Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Henryk Łowmiański

Henryk Łowmiański

Tablica pamiątkowa na Wydziale Historycznym UAM .

Henryk Łowmiański (ur. 22 sierpnia 1898 w Daugadzie k. Wiłkomierza , zm. 4 września 1984 w Poznaniu ) – polski historyk, mediewista , autor m.in. monumentalnych Początków Polski (w sześciu tomach, tom VI wydano już po śmierci autora).

Spis treści

Biografia

Urodził się 22 sierpnia 1898 r. w Daugadziach w litewsko-białoruskim powiecie oszmiańskim , wówczas na terenie Cesarstwa Rosyjskiego . Uczęszczał do szkół średnich najpierw w Wilnie , a potem w Czernihowie . W 1916 r. zapisał się na uniwersytet w Kijowie . Studia historyczne kontynuował później na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i tam je ukończył. Tam został następnie zatrudniony i odbył swoją dalszą scieżkę naukową. Kształtował się głównie pod okiem Kazimierza Chodynickiego i Stanisława Kościałkowskiego .

Doktoryzował się w 1924 r. pracą "Wchody" miast litewskich w XVI wieku (promotor prof. Kazimierz Chodynicki ). Był to pierwszy doktorat z historii na odnowionym wileńskim uniwersytecie . Habilitował się w 1932 dwutomową pracą Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego. W 1933 r. objął na wileńskim uniwersytecie katedrę historii Europy wschodniej, którą piastował do 1939 r. Od 1938 członek Polskiej Akademii Umiejętności . Karierę naukową zatrzymał wybuch drugiej wojny światowej. W jej czasie pracował w wileńskim archiwum, gromadząc przy okazji materiały do swych przyszłych prac. Wobec przesunięcia granic Polski na zachód, musiał po wojnie szukać nowego miejsca zatrudnienia.

W 1945 r. przeniósł się najpierw na krótko do Łodzi , a zaraz później na zaproszenie dziekana Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Poznańskiego Kazimierza Tymienieckiego do Poznania , gdzie objął Katedrę Historii Europy Wschodniej (później przemianowaną na Katedrę Historii Narodów ZSRR). Od 1953 r. kierownik działu historii średniowiecznej Instytutu Historii PAN, od 1956 członek Polskiej Akademii Nauk . W latach 1951 - 1956 / 1957 kierownik katedr historycznych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza , a w latach 1956 / 1957 - 1968 był dyrektorem Instytutu Historii UAM . Zasiadał w komitecie redakcyjnym "Roczników Historycznych".

Zginął tragicznie 4 września 1984 r., potrącony przez tramwaj w czasie przechodzenia przez jezdnię przy ul. Grunwaldzkiej. Pochowany został w grobowcu rodzinnym małżonki na cmentarzu w podłódzkim Rzgowie . Dla uczczenia pamięci wybitnego historyka, jego uczniowie 30 maja 1989 (data rejestracji) założyli Fundację Historyczną im. Profesora Henryka Łowmiańskiego.

Uczniowie

Jego uczniami byli: prof. Juliusz Bardach , prof. Artur Kijas , prof. Marceli Kosman , doc. Józef Morzy , prof. Jerzy Ochmański , prof. Barbara Topolska , prof. Leonid Żytkowicz .

Działalność naukowa

W trakcie pracy w Wilnie, w swoich badaniach koncentrował się na dziejach Europy Wschodniej, a w jej obrębie przede wszystkim na historii Litwy i Białorusi. Jego najpoważniejsza i najbardziej twórcza praca z tego okresu to rozprawa habilitacyjna Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego, w której dokonał syntezy i analizy dziejów plemion Litwinów-Żmudzinów, Łotyszów i Prusów począwszy od schyłku XIII wieku. W dwóch kolejnych przedwojennych publikacjach skupił się na uniach polsko-litewskich doby Jagiellonów, wyjaśniając źródła zainteresowań związkami z Polską ze strony Litwy oraz rolę w tych procesach Witolda . Wielkiemu księciu litewskiemu poświęcił też jeszcze jedną publikację, mianowicie jego biografię. Badał również dzieje pogańskich Prus, a pod koniec lat trzydziestych Białorusi - zwłaszcza miasta Mohylewa .

Po wojnie w znacznej mierze przeorientował się na prahistorię i historię wczesnośredniowieczną Polski. Najważniejsza z jego prac w tym zakresie to Podstawy gospodarcze formowania się państw słowiańskich. Łowmiański odpowiadał w niej na pytanie, jak wydajne muszą być zdolności produkcyjne społeczności, aby mogła ona wpierw wyżywić i utrzymać aparat administracji oraz drużynę wodza, a następnie całą klasę panującą z księciem na czele. W wyniku badań nad źródłami antycznymi i wczesnośredniowiecznymi oraz rezultatami prac archeologicznych Łowmiański przedstawił tezę, że państwo ponadplemienne w tej części świata może powstać i utrzymać swoją organizację, jeśli jego plemiona przejdą na osiadły tryb życia i uczynią głównym środkiem produkcji rolnictwo . Wykazał też, że w krajach słowiańskich takie warunki wystąpiły pomiędzy VI a VIII wiekiem. Przejście w tym czasie z ekstensywnej eksploatacji ziemi opartej na gospodarce żarowej i zastosowanie uprawy ornej za pomocą radła lub sochy zwiększyło plony na tyle, że wytworzyła się nadwyżka przeznaczona nie na cele konsumpcyjne, ale na obrót gospodarczy.

Od 1953 r. w ramach Instytutu Historii PAN podjął się opracowania nowoczesnej jak na ówczesne standardy syntezy dziejów polskich w oparciu o założenia materializmu dialektycznego i zredagował jego pierwszy tom obejmujący historię do roku 1764 . Następnie prowadził badania nad genezą Rusi Kijowskiej (zajmując stanowisko umiarkowanie antynormanistyczne - tj. ograniczające rolę Normanów w procesie państwowotwórczym) oraz Polski piastowskiej (w szerszym kontekście historii całej Słowiańszczyzny). Po wydaniu szeregu prac przygotowawczych w latach 1956 - 1962 , a następnie w latach 1963 - 1973 opublikował dzieło swojego życia - monumentalne pięciotomowe Początki Polski o łącznej obszerności 2431 stron. Przy okazji stworzył też publikację pomocniczą na temat pogańskich religii Słowian . U schyłku życia sporządził szósty tom, wydany pośmiertnie w 1985 r., który w założeniu miał być wyłącznie obszernym indeksem do poprzednich pięciu, jednakże w znacznej części stanowił on treść merytoryczną - przyczynek do całkiem nowej syntezy badanych dziejów.

Wybrane publikacje

  • "Wschody" miast litewskich (1923-1924) [w:] Ateneum Wileńskim t. 1 (s. 398-466) i t. 2 (s. 1-30)
  • Witold wielki książę litewski (1930)
  • Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego (1931-32)
  • Uwagi o sprawie podłoża społecznego i gospodarczego Unii Jagiellońskiej (1934)
  • Prusy pogańskie (1935) [wydanie ang. The Ancient Prussians (1936)]
  • Wcielenie Litwy do Polski w 1386 roku (1937)
  • Handel Mohylewa w XVI w. (1938)
  • Struktura gospodarcza Mohylewa w czasach pomiary włócznej (1939)
  • Imię chrzestne Mieszka I (1948)
  • Podstawy gospodarcze formowania się państw słowiańskich (1953)
  • Zagadnienia roli Normanów w genezie państw słowiańskich (1957)
  • Historia Polski do roku 1764 (1957-1958)
  • Geneza państwa ruskiego jako wynik procesu wewnętrznego (1962)
  • Początki Polski t. I-VI (1963-1985)
  • Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII) (1979)
  • Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego (1983)
  • Studia nad dziejami Słowiańszczyzny, Polski i Rusi w wiekach średnich (1986)
  • Prusy - Litwa - Krzyżacy (1989)
  • Zaludnienie państwa litewskiego w wieku XVI: zaludnienie w roku 1528 (1998)
  • Polityka Jagiellonów (1999)

Ciekawostki

  • Henryk Łowmiański znany był, zwłaszcza u schyłku życia, z całkowicie regularnego uczęszczania na stanowisko swojej pracy twórczej do czytelni Biblioteki Uniwersyteckiej. Przybywał do niej z niemal idealną dokładnością codziennie ok. godziny 9.00. Tylko raz uniemożliwiono profesorowi skorzystanie z księgozbioru - w 1980 r., gdy biblioteka strajkowała i jej pracownicy odmówili mu (jak wszystkim innym) wejścia do środka. W drodze do biblioteki prof. Łowmiański był także w dniu, w którym uległ śmiertelnemu wypadkowi drogowemu. Po śmierci Łowmiańskiego, pracownicy Biblioteki Uniwersyteckiej opublikowali na łamach lokalnej prasy obszerny nekrolog [1].
  • Część opracowań Łowmiańskiego było zupełnie nieznanych i zostało opublikowanych na podstawie odnalezionych rękopisów dopiero po jego śmierci. Tak było chociażby z wydaną dopiero w 1999 r. "Polityką Jagiellonów", która napisana została sześćdziesiąt lat wcześniej, jednak wówczas nie doczekała się publikacji z powodu ingerencji cenzury .
  • Choć na Uniwersytecie Adama Mickiewicza Łowmiański przez wiele lat piastował kierownicze stanowiska, jednak w rzeczywistości oddany był nauce i nie lubił pracy biurowo-administracyjnej. Objawiało się to w różnego rodzaju aktach roztargnienia w czasie jej wykonywania, m.in. zatrudnionej w Instytucie Historii kobiecie przybił na podaniu o urlop macierzyński pieczątkę "Sprawdzono pod względem merytorycznym"[2].
  • Imię Henryka Łowmiańskiego nosi największa sala wykładowa (aula) w gmachu Collegium Historicum UAM - siedzibie Wydziału Historycznego i Instytutu Historii .

Przypisy

  1. Gerard Labuda , Wspomnienie pośmiertne. Dzieło życiowe Henryka Łowmiańskiego [w:]Roczniki Historyczne, t. 52 (1986), s. 248 (przypisy)
  2. Jerzy Ochmański , Henryk Łowmiański [w:] Wybitni historycy wielkopolscy, red. Jerzy Strzelczyk , Poznań 1989, s. 394.

Bibliografia


Poprzednik
nowe stanowisko
Dyrektor Instytutu Historii UAM
19571968
Następca
Czesław Łuczak


Inne hasła zawierające informacje o "Henryk Łowmiański":

Mieszko II Lambert ...

Guwernantka ...

1499 ...

XVI wiek ...

1972 ...

1408 ...

1398 ...

1411 ...

1361 ...

Tomasz Zan (poeta) ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Henryk Łowmiański":

222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 17) ...

222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 14) ...

232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 9) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie