cudach dokonywanych przez ikony. Były to zawsze ikony-portrety przenośne, mocy cudotwórczej nie przypisywano ikonom o treści historycznej. Najstarsze zachowane ikony pochodzą z VI wieku z klasztoru św. Katarzyny na Synaju .

Malarstwo ikonowe rozwijało się w Bizancjum aż do jego upadku w XV wieku oraz na terenach objętych wpływami kultury bizantyńskiej czyli w Grecji , Serbii , na Bałkanach , w średniowiecznych Włoszech oraz na Rusi . Najstarsze zachowane do naszych czasów ikony pochodzą z VI wieku . Najbardziej reprezentatywne dla tego okresu są zwłaszcza trzy dzieła przedstawiające: świętego Piotra , Chrystusa Pantokratora oraz Marię z aniołami i ze świętymi Teodorem i Jerzym .

Za najwybitniejszego rosyjskiego twórcę ikon uważany jest Andriej Rublow .

Technika i zasady wykonania

Ikony malowano najczęściej na specjalnie przygotowanym drewnie cedrowym lub cyprysowym. Były to święte drzewa dla wschodniego chrześcijaństwa. Na Rusi stosowano drewno lipowe lub sosnowe .

Najstarsze ikony były malowane przeważnie przy zastosowaniu techniki enkaustycznej (połączenie wosku pszczelego ze spoiwem malarskim ). Od VI wieku farby te zaczęto zastępować temperą jajową , w której spoiwem jest woda, zmieszana z żółtkiem jaja kurzego . Zastosowanie nowej techniki wymagało dokonania czterech, następujących po sobie, czynności:

  1. naklejenia na deskę tkaniny,
  2. gruntowania za pomocą zmieszanej z klejem kredy lub gipsu ,
  3. nałożenia farby i złocenia ,
  4. zabezpieczenia ikony pokostem lub lakierem na bazie oleju.

Niekiedy na gotową ikonę nakłada się sukienkę - odlane w metalu ( srebrze bądź złocie ) lub wykonane techniką repusowania zdobienie z otworami na twarz i ręce przedstawionej postaci, przy czym rysunek na blasze dokładnie powtarza zasłonięte fragmenty obrazu[2].

Ikony wykonywano także w technice mozaiki , emalii , rzeźbiono w drewnie , marmurze , steatycie lub kości słoniowej . Późne, XIX i XX-wieczne ikony malowano także w technice olejnej. Malowanie ikon było ściśle określone w podręcznikach (gr. hermeneia, ros. podlinniki), pisanych często przez mnichów – malarzy[3]. Tradycja wiązała się nie tylko z ikonografią, ale dotyczyła również materiału, przygotowania podłoża, specjalnej technologii, odpowiednich kolorów, a nawet kolejności kładzenia warstw malarskich.

Na spreparowane deski (odpowiednio ukształtowane z wgłębieniem w przedniej części w którym umieszcza się właściwą treść – tzw. kowczeg ), wzmocnione z tyłu zastrzałem, nakładano grunt kredowo-alabastrowy. Na gruncie rysowano lub przerysowywano z podręczników kontury obrazu, a następnie nakładano w określonej kolejności farbę i pozłotę. Na koniec umieszczano także napisy w języku greckim lub starocerkiewnosłowiańskim z imionami świętych postaci lub objaśnieniami scen (zazwyczaj umieszczane w polu ikony . Najświętsze Imiona (Matki Boskiej, Chrystusa) umieszczano w greckich skrótach ( abrewiacjach ). Ikona jest dla wschodniego chrześcijaństwa tekstem liturgicznym, sakramentale , a także "obrazem tamtego świata", dlatego nie mogła powstać bez wcześniejszego przygotowania teologicznego malarza, ewentualnie pod ścisłym nadzorem teologa. Ważne było również przygotowanie duchowe ikonografa (modlitwa, post).

Ikonę zawsze werniksowano, przez co zachowywała swój wygląd przez około 100 lat. Następnie na skutek zmian barwy werniksu malowidło ciemniało. Dodatkowo pokrywała je warstwa sadzy od świec. Na wyblakniętym, słabo widocznym obrazie malowano niekiedy nowy.

Ikony zdobione były szlachetnymi kamieniami , okuciami ze srebrnej lub złotej blachy. Czasem zamiast drewna używano płótna lub metalu .

Pisanie a malowanie ikon

Spopularyzowane, zwłaszcza przez autorów rosyjskich i polskich, jest określenie "pisanie ikon", podkreślać mające sakralny, liturgiczny charakter ikony. Oznacza proces jej powstawania. Według badaczy problemu (jak np. ks. Henryk Paprocki ) określenie to jest wynikiem błędnego tłumaczenia z języka greckiego, w którym słowo γράφω (podobnie jak писать w rosyjskim) oznacza zarówno pisać, jak i malować (stąd też ros. ikonopisiec - od greckiego ikonographos).

Malowanie ikon w Polsce

Szkoła w Bielsku Podlaskim

W Polsce ikony powstawały głównie w XV - XVI wieku na ziemiach wschodnich i południowo-wschodnich. Dla ujednolicenia malarstwa ikonowego istniały podręczniki – wzorniki dla malarzy np. tzw. podlinnik . Zawierał szczególne przepisy techniczne i wzorniki ikonograficzne. Najstarszy, zachowany w formie rękopisu egzemplarz datowany jest na rok 1523 . Na kompozycję ikony składa się centralnie umieszczona postać świętego obramowana scenami związanymi z jego życiem.

Współcześnie jedyną aktywną szkołą malowania ikon w Polsce jest Policealne Studium Ikonopisarstwa w Bielsku Podlaskim prowadzone przez ks. mitrata Leoncjusza Tofiluka. Szkoła istnieje od 1991 roku i kształci w zawodzie technika plastyka ikonografa.

Malowania ikon uczy również ks. dr Jan Pazgan, wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy oraz Wyższego Seminarium Duchownego w Legnicy, który jest Duszpasterzem Akademickim w kościele pw. Św. Józefa Opiekuna Zbawiciela w Legnicy. Prowadzi również Duszpasterstwo Akademickie IKONA, gdzie często prowadzi warsztaty malowania ikon.

Perspektywa

Prawosławna ikona świętych Konstantyna i Heleny

Najczęściej ikony malowane są płasko, bez uwzględnienia perspektywy malarskiej, dającej złudzenie trójwymiarowości przestrzeni. W większości przypadków są pozbawione klasycznej perspektywy liniowej.

Niejednokrotnie znaczenie poszczególnych elementów przedstawień jest podkreślane przez ukazywanie najważniejszych postaci w większej skali.

Barwa

W Bizancjum sensu sztuki upatrywano w pięknie. Kanon zakładał malowanie czystymi kolorami (nigdy nie mieszano barw) i używanie w dużych ilościach pozłoty. Barwa była traktowana jako tak samo ważna jak słowo, a ponieważ każde z nich ma znaczenie, również barwy przekładano na język symboli, który nadawał kolorom ściśle określone znaczenie:

  • Złoto symbolizowało świętość, oddanie czci, nieśmiertelność, Bożą chwałę.
  • Purpura: władzę i bogactwo.
  • Czerwień oznaczała życie, krew, piękno i czystość.
  • Bielą przedstawiano Boskość, czystość i niewinność.
  • Niebieski oddawał niebo, ale też duchowość i mistycyzm.
  • Zielony: życie, wieczną młodość, płodność, wewnętrzne bogactwo.
  • Brąz był symbolem ziemi, materii, ubóstwa.

Bizantyńska symbolika koloru została przyjęta na Rusi, ale barwy, osadzone w narodowej tradycji, stały się tam bardziej żywe i jasne.

Teologia ikony

Trójca na podst. ikony św. Andrieja Rublowa

Ikona nie jest zwykłym obrazem religijnym. Malowanie ikon było czynnością świętą. Ikona, która powstawała w klasztorach Starej Rusi, malowana przez uprzywilejowanych mnichów, była emanacją bóstwa, które prowadziło rękę twórcy. Zrodzona w modlitwie, wymagała przed przystąpieniem do pracy specjalnych postów, powstawała w postawie klęczącej autora.

Ikony mają za zadanie pogłębiać życie duchowe, wprowadzać do modlitwy. Anonimowy autor ikony miał pomóc podążać we właściwym kierunku. Modlitwa przed ikoną związana jest z określonym rytuałem: przy zapalonych świecach wierni kłaniają się przed ikonami, całują je.

Ikona pełni ważną rolę w kulcie kościołów wschodnich, jest ona przedstawieniem świętego, jego uosobieniem i reprezentacją. Zapewniała łączność ze świętym, pośredniczyła w modlitwie. Uważa się, że jest on obecny w danym miejscu właśnie dzięki ikonie.

Czyste kolory używane do malowania, złocenia w płomieniu świec nabierają szczególnego blasku. Ogień świecy jest symbolem wzniesienie duszy do Boga. Pokłon przypomina o tym, że nie tylko dusza, ale i ciało powinno uczestniczyć w modlitwie. Otrzymane od Boga nie jest czymś gorszym od umysłu i ma prawo na równi brać udział w rozmowie z Bogiem.

W związku ze świętością ikony nie mogła ona być przedmiotem handlu czy zarobkowania, które z punktu widzenia człowieka wierzącego było traktowane jako grzech.

Rodzaje przedstawień

Jezus Chrystus Pantokrator

Ikona Zbawiciela

Najważniejszą ikoną jest ikona Chrystusa . Kanon przedstawiania Chrystusa przyjęto w IX w. Ikonografowie wyróżniają Chrystusa nimbem z wpisanym weń krzyżem z dziewięciu linii. Jego barwy: niebieska i czerwona mają swoją symbolikę, oznaczają boską i ziemską naturę Chrystusa. Najczęstsze sposoby przedstawiania Chrystusa:

  • Pantokrator (Wszechwładca, Pan wszystkiego, gr. Παντοκρατωρ) – przedstawienie Jezusa Chrystusa jako władcy i sędziego Wszechświata .
  • Mandylion lub veraicon - przedstawienie nawiązujące do acheiropojetycznych ( grec. Αχειροποίητος; ros. нерукотворный – nie ręką ludzką uczyniony) wizerunkach Chrystusa , ukazujący twarz Zbawiciela na rozwiniętej chuście.
  • Zbawiciel w siłach (Zbawiciel w majestacie, Zbawiciel tronujący między mocami) ( gr. Kyrios ton dynameon; ros. Спас в силах) – ikonograficzne przedstawienie Chrystusa Pantokratora , który zasiada w centrum ikony na tronie na tle trzech mandorli w formie czerwonego rombu, ciemnobłękitnego owalu i na dole czerwonego kwadratu.
  • Emmanuel (w hebr. עמנואל, czyli Emmanuel oznacza Bóg z nami) – ikonograficzny typ przedstawienia Chrystusa w wieku młodzieńczym.
  • Wielki Arcykapłan ( ros. Великий Архиерей) – przedstawienie Chrystusa oparte na starotestamentowym proroctwie ("Tyś Kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka" (Ps 110,4) – skomentowane później w Liście do Hebrajczyków (Hbr 5,6)), ukazujące Chrystusa w kapłańskiej odzieży.
  • Nie rozpaczaj po mnie Matko ( ros. Не рыдай Мене, Мати) – ikonograficzny odpowiednik zachodniochrześcijańskiej Piety , przedstawiający Chrystusa nagiego, do połowy złożonego w grobie, z zamkniętymi oczyma, pochyloną głową i rękoma (na których widoczne są rany po gwoździach) ułożonymi w znak krzyża. Za plecami Chrystusa często umieszcza się krzyż z inskrypcjami. Z prawej strony Bogurodzica podtrzymuje i przytula syna.
  • Deesis ( łac. z gr. Δεομαι, modlitwa, prośba) – motyw związany z ikonografią chrześcijańską . Polega ona na trimorhionicznym (trójczęściowym) obrazowaniu osób świętych – centralną osobą jest Chrystus jako Pantokrator , obok Maryja , następnie Jan Chrzciciel (tzw. małe Deesis), Apostołowie Piotr i Paweł oraz prorocy (tzw. wielkie Deesis).
  • Król Królów ( ros. Царь царей) – przedstawienie rozwinięte w XIV - XV w. w sztuce serbskiej, później rozpowszechnione na Rusi, wariant Deesis gdzie Jana Chrzciciela zastępował król Dawid i inni prorocy.
  • Chrystus Starotestamentowy ( ros. Христос Ветхий Деньми) – ikonograficzne wyobrażenie Chrystusa jako starotestamentowego, siwowłosego Boga-Starca.
  • Błogie Milczenie
  • Dobry Pasterz
  • Kapłan

Ikona Matki Bożej

Matka Boża na ruskiej ikonie ma zawsze zatroskany wyraz twarzy. Jej smutek ma jednak różne odcienie: żałości, zadumy, ale zawsze niesie mądrość i wewnętrzną siłę. Przepełniona jest matczynym błogosławieństwem.

Matka Boża ukazywana jest w różny sposób: objawia Dzieciątko światu, czule przytula je, bądź przytrzymuje. Podstawowe rodzaje przedstawień Matki Bożej to:

  • Eleusa ( gr.czułość, miłosierdzie) czyli Maryja z Dzieciątkiem siedzącym na ramieniu i przytulającym policzek do jej twarzy;
  • Hodegetria ( gr.przewodniczka, wskazująca drogę), gdzie Matka Boża prawą dłonią wskazuje na Chrystusa Emmanuela, trzymanego przez nią na lewym ramieniu; określenie nawiązuje do nazwy świątyni w Konstantynopolu, ton Hodegon, w którym była przechowywana najstarsza ikona tego typu wizerunku Marii i Dzieciątka.
  • Oranta jest jednym z najstarszych przedstawień Bogurodzicy, tak malowali ją pierwsi chrześcijanie. Kanon tej ikony nawiązuje do starożytnego wzoru człowieka pobożnego, dlatego Matka Boża w modlitwie wznosi ręce ku górze. Zgodnie z tradycyjnymi wierzeniami w prawosławiu, jeśli Maryja opuści dłonie, nastąpi koniec świata.

