Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Henryk Worcell

Henryk Worcell

Henryk Worcell właśc. Tadeusz Kurtyka (ur. 1 sierpnia 1909 we wsi Krzyż (obecnie dzielnica Tarnowa ), zm. 1 czerwca 1982 we Wrocławiu ) – polski prozaik i publicysta, znany m.in. z zekranizowanych dzieł pt. Zaklęte rewiry i Grzech Antoniego Grudy . W okresie powojennym utrwalał w licznych opowiadaniach i publikacjach prasowych życie polskich osadników w poniemieckich wsiach na ziemi kłodzkiej .

Synem Tadeusza Kurtyki jest znany polski alpinista Wojciech Kurtyka .

Spis treści

Biografia

Lata przedwojenne

Urodził się 1909 r. w chłopskiej rodzinie wsi Krzyż (obecnie dzielnica Tarnowa ). W 1913 r. wraz z rodziną przeniósł się do Brzeźnicy – przysiółka Woli Radłowskiej , w której jego rodzina mogła gospodarzyć na dziesięciu morgach ziemi. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej, a następnie podjął naukę w I Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym w Tarnowie . O swojej edukacji napisał:

Nie miałem cierpliwości ślęczeć nad książką szkolną, natomiast z zapałem zabierałem się do rzeczy przekraczających możność zrozumienia ich w tym czasie.

Słabe wyniki w szkole oraz ostry konflikt z ojcem, spowodowały, że pod koniec sierpnia 1925 r. uciekł z domu do Krakowa wspólnie z kolegą z tej samej miejscowości.

Nie mogłem znieść zależności od ojca, który mnie zmuszał do pracy w lesie i na roli, natomiast gdy uciekłem i zostałem "samodzielny", wytrzymałem trzy lata praktyki w restauracji Niemca, gdzie co miesiąc praktykanci uciekali lub byli wydalani.

Mając zaledwie 16 lat Kurtyka pracował w luksusowym " Grand Hotelu " przy ul. Sławkowskiej w Krakowie: jako pomywacz, bufetowy, a później już jako kelner . Za namową Michała Choromańskiego zaczął pisać. Choromański zwrócił na niego uwagę będąc w restauracji hotelowej, gdy Kurtyka czytał w przerwach w pracy Sonatę Kreutzerowską Lwa Tołstoja . Nawiązał z nim kontakt, a dowiadując się, że pisze dziennik, zachęcił go do kształcenia się i pracy nad warsztatem pisarskim. To właśnie Choromański wymyślił Kurtyce pseudonim literacki . Worcell okazał się dobrym pisarzem. Wydana w 1936 r. debiutancka powieść Zaklęte rewiry (której kanwą jest praca kelnerów), od razu wzbudziła sensację i uznanie wśród krytyków.

Po sukcesie pierwszej powieści przeniósł się do Zakopanego , gdzie wszedł w obracające się tam środowisko literackie. Poznał wielu uznanych już wówczas pisarzy m.in. Kornela Makuszyńskiego , Zofię Nałkowską , Władysława Broniewskiego , Leona Kruczkowskiego , Karola Irzykowskiego oraz Witkacego .

Wojna i praca na ziemiach odzyskanych

Podczas okupacji niemieckiej w latach 1943 - 1945 był przymusowym robotnikiem wywiezionym do pracy do Niemiec . Po wojnie od lipca 1945 r. osiadł na ziemiach odzyskanych w okolicy Lądka-Zdroju :

Zaraz po zakończeniu działań wojennych wróciłem do Zakopanego z moją obecną żoną[1] i stanąłem przed problemem: co ze sobą począć. Do kelnerstwa nie chciałem wracać i wobec tego wziąłem skierowanie jako osadnik na ziemię kłodzką. Wyjechałem wraz z grupą górali i tak zaczęło się jedno z najdziwniejszych i chyba najciekawszych doświadczeń mojego życia.

Zamieszkał w miejscowości Heinzendorf (dzisiejsza Skrzynka ) w lipcu 1945 r. rozpoczynając życie rolnika na 10-hektarowym gospodarstwie rolnym. Początkowo osadnicy mieszkali tu wśród Niemców, dopiero po pół roku, w lutym 1946 r. rozpoczęło się ich wysiedlanie .

Podczas wojny Worcell nie pisał, ale zaraz po powrocie zabrał się za pisanie powieści opartej o swoje doświadczenia podczas pracy przymusowej. Utworu tego jednak nigdy nie skończył. W październiku 1945 r. ukazał się jedynie jej fragment w " Tygodniku Powszechnym " zatytułowany Wojna się kończy o północy. W grudniu tego samego roku, w 11. numerze katowickiej " Odrze " wydrukowano jego pierwszy reportaż z Ziem Odzyskanych pt. Gorący dzień w Heinzendorfie. Cały czas przy tym pracował w gospodarstwie i brał udział w życiu budującej się społeczności.

