Harmonogram to rozkład, rozplanowanie przebiegu czynności w czasie.

Historia

Wynalazcą harmonogramu był polski teoretyk zarządzania Karol Adamiecki .^[1] Po raz pierwszy koncepcje opracowanych przez siebie zasad organizacji pracy zbiorowej przedstawił w formie odczytu w języku rosyjskim pt. "Wykreślna metoda organizowania pracy zbiorowej w walcowniach" w lutym 1903 roku w Towarzystwie Technicznym w Jekatierinosławiu. Adamiecki uzasadniał konieczność uzgadniania pracy urządzeń i ludzi jako warunek powodzenia pracy zespołowej, wprowadzając nieznane przed nim w technice pojęcia harmonizacji pracy w czasie. Nadał swej myśli technicznej i wnioskom postać wykreślną, w wyniku czego powstał pierwszy 'harmonogram' - wykres zbiorowej pracy opracowany na przykładzie procesu produkcyjnego walcowni, której wówczas był dyrektorem.

Adamiecki jako pierwszy zastosował metodę chronometrażu . W wyniku swoich badań stwierdził, że głównym powodem strat czasu w procesie produkcji jest brak uzgodnienia poszczególnych operacji, a także sformułował dwa główne zadania organizatorskie:

• harmonijny dobór poszczególnych elementów systemu wytwórczego, tak aby spośród wielu możliwości wybrać elementy dotyczące zasobów o najdoskonalszej charakterystyce ekonomicznej z punktu widzenia celu procesu produkcyjnego, a więc takich, które pozwalają realizować produkcję wzorcową;
• sprowadzenie funkcjonowania systemu wytwórczego do zharmonizowania w czasie działań wszystkich elementów systemu, aby wytwarzać przy jak najmniejszych stratach czasu.

Konsekwencją obserwacji i wniosków były sformułowane prawa:

• prawo podziału pracy i wynikająca z tego prawa reguła specjalizacji;
• prawo koncentracji – istotą jest łączenie wysoce wyspecjalizowanych komórek w celu wspólnego działania;
• prawo harmonii.

Funkcje kontroli w zarządzaniu określił następująco: powinna być ona dokładna, wystarczająca, nieustanna, niezwłoczna i zrównoważona.

Rodzaje harmonogramów

Harmonogram może wskazywać tylko następstwo, kolejność czynności, może być uzupełniony o przewidywany (bądź oczekiwany) czas trwania, może też zawierać wymagane (lub wyliczone) terminy (data, godzina) początku i końca czynności.

Harmonogram pomaga uświadomić zakres czynności oraz zależności między nimi, ułatwia też nadzorowanie i wczesne wykrywanie zagrożeń realizacji.

Postać graficzna znakomicie ułatwia korzystanie z harmonogramu. Najpopularniejszym sposobem graficznego przedstawienia harmonogramu jest wykres Gantta (oparty na pracach Karola Adamieckiego . Odmianą prezentacji wizualnej jest tablica kontrolna, na której elementy harmonogramu przedstawia się najczęściej za pomocą kolorowych sznurków i znaczników.

Przy złożonych projektach utworzenie harmonogramu nie jest łatwe, szczególnie ze względu na możliwość ustalenia wielu wariantów następstwa czynności. Powstaje zatem problem optymalizacji harmonogramu. Zajmuje się tym programowanie sieciowe , dziedzina programowania matematycznego . Najpowszechniej używaną metodą jest PERT/CPM ( PERT : Program Evaluation and Review Technique, CPM : Critical Path Method).

Przykłady harmonogramów

• plan lekcji,
• harmonogram projektu,
• harmonogram ekspedycyjny,
• harmonogram produkcji,
• harmonogram dostaw,
• rozkład jazdy.

Bibliografia

1. Popularna Encyklopedia Powszechna, pod red. L. Czopeka, Fogra, Kraków 1994,
2. Martyniak Z., Historia myśli organizatorskiej, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1992,
3. Martyniak Z., Organizacja i zarządzanie: 15 pionierów, Antykwa, Kraków 1999,

Przypisy