Hiperprolaktynemia

ICD-10 E22.1

Hiperprolaktynemia – podwyższone stężenie prolaktyny we krwi. Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej . Osiowe objawy hiperprolaktynemii dają obraz wtórnego hipogonadyzmu hipogonadotropowego .

Etiologia

Głównymi przyczynami hiperprolaktynemii są:

• zmniejszenie aktywności dopaminergicznej podwzgórza
• stosowanie leków, które bezpośrednio lub pośrednio modyfikują wydzielanie dopaminy
• zmiany organiczne przysadki:
  • łagodne guzy ( gruczolaki ) przysadki mózgowej wydzielające prolaktynę (prolactinoma) lub hamujące dopływ dopaminy do przysadki
  • guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej uciskające lejek przysadki
  • zespół pustego siodła
• niewydolność nerek
• marskość wątroby
• ektopowe wydzielanie PRL, np. przez raki płuc lub nerek
• pierwotna niedoczynność tarczycy

Hiperprolaktynemia może pojawiać się w stanach fizjologii:

• podczas ciąży
• podczas karmienia piersią
• wskutek stresu
• podczas snu
• po stymulacji brodawek sutkowych
• po stosunku płciowym

Rozpoznanie

O hiperprolaktynemii mówimy kiedy stężenie prolaktyny jest wyższe niż 20 ng/ml u kobiet i 15 ng/ml u mężczyzn. Hiperprolaktynemię czynnościową rozpoznaje się po teście z metoklopramidem: po podaniu 10 mg metoklopramidu powinien nastąpić 2-5 krotny wzrost stężenia PRL.

Często stężenie prolaktyny przekracza 100 ng/ml.

Guzy okolicy przysadkowo-podwzgórzowej czasami powodują zaburzenia pola widzenia przez ucisk na skrzyżowanie wzrokowe - konieczne jest także badanie okulistyczne.

Badania obrazowe mózgu: tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości, rezonans magnetyczny z kontrastem.

Objawy

Objawy u kobiet:

• wtórny brak miesiączki
• zaburzenia płodności
• mlekotok (30-90%)
• osteopenia, osteoporoza

Objawy u mężczyzn:

• zaburzenia płodności
• zaburzenia erekcji
• obniżenie libido
• ginekomastia
• osteopenia/osteoporoza

Leczenie

Istnieją dwie zasadnicze metody leczenia: farmakologiczne i chirurgiczne.

W pierwszym rzędzie stosuje się leki aktywujące receptory dopaminy typu D2 laktoforów - komórek wydzielających prolaktynę i/lub zmianie leków obniżających stężenie dopaminy.

Stosowane leki: bromokryptyna , lizuryd , pergolid, chinagolid i kabergolina .

Bromokryptyna skutkuje u ponad 70% pacjentów, ale jej skutkiem ubocznym często są nudności. Wtedy stosuje się pergolid lub bardziej selektywne: chinagolid i kabergolinę . Po roku, dwóch można zaprzestać podawania leków - u około 1/6 poziom prolaktyny pozostaje wtedy w normie.

Leczenie neurochirurgiczne stosuje się, gdy leki okazują się niewystarczająco w obniżaniu stężenia prolaktyny, stwierdza się nietolerancję lub oporność na leki, stwierdza się duże guzy z pojawieniem się objawów uciskowych, stwierdza się znaczną dynamikę wzrostu guza oraz u kobiet z guzem typu macroprolactinoma planujących ciążę. W niektórych przypadkach stosuje się radioterapię jako uzupełnienie leczenia neurochirurgicznego.

Bibliografia

• Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot (red.) Interna Tom I - III. PZWL 2005
• Gerd Herold i współautorzy Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów i lekarzy wyd. IV PZWL 2005

Linki zewnętrzne

• Artykuł z eMedicine ( ang. )