(...) do samego karmienia trzy razy dziennie (...) 4 krowy, wół, koń, źrebię, 2 cielęta, 3 kozy, 2 owce, 20 kur, 5 gęsi, 16 królików, do tego przybędą prawdopodobnie 2 prosięta. (...) Wieczorami jesteśmy skonani, ledwo że nogami ruszamy, ale mimo to praca cieszy.[2]

Wiosną 1947 r. w tym samym czasopiśmie pojawiły się pierwsze rozdziały powieści Odwet:

Cieszy mnie praca nad "Odwetem", tymczasowy tytuł książki, a jednocześnie czuję lęk przed dalszym ciągiem i przed wiosennymi pracami w polu i domu. Temat powieści jeszcze zbyt świeży, nie zawsze umiem zdobyć się na należyty dystans.(...) bądź co bądź byłaby to pierwsza powieść z Życia na Ziemiach Odzyskanych.[2]

Ostatni, piętnasty rozdział powieści został ukończony w marcu 1948 r. Kolejne rozdziały zostały opublikowane w "Odrze", a także w innych periodykach, w tym samym roku. Po przesłaniu jej do wydawnictwa Czytelnik zaakceptowano ją do druku, jednak zasugerowano wprowadzenie zmian i uzupełnień. Książkowa wersja licząca 18 rozdziałów została ukończona jesienią 1948 r. i opublikowana pod zmienionym tytułem Wotan odjechał pociągiem.

W 1948 r. w prasie ukazały się jeszcze dwa opowiadania: Brzydula i Grzech Antoniego Grudy oraz dwa artykuły Koło Kłodzka kwitnie len i Ludzie ze Skrzynki. Po opublikowaniu tego ostatniego i fragmentów Odwetu, Worcell stał się obiektem ostrych ataków ze strony miejscowych. W kolejnym roku w "Odrze" ukazały się: Rezerwat dzikich (w którym opisywał sprawę miejscowego sołtysa ) oraz powiastka U nas inaczej, powstała po podróży do rodziców. Wówczas to ostatecznie pogodził się z ojcem.

Tablica pamiątkowa na budynku przy ulicy M. Skłodowskiej-Curie 40 we Wrocławiu

Jesienią 1949 r. postanowił opuścić gospodarstwo w Skrzynce i całkowicie zająć się pracą literacką. Wyprowadzając się ze Skrzynki zmuszony był zapłacić ok. sto tysięcy złotych kary nałożonej przez powiatową komisję rolną. Zamieszkał w sąsiednich Trzebieszowicach , gdzie podjął pracę jako bibliotekarz. Po każdym reportażu i artykule Worcella, które opisywały miejscowe stosunki społeczne, do władz powiatowych lub nawet centralnych trafiało po kilka, kilkanaście donosów na pisarza, w których oskarżano go "o niemal wszystkie grzechy główne". W kilka lat później podczas jednej z awantur z miejscowym, Worcell stracił oko[3]. Po tym wydarzeniu w 1957 r. wraz z rodziną przeniósł się na stałe do Wrocławia , w którym mieszkał do końca życia.

Życie i twórczość we Wrocławiu

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

Zmarł 1 czerwca 1982 r. i pochowany został na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu przy ulicy Bujwida.

Bibliografia podmiotowa

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
  • Zaklęte rewiry, powieść wydana po raz pierwszy w 1936 r.
  • Zdarzenia w mroku, opowiadania, nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1939
  • Wojna się kończy o północy, opowiadanie, "Tygodnik Powszechny", 1945
  • Gorący dzień w Heinzendorfie, reportaż, "Odra" nr 11/1945
  • Odwet, powieść w odcinkach, "Odra"
  • Brzydula, opowiadanie
  • Grzech Antoniego Grudy, opowiadanie
  • Koło Kłodzka kwitnie len, reportaż
  • Ludzie ze Skrzynki, reportaż, "Nowiny Literackie", nr 30/1948, s. 3
  • Wotan odjechał pociągiem, Wydawnictwo Czytelnik
  • Rezerwat dzikich, "Odra", 1949
  • U nas inaczej, opowiadanie, "Odra" 1949
  • Parafianie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1960
  • Najtrudniejszy język świata, opowiadania z życia osadników na Dolnym Śląsku, 1965
  • Zimowy zasiew
  • Widzę stąd Sudety
  • Wieczory pod lipą, 1968
  • Grzech Antoniego Grudy i inne opowiadania, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972
  • Pan z prowincji, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973
  • Wpisani w Giewont, wspomnienia o przedwojennych pisarzach związanych z Zakopanem, 1974
  • Nocą, kiedy przychodzi świnia, zbiór reportaży, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976
  • Pogranicza. Opowieści autobiograficzne, z listów do Marii Kasprowiczowej, reportaże, artykuły, felietony, z Dziennika (1964-1977), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979
  • Inne rewiry, szkice literackie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979,
  • Czyja jest moja żona, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979,
  • Dzieła wybrane, wybór i oprac. Jerzy Pluta, tom 1-3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979,

Wydane pośmiertne:

  • O czym rzeka szepce z deszczem, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1989,

Bibliografia przedmiotowa

  • Jerzy Pluta Okruchy epopei. Proza Henryka Worcella, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974, s. 76 i nast.
  • Irena Klimaszewska Henryk Worcell i jego związki z ziemią kłodzką (szkic) w: "IV Almanach Ziemi Kłodzkiej", Oficyna Wydawnicza "Brama", Kłodzko 2009, , ss. 54-60

Przypisy

  1. Żoną tą była Antonina z Kowalów
  2. 2,0 2,1 Z listów do Marii Kasprowiczowej. Worcell prowadził z nią ożywioną korespondencję, w której dzielił się osobistymi przeżyciami oraz przemyśleniami literackimi.
  3. Czas ocalony, Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju, Lądek-Zdrój 2003,


Inne hasła zawierające informacje o "Henryk Worcell":

Mieszko II Lambert ...

Guwernantka ...

1499 ...

XVI wiek ...

1972 ...

1408 ...

1398 ...

1411 ...

1361 ...

Tomasz Zan (poeta) ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Henryk Worcell":

222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 17) ...

222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 14) ...

232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 9) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie