Hipertermia - stan bardzo podwyższonej temperatury ciała, bardzo wysoka gorączka (powyżej 41 stopni Celsjusza ), który wymaga podjęcia kroków ochładzających organizm, w przeciwnym wypadku grozi uszkodzeniem mózgu lub nawet śmiercią .

Objawy hipertermii

• osłabienie organizmu
• bóle i zawroty głowy
• mdłości
• zaburzenia widzenia

Hipertermia w leczeniu chorób nowotworowych

Hipertermia jest stanem organizmu, lub jego części, w którym temperatura tkanki/tkanek przekracza aktualną nastawę systemu termoregulacji organizmu.

Hipertermia dzieli sie na sztuczną i naturalną.

Hipertermia sztuczna

W hipertermii sztucznej, używanej w zabiegach leczniczych, następuje przełamanie systemu termoregulacji organizmu poprzez zastosowanie źródeł zewnętrznych ciepła, takich jak promieniowanie elektromagnetyczne o różnych częstotliwościach lub ultradźwięki . Historycznie, już od czasów starożytnego Egiptu , używano wielu innych metod, jak np. zanurzanie w gorącym wosku. Zazwyczaj w hipertermii sztucznej stosuje się temperatury od 42°C do ok. 47°C. Hipertermia sztuczna znajduje zastosowanie w leczeniu chorób nowotworowych , najczęściej w połączeniu z innymi metodami. Jej główna idea wynika z dwóch faktów:

• większej niż tkanek zdrowych wrażliwości komórek nowotworowych na podwyższenie temperatury (guz nowotworowy ma upośledzony system termoregulacji ze względu na nienormalne unaczynienie - bardzo długie naczynia włosowate ), co prowadzi do powolnej martwicy tkanek zmienionych nowotworowo
• utrata przez komórki nowotworowe odporności na działanie promieniowania jonizującego , co pozwala na zastosowanie radioterapii w leczeniu danego nowotworu.

Hipertermia, wywoływana sztucznie jest wykorzystywana w onkologii, przede wszystkim stosuje się ją w skojarzeniu z radioterapią i chemioterapią.

Co to jest hipertermia?

Hipertermia jest metodą wspomagającą leczenie nowotworów złośliwych. Polega ona na podwyższaniu temperatury tkanek powyżej zakresu aktualnie dozwolonego przez system termoregulacji chorego poprzez zastosowanie odpowiedniej aparatury. W praktyce stosuje się temperatury w zakresie 38ºC do 43ºC. Potocznie hipertermię możemy nazwać wybiórczym nagrzewaniem nowotworu.

Jak działa hipertermia?

Działanie ciepła powoduje uszkodzenie komórek nowotworu oraz zmiany w układzie odpornościowym chorego, stymulujące go do odpowiedzi na obecność nowotworu. Podwyższona temperatura uzupełnia skutki działania promieniowania jonizującego, doprowadza do wzrostu stężenia cytostatyków (leków stosowanych w chemioterapii) w obrębie guza, chroniąc jednocześnie tkanki zdrowe. Wzrost temperatury powoduje szybsze przenikanie leków do komórek, a w konsekwencji szybsze działanie terapeutyczne leków. Ze względu na wyżej opisane działania hipertermię stosuje się przede wszystkim w skojarzeniu z radioterapią i chemioterapią. W licznych pracach naukowych podkreśla się możliwość uzyskania od 1,5 do nawet 9- krotnego wzrostu skuteczności standardowego leczenia radioterapią i chemioterapią po jednoczesnym zastosowaniu w ich trakcie hipertermii. Przewagę stosowania radioterapii i chemioterapii wzbogaconych hipertermią nad samodzielną radioterapią i chemioterapią udowodniły badania z losowym doborem chorych. Hipertermia dobre rezultaty daje również w terapii paliatywnej.

Kiedy stosujemy hipertermię?

Hipertermię jako metodę wspomagającą stosuje się praktycznie we wszystkich rodzajach nowotworów; nie ma znaczenia wiek pacjenta czy stopień zaawansowania choroby. Wyjątek stanowią nowotwory krwi. W tych schorzeniach hipertermii nie stosuje się. Hipertermia jest przede wszystkim wykorzystywana przez onkologów w przypadkach dużego zaawansowania lub rozsiewu procesu nowotworowego, w przypadkach guzów zaawansowanych, przy przerzutach i nawrotach, a zwłaszcza w przypadkach niepowodzenia leczenia konwencjonalnego. Przykładowo uzasadnione jest stosowanie hipertermii w późniejszym etapie choroby u pacjentów z przerzutami do wątroby, w przebiegu raka jelita grubego, raka trzustki, raka płuc czy raka piersi. Decyzję o włączeniu hipertermii do procesu leczenia podejmuje się indywidualnie w przypadku każdego pacjenta. Decyzję podejmuje lekarz.

Hipertermii nie można stosować u chorych z rozrusznikiem serca, gdyż jego funkcjonowanie może być zakłócone falą elektromagnetyczną generowaną przez aparat do hipertermii. Szczególną uwagę i ostrożność należy zachować w przypadku obecności w ciele chorego metalowych implantów, na przykład protez stawów. Obecność implantów nie jest jednak przeciwwskazaniem bezwzględnym do przeprowadzenia leczenia hipertermią.

Jak i gdzie przeprowadza się zabiegi hipertermii głębokiej?

Hipertermia głęboka, polegająca na wybiórczym nagrzewaniu nowotworu, jest metodą nieinwazyjną. Oprócz hipertermii głębokiej stosuje się także hipertermię polegającą wyłącznie na nagrzewaniu zmian powierzchownych bądź stosuje się ją w skojarzeniu ze śródtkankową brachyterapią, czyli metodą inwazyjną. Hipertermia głęboka, nieinwazyjna jest bezpieczna dla pacjentów, dobrze tolerowana przez chorych, nietoksyczna, bezbolesna i co bardzo ważne - nie wymaga hospitalizacji. Zazwyczaj zabiegowi hipertermii towarzyszy jedynie uczucie głębokiego ciepła.

Jeden zabieg hipertermii trwa maksymalnie 60 minut. Zabiegi mogą być przeprowadzone raz lub dwa razy w tygodniu przez cały okres leczenia chemicznego lub radioterapii. W przypadku pacjentów poddawanych radioterapii, zabiegi hipertermii mogą odbywać się zarówno przed, jak i po, napromieniowaniu. Pacjenta przed zabiegiem hipertermii konsultuje lekarz - specjalista onkolog kliniczny. Pierwszy zabieg jest przeprowadzany pod nadzorem lekarza, kolejne pod nadzorem radioterapeuty lub wykwalifikowanej pielęgniarki.

Komfort zabiegu jest zapewniony ze względu na odpowiedni dobór aparatury do hipertermii. Pacjent przechodzi zabieg w pozycji leżącej. Aparat do hipertermii wykorzystuje fale o częstotliwości 8-27 MHZ, penetrujące do organów położonych głębiej w ciele człowieka. Najnowocześniejszym obecnie na rynku aparatem do hipertermiii, stosowanym w trzech polskich ośrodkach onkologicznych, jest system TCS, produkcji niemieckiej firmy Celsius 42+. Technologia zastosowana w TCS jest łatwa w użyciu - ruchome elektrody systemu do hipertermii można przemieszczać tak, aby je szybko dopasować do tych obszarów ciała pacjenta, w których są zlokalizowane guzy.

Systemy TCS posiadają: Instytut Onkologii Warszawie, Warszawski Uniwersytet Medyczny oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Medyczne Onkologii i Hipertermii w Warszawie przy ul. Belgradzkiej 5. Tylko w jednej z nich hipertermię stosuje się w skojarzeniu także z chemioterapią, we wszystkich w skojarzeniu z radioterapią.

Historia hipertermii

Hipertermia nie jest w zasadzie metodą nową, gdyż pierwsze wzmianki o jej stosowaniu pochodzą aż z czasów starożytnych. Została jednak zarzucona, a na nowo odkryta dopiero w XIX wieku, kiedy to w Niemczech opisywano przypadki spontanicznej, nie powodowanej jakimkolwiek leczeniem regresji mięsaków tkanek miękkich w przebiegu wysokiej gorączki, wywołanej infekcją bakteryjną organizmu. Pod koniec XIX wieku w Niemczech hipertermię zastosowano w leczeniu raka szyjki macicy. Niemcy są uznawane za kolebkę nowożytnej hipertermii. Obecnie hipertermię traktuje się tam jako jeden z głównych filarów postępowania w onkologii i jest wykorzystywana przez aż ponad 260 ośrodków medycznych. Hipertermię stosują także m.in. ośrodki holenderskie, włoskie i amerykańskie. W ostatnich dziesięcioleciu hipertermia stała się metodą uznaną przez onkologów i docenioną także w medycynie ortodoksyjnej. O popularności metody świadczy m.in. ponad trzy tysiące publikacji naukowych, odnotowanych przez fachową, recenzowaną prasę medyczną. Lekarze stosujący hipertermię w praktyce klinicznej wymieniają swoje doświadczenia w ramach Europejskiego Towarzystwa Hipertermii Onkologicznej, które odbyło już 26 zjazdów, a te każdorazowo gromadzą ponad 200 lekarzy – onkologów. W Polsce lecznicze działanie hipertermii traktowano do pewnego momentu trochę w kategoriach egzotycznego odłamu medycyny. Postrzeganie metody hipertermii zmieniło się diametralnie w ostatnich latach, w związku z udowodnioną naukowo skutecznością w przebiegu leczenia chorób nowotworowych.

W Polsce hipertermię prowadzą następujące ośrodki onkologiczne:

Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Centrum Onkologii w Krakowie, Centrum Onkologii w Gliwicach, Wielkopolskie Centrum Onkologii (Poznań), Świętokrzyskie Centrum Onkologii (Kielce), Katedra i Klinika Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, NZOZ Centrum Medyczne Onkologii i Hipertermii w Warszawie. Aparatami do hipertermii głębokiej dysponują trzy ośrodki warszawskie.

Hipertermia naturalna

Przykładem łagodnej hipertermii naturalnej jest wzmożona potliwość po zastosowaniu leków obniżających temperaturę ciała. W wyniku działania leku zostaje obniżona nastawa systemu termoregulacji, a temperatura tkanek pozostaje wysoka wskutek czego uruchomione zostają mechanizmy przywracające temperaturę tkanek bliską nastawy. Zgodnie z taką definicją, nie jest hipertermią sytuacja, w której sam organizm zmienia nastawę, np. w wyniku infekcji , z 37°C na np. 39°C. Przykładem bardziej niebezpiecznej hipertermii naturalnej jest udar cieplny .

Zobacz też

• Hipotermia
• Odwodnienie
• Udar słoneczny
• Hipoteza maksitermii

Linki zewnętrzne

• Hipertermia w leczeniu raka szyjki macicy

www.esho.info.pl www.hipertermia.pl