Huryci – lud wywodzący się z Wyżyny Armeńskiej , później zasiedlający Mezopotamię . Założyli Mitanni , państwo w Azji Zachodniej ( Bliski Wschód ), zniszczone w XIV w. p.n.e. przez Hetytów , jak również byli dominującym elementem etnicznym w powstałych w XIII w. p.n.e. we wschodniej Anatolii państewkach urartyjskich. Utrzymywali dobre stosunki z faraonami Amenhotepem III i Amenhotepem IV Echnatonem . Ulegli potędze hetyckiego władcy Suppiluliumy I (ok. 1380-1346 p.n.e.), ostateczną klęskę ponieśli w XII w. p.n.e. , kiedy podobnie jak ich niedawni pogromcy Hetyci zostali pokonani przez tzw. Ludy Morza .

Historia

Wiedza na temat Hurytów jest dość uboga. Wiadomo, że od końca XVI wieku p.n.e. małe królestwa huryckie znajdujące się w północnej Mezopotamii i Syrii zaczęły się łączyć w silną monarchię. Początkowo w tekstach źródłowych nazywano ją Maitani, później Mitanni. Hetyci i Asyryjczycy używali nazwy Hanigalbat^[1]. Egipcjanie stosowali nazwę Naharina oznaczającą Porzecze. Pierwszy etap w dziejach Mitanii to okres konsolidacji państwa, który zakończył się podczas rządów króla Szauszatara. Drugi etap to był erą rozkwitu, za panowania jego następców. Kiedy Mitanni było u szczytu swojej potęgi, w wasalnej zależności od niego pozostawały miasta Halab , Alalach , Aszur i Nuzi . XV wiek p.n.e. przyniósł konflikt z Egiptem, w którego konsekwencji doszło do bitwy przegranej przez Mitannijczyków. W XIV wieku p.n.e. stosunki obydwu państw unormowały się. Pozycja Mitannijczyków rosła z czasem, aż w końcu Amenhotep III zdecydował się przypieczętować sojusz poprzez małżeństwo z mitannijską księżniczką Taduhepą , utożsamianą czasem z Nefretiti . Pod koniec XIV wieku p.n.e. imperium mitannijskie zaczęło chylić się ku upadkowi. Władca Asyrii Aszuruballit I przeprowadził kilka kampanii przeciwko Mitannijczykom, ale ostatecznie pokonał ich hetycki król Suppiluliumas I , który osadził na tronie mitannijskim uległego sobie Szattiwaza, lecz wkrótce królestwo rozpadło się na wiele małych części.

Mitanni

Upadek państw ościennych - Jamhadu i Babilonii - pozwolił na szybki rozwój huryckich miast-państw. Miały zapewniony łatwy dostęp do surowców mineralnych, przejęły też kontrolę nad głównymi szlakami handlowymi na północy Mezopotamii. Te dwa czynniki zagwarantowały szybki rozwój państwa. W połowie II tysiąclecia p.n.e. Mitanni ze stolicą w Waszuganni (ob. Tall Fachrijja), było jedną z największych potęg Bliskiego Wschodu.

Język

Huryci posługiwali się językiem, którego nie zalicza się ani do indoeuropejskich , ani do semickich , być może był to język północno-wschodniokaukaski ^[2]. Wyszedł on z użycia z chwilą wchłonięcia Hurytów przez inne ludy.

Ubiór i ozdoby

Przypuszczalnie kobiety nosiły długie suknie w kolorze białym lub w różnych odcieniach niebieskiego i czerwonego. Strój drapowano z jednego prostokątnego kawałka materiału, spinanego na wysokości ramienia. Czasami zawiązywano go w pasie krajką lub spinano pasek klamerką. Materiałem zakrywano ramiona i sporadycznie głowę. Arystokracja nie stroniła od biżuterii wykonanej ze złota i drogich kamieni. Bransolety noszono na rękach i nogach, do tego naszyjniki i pierścienie. Ubogie kobiety nosiły bransolety z metali nieszlachetnych.

Mężczyźni nosili podobne stroje, różniące się jednak długością. Zwykle sięgały w okolice kolan. W pasie przewiązywano się szerokim pasem, do którego mocowano broń. Czasem mężczyźni opasywali się chustą z ciemnymi frędzlami.

Religia

Huryci czcili żywioły oraz personifikowali pojęcia przyrodnicze. Natura bogów była bliska ludzkiej, różniła ich od ludzi nieśmiertelność i mocą panowania nad określoną częścią przyrody. Aby uzyskać przychylność bóstw składano im ofiary według ściśle określonego rytuału. Obrzędowi zawsze towarzyszyły libacje. Najprawdopodobniej, przynajmniej raz w roku obchodzono wyjątkowo ważne, kilkudniowe święto poświęcone zależnie od rejonu: Teszubowi , Hebat albo Szawuszce . Raz w miesiącu odbywało się mniejsze święto ku czci lokalnego bóstwa. Głównym elementem uroczystości religijnych były libacje, czyli uczty przygotowane dla bóstw, podczas których recytowano zaklęcia, prośby i modlitwy. Wierzono, że bogowie sygnalizują nadchodzące wydarzenia poprzez znaki wróżebne, czyli omina. Z tego powodu wróżbici i wieszczkowie cieszyli się ogromną popularnością. Wyspecjalizowani byli przede wszystkim we wróżeniu z zachowań ptaków ( ornitomancja ). Zajmowali się tym wróżbici nazywani augurami. Analizowano zachowanie ptaków, ich lot, miejsca w których się zatrzymywały, sposób chwytania pożywienia i wydawane przez nie dźwięki.

Pochówek zmarłych

Cmentarzyska z okresu mitannijskiego znajdowały się zwykle poza granicami osad. Dzieci chowano w naczyniach ceramicznych zakopywanych pod podłogą domów. W Tall ar-Rimah odkryto nawet pucharek zawierający szczątki płodu. Pochówkom towarzyszyły najczęściej skromne dary, takie jak: naczynia, paciorki, jedzenie i napoje.

Panteon Hurycki

• Allani
• Ea
• Hebat
• Kumarbi
• Kuszuh
• Nergal
• Szawuszka ( Szauszka )
• Szimigi
• Teszub

Badania

Badania nad Hurytami zaczęto dość późno bo dopiero w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Przez długi czas nie zdawano sobie sprawy, że Huryci i Mitanni to nazwy ludu i państwa, odnoszące się do tej samej kultury.

Zobacz też

• Wajnachowie
• języki huro-urartyjskie

Bibliografia

• Maciej Popko , Huryci, PIW, Warszawa 1992, .

Przypisy