|
Helios (mitologia)
Helios (mitologia)Helios (także Słońce, Helius,
gr.
Ἥλιος Ēlios, Hēlios,
łac.
Sol, ’słońce’) –
mit. gr.
tytan
, bóg i uosobienie
Słońca
. Należał do drugiego pokolenia tytanów[1]. Był bóstwem związanym z kultem Słońca. Uchodził za syna tytana
Hyperiona
[2][3] i tytanidy
Tei
[2][3] oraz brata
Selene
[2][3] i
Eos
[2][3]. Jego
rzymskim
odpowiednikiem był
Sol
[4]. Stanowił źródło życia i światła. Regulował bieg dni, miesięcy, lat i stuleci. Wzywano go na świadka podczas przysięgi, ponieważ przed jego obliczem nic się nie ukryło[3][5]. W
sztuce starożytnej Grecji
najczęściej przedstawiany był jako piękny mężczyzna z promienistą aureolą wokół głowy lub promienistą koroną na głowie. Jego nadejście zwiastowała Eos[6]. Przemierzał dzienne niebo na rydwanie, zaprzężonym w cztery białe konie – Ajtona[3][7], Eoosa[3][7], Flegona[3], Pyroeisa[3][7]. Swą wędrówkę rozpoczynał na Wschodzie i kończył po drugiej stronie widnokręgu – na Zachodzie, gdzie kąpał swoje konie w
Okeanosie
[8]. | Miał on pałac cudowny, cały ze złota, pełen drogich kamieni i ozdób z kości słoniowej. Podwoje srebrne, na których wyrzeźbiono rozmaite dziwne historie – otwierały się wprost ku wielkiej sali, gdzie w purpurę odziany siedział na tronie ze złota Helios, w otoczeniu Dni, Miesięcy, Lat i Stuleci, w koronie promiennej, tak jasny i błyszczący, że nawet syn jego Faeton nie śmiał mu spojrzeć w oblicze, z obawy, by wzroku nie stracić [9]. |
Uchodził za męża
okeanidy
Perseidy (Perseis)[2][3]. Z ich związku przyszło na świat kilkoro dzieci: dwóch synów –
Ajetes
[2][3] i
Perses
[3] oraz trzy córki –
Kirke
[2][3],
Pazyfae
[2][3] i
Kalipso
[3]. Ze swoją kochanką, okeanidą
Klimene
[3], miał syna
Faetona
[10][11] i córki
Heliady
– Merope[12][13], Helias[12][13], Fojbe[12][13], Ajterie[12][13], Dioksippe[12][13], z kochanką, nimfą
Rode
(Rodos; niekiedy uważano ją za pierwszą lub drugą żonę Heliosa)[2][3][14] – synów Heliadów, z kochanką, nimfą Neajrą – Faetusę[15], Lampetię[15], a z kochanką Leukotoe (Leukotea; została przemieniona w
tymianek
)[16] – syna Tersanora[3]. Kochanką Heliosa była również Klitia (Klytia; została przemieniona w
słonecznik
)[17] – odtrącił ją dla Leukotoe[3]. Helios jest postacią, która w mitach pojawia się sporadycznie. Najbardziej znany mit opowiada o przejażdżce
Faetona
(syna Heliosa) rydwanem Heliosa po niebie i jej tragicznym końcu. W czasie
tytanomachii
Helios walczył po stronie Zeusa i jego braci. W panteonie helleńskim odgrywał on drugorzędną rolę. Jego kult należał do rzadkości, bowiem łączono go z kultem
Apollina
(uważano go również za boga Słońca lub światła słonecznego)[18][19]. Boską cześć oddawano mu na
Peloponezie
, a szczególnie na wyspie
Rodos
(wydobył ją z głębin morza, gdyż
Zeus
,
Posejdon
i
Hades
podzielili władzę nad światem między siebie), której nazwa pochodzi od imienia jego ukochanej nimfy[2][20]. Około 290 roku p.n.e. na wyspie został wzniesiony olbrzymi posąg Heliosa, tzw.
Rodyjski Kolos
. Imieniem boga nazwano
sondy kosmiczne
–
Helios 1
i Helios 2. Od Heliosa pochodzą nazwy (gr., ’słońce’; pojęcia dotyczące Słońca) takie jak:
heliofizyka
[21],
heliosfera
[22],
heliocentryzm
[23],
heliograf
[24] oraz łacińska nazwa rodzaju roślin z rodziny
astrowatych
–
Helianthus
(słonecznik)[25]. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Carlos Parada:
Titans (Second generation, descending from the first)
(
ang.
). W: Greek Mythology Link [on-line]. [dostęp 2010-05-02].
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 2,9
Vojtech Zamarovský
: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, ss. 169-170. . (
słow.
); polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 126. .
- ↑ Vojtech Zamarovský,
op. cit.
, s. 417-418.
- ↑ Homer: Iliada, op. cit., s. 60. Cytat: „Wielki i straszny boże! Słońce! świata oko, Przed którego obliczem nic nie jest tajemne!”
- ↑ Homer: Iliada, op. cit., s. 31. Cytat: „Już Olimpowi niesie Jutrzenka zaranie, Wejście słońca zwiastując nieśmiertelnym w niebie [...]”.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Carlos Parada:
Bestiary
(
ang.
). W: Greek Mythology Link [on-line]. [dostęp 2010-05-06].
- ↑ Homer: Iliada, op. cit., s. 143. Cytat: „Tymczasem ziemię czarnym kirem noc powlekła, A słońce świetną głowę skryło w oceanie [...]”.
- ↑ Bogowie światła i powietrza. W:
Jan Parandowski
: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 71. .
- ↑ Pierre Grimal, op. cit., s. 97.
- ↑ Aaron J. Atsma:
Klymene
(
ang.
). W: The Theoi Project: Greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art. [on-line]. 2000-2008. [dostęp 2010-05-06].
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Aaron J. Atsma:
Heliades
(
ang.
). W: The Theoi Project: Greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art. [on-line]. 2000-2008. [dostęp 2010-05-06].
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Pierre Grimal, op. cit., s. 125.
- ↑ Pierre Grimal, op. cit., s. 312. Cytat: „Mitografowie nie dość precyzyjnie odróżniają Rodos od Rode”.
- ↑ 15,0 15,1 Pierre Grimal, op. cit., s. 210.
- ↑ Vojtech Zamarovský, op. cit., s. 260.
- ↑ Vojtech Zamarovský, op. cit., s. 239-240.
- ↑ Vojtech Zamarovský, op. cit., s. 55. Cytat: „[...] stał się bogiem światła i Słońca (jego siostra
Artemida
boginią łowów, przyrody i Księżyca) [...]”.
- ↑ Jan Parandowski, op. cit., s. 71. Cytat: „Grecy podzielili królestwo słoneczne między dwóch bogów: Apollo, pan życia i śmierci, wyobrażał dobrą i wielką potęgę słońca; Helios zaś był woźnicą [...]”.
- ↑ Aaron J. Atsma:
Rode
(
ang.
). W: The Theoi Project: Greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art. [on-line]. 2000-2008. [dostęp 2010-05-06].
- ↑
Heliofizyka
. W: Słownik języka polskiego, Portal Wiedzy PWN [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 1997-2010. [dostęp 2010-05-08]. Cytat: „heliofizyka «dział astronomii zajmujący się badaniem Słońca»”
- ↑
Heliosfera
. W: Słownik języka polskiego, Portal Wiedzy PWN [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 1997-2010. [dostęp 2010-05-08]. Cytat: „heliosfera «przestrzeń otaczająca Słońce, której granicę wyznacza zasięg wiatru słonecznego»”
- ↑
Heliocentryzm
. W: Słownik języka polskiego, Portal Wiedzy PWN [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 1997-2010. [dostęp 2010-05-08]. Cytat: „heliocentryzm «teoria budowy Układu Słonecznego głosząca, że Słońce jest centralnym ciałem tego układu, a Ziemia jest jedną z planet, które krążą wokół Słońca»”
- ↑
Heliograf
. W: Słownik języka polskiego, Portal Wiedzy PWN [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 1997-2010. [dostęp 2010-05-08]. Cytat: „heliograf 1. «przyrząd do automatycznej rejestracji czasu trwania nasłonecznienia w danej miejscowości»”
- ↑
Helianthus
(
ang.
). W: Compleat Botanika [on-line]. [dostęp 2010-05-08].
Linki zewnętrzne-
Helius
. W: Greek Mythology Link. [dostęp 2010-08-05]. (
ang.
)
-
Helius
. W: Greek Mythology Names Index. [dostęp 2010-08-05]. (
ang.
)
-
Helios
. W: The Theoi Project: Greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art. [dostęp 2010-05-06]. (
ang.
)
-
Helios
(William Smith: Dictionary of Greek and Roman biography and mythology, 1867). W: The Ancient Library. The complete classics bookshelf on the web. [dostęp 2010-08-05]. (
ang.
)
-
The Theogony of Hesiod
(translated by Hugh G. Evelyn-White). W: The Internet Sacred Text Archive. [dostęp 2009-11-01]. (
ang.
)
Inne hasła zawierające informacje o "Helios (mitologia)":
Rodzimy Kościół Polski
...
I wiek
...
Aurora
...
Widmo
...
John William Waterhouse
...
Neoplatonizm
...
Sztuczny satelita
...
Balet
...
Karma
...
Ananke (bogini)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Helios (mitologia)":
Renesansowy charakter fraszek Jana Kochanowskiego (plansza 7)
...
008a. Grecja (plansza 13)
...
Początki teatru (plansza 13)
...
|
