III rozbiór Polski – ostatni z trzech rozbiorów Polski , do których doszło pod koniec XVIII w.

Już w czasie trwania insurekcji kościuszkowskiej 11 lipca 1794 roku poseł pruski w Petersburgu Leopold Heinrich von Goltz pisał w swej depeszy, że cała Rosja domaga się rozbioru Polski i wymazania imienia polskiego. ^[1]

Niecały rok po upadku insurekcji, 24 października 1795 , monarchowie Rosji , Prus i Austrii (a właściwie Imperium Habsburgów^[2]) uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór Rzeczypospolitej.

Trzeci rozbiór był rezultatem m.in. kryzysu wewnętrznego i ekspansywnych działań mocarstw ościennych, bezpośrednio jednak wynikiem nieudanego powstania kościuszkowskiego i przegranej wojny Polski z Rosją i Prusami .

Ziemie polskie po III rozbiorze

Straty terytorialne

Rosji przypadły wszystkie ziemie na wschód od Niemna i Bugu (120 tys. km²). Na zabranych terenach utworzono gubernie : wołyńską ze stolicą w Izasławiu , grodzieńską , mińską oraz litewską z siedzibą w Wilnie . Otrzymała największy powierzchniowo obszar.

Austria jako główny inicjator trzeciego rozbioru, a także w ramach rekompensaty za straty w wojnie z rewolucyjną Francją zajęła Lubelszczyznę. Zaanektowała także resztę Małopolski z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza. Otrzymała tereny najliczniej zaludnione.

Prusom przypadła najmniejsza zdobycz. Musiały zadowolić się częścią województwa Olsztyńskiego, Mazowsza z Warszawą i Żmudzi, za to były to tereny o rozwiniętej infrastrukturze. Ponadto Prusy zajęły ponad 2300 kilometrów kwadratowych województwa krakowskiego (m.in. teren dawniejszego Księstwa Siewierskiego ) zwanego odtąd w Prusach Nowym Śląskiem (Neu Schlesien).

Polska przestała istnieć.

Następstwa

Król Stanisław August Poniatowski opuścił Warszawę i w asyście dragonów rosyjskich udał się do Grodna , pod opiekę i nadzór namiestnika rosyjskiego, po czym abdykował 25 listopada na rzecz Rosji. To stało się powodem, iż Rosja, de facto, stała się depozytariuszką korony polskiej , i bez jej zgody Napoleon nie chciał i nie mógł przywrócić później Królestwa Polskiego . (Uczynił to dopiero powołując w 1812 Konfederację Generalną Królestwa Polskiego i wypowiadając wojnę Rosji). Stanisław August Poniatowski zmarł w Petersburgu 12 lutego 1798 .

W latach 1807 - 1815 istniało Księstwo Warszawskie , namiastka niepodległego państwa polskiego zależna od Cesarstwa Francuskiego. W 1815 , po kongresie wiedeńskim ostatecznie ustaliły się granice zaborów (z korektą w 1833 ) – aż do jesieni 1918 . Podział Księstwa Warszawskiego dokonany podczas obrad wiedeńskich nazywany bywa błędnie IV rozbiorem Polski (czasem nazwę tę stosuje się jednak również wobec paktu Ribbentrop-Mołotow ).

Po utracie państwowej, znaczna część Polaków, zwłaszcza wojskowych, wyemigrowała z kraju, głównie do Saksonii , Włoch i Francji . Wielu z nich związało swe losy z gen. Napoleonem I Bonaparte . Z jego przyzwolenia utworzone zostały w Lombardii w styczniu 1797 dwa Legiony Polskie pod dowództwem generałów Henryka Dąbrowskiego i Karola Kniaziewicza , przy czym w ich skład weszli głównie polscy jeńcy z armii austriackiej. Już w maju 1797 legiony polskie wzięły udział w walkach przeciwko wojskom austriackim o Rzym . Zaś w lipcu jeden z jej twórców, Józef Wybicki , napisał tekst pieśni " Mazurek Dąbrowskiego ", która stała się później polskim hymnem państwowym .

Zobacz też

• rozbicie dzielnicowe ( XII - XIV w. )
• rozbiory Polski
  • I rozbiór Polski , II rozbiór Polski
  • zabór pruski , zabór austriacki , zabór rosyjski
• korekta rozbiorów
  • Księstwo Warszawskie ( 1807 - 1815 ) oraz Kongres wiedeński ( 1814 - 1815 )
• Polska pod zaborami – zestawienie wydarzeń
• tzw. IV rozbiór Polski ( 1939 )
• Kalendarium historii Polski

Przypisy