Ikona Trójcy Świętej

Kanon ikony Trójcy św. oparty jest na XVIII rozdziale Księgi Rodzaju , gdzie pod dębem w Mamre Bóg objawił się Abrahamowi i Sarze pod postaciami trzech aniołów . Uważano, m.in. tak sądzili św. Cyryl Aleksandryjski i św. Ambroży Mediolański, że Stary Testament w tym miejscu nawiązuje do Trójcy św. Jej przedstawianie niosło ikonografom wiele problemów, wynikających z trudności w ujęciu tak abstrakcyjnego pojęcia, jakim jest Bóg w Trzech Osobach. Umieszczano krzyż w nimbie środkowego anioła, uważanego wówczas za Chrystusa, lub nad głowami wszystkich trzech. Problem rozstrzygnął w 1551 roku car Rosji Iwan Groźny na tzw. Soborze Stu Rozdziałów . Powołując się na najwcześniejsze ikony Trójcy św. i odwzorowywane z nich przedstawienia Rublowa , nakazał, aby krzyży nie umieszczać w ogóle.

Konserwacja ikon

Początkowo ikony traktowano wyłącznie jako przedmioty kultu. Na początku XX wieku dostrzeżono także ich wartość artystyczną. Dzięki wypracowaniu techniki konserwacji ikon, odświeża się poczerniałe z wiekiem pierwotne kolory. Technika ta polega na polaniu ikony spirytusem i oliwą , następnie podpalaniu i szybkim gaszeniu. Końcowy etap pracy to zeskrobywanie rozmiękczonej sadzy z powierzchni ikony[4].

Przypisy

  1. Jasna Góra - Sanktuarium - Cudowny Obraz
  2. A. Siemaszko, K. Czerni, Andrej Rublow i ruskie ikony, Warszawa 2003, s. 18. .
  3. m.in.mnich Dionizos:"Księga malarska z Góry Athos" {Hermeneia), XIV{?} w.
    mnich Teofil: "Schwedula diversium artum", XII w.
    Dymitr Zograf: "Hermaneia" 1851
  4. A. Siemaszko, K. Czerni, Andrej Rublow i ruskie ikony, Warszawa 2003, s. 24. .

Bibliografia

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Ikona":

Koszykówka Michael Jordan – Ikona koszykówkiKoszykówka – dyscyplina sportu drużynowego, w której dwie pięcioosobowe drużyny grają ...

Lednica 2000 występy baletu, procesje przedstawicieli określonych zawodów, mieszkańców określonych regionów itp. Wprowadzana jest Ikona Chrystusa Przemienionego, następuje wybór Chrystusa, adoracja Najświętszego Sakramentu. Ostatnim elementem jest ...

Stepan Bandera Uznano, że przybycie Bandery to za duże ryzyko dla jego osoby. Jako Ikona ukraińskiego nacjonalizmu miał organizować wsparcie międzynarodowe dla podziemia ukraińskiego. Pod koniec ...

Muzea Watykańskie ...

Łukasz Ewangelista ...

Święty Mikołaj (kultura masowa) współcześnie4 Adres świętego Mikołaja5 Zobacz też6 Literatura przedmiotu7 Przypisy8 Linki zewnętrzne Historia postaciIkona przedstawiająca świętego Mikołaja, biskupa Miry , pierwowzór postaci świętego MikołajaŚwięty Mikołaj, biskup ...

Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej ...

Chrzest ...

Sanok ...

Muzeum Rosyjskie w Sankt Petersburgu ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Ikona":

011. Cesarstwo Bizantyjskie (plansza 13) oraz przedstawianie wielkości cesarza, i te właśnie treści dominowały w malarstwie (np. Ikona Chrystusa Pantokratora pochodząca z VI-VII w.). ...

011. Cesarstwo Bizantyjskie (plansza 18) prawosławne) są wzorowane na architekturze bizantyjskiej, a ich wnętrze wypełniane jest licznymi Ikonami z wizerunkami Matki Boskiej, Chrystusa i innych świętych. Wiernych od ołtarza ...

109 Zróżnicowanie religijne i kulturowe Rzeczpospolitej (plansza 11) Ikona Trójcy Świętej wg Rublowa Rzeczpospolita- kraj wielu kultur i religii Podczas reformacji w ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie