Trygław - największy głaz narzutowy w Polsce

Głaz Mszczonowski

Granitowy głaz narzutowy przed wejściem do Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie

Głaz narzutowy na warszawskich Sadach Żoliborskich (nieopodal skrzyżowania ul. Broniewskiego i ul. Elbląskiej).

Głaz narzutowy, eratyk, narzutniak (z łac. errare – błądzić) – fragment skały litej, przyniesiony przez lądolód .

Obszary północnej i środkowej Polski pokryte są utworami polodowcowym – składają się na nie głazy, żwirowiska, mułki, różne gliny i iły. Obok całkowicie zwietrzałych skał moreny zawierają też materiał grubszy – zaokrąglone bryły i wielkie bloki często o objętości wielu metrów sześciennych. Część z nich uległa zniszczeniu, jednak te utworzone ze skał odporniejszych zachowały się do naszych czasów.

Głazy narzutowe są różnie zachowanym, wyselekcjonowanym materiałem skalnym o dużej wytrzymałości i odporności na działanie czynników klimatycznych. Zbudowane są przeważnie z granitów , amfibolitów , gnejsów , porfirów , kwarcytów .

Głazy narzutowe są zbierane na polach oraz eksploatowane z moren kamienistych np. okolic Suwałk.

Niekiedy pojęcie eratyk jest utożsamiane również z bliskim pojęciem porwak lodowcowy , które jednak dotyczy skał plastycznych lub sypkich o znacznych wymiarach. Głazy narzutowe często są też składnikami większej kry lodowcowej (porwaka lodowcowego).

Zastosowanie głazów narzutowych

• wykonuje się z nich kamień łamany i kruszywo ,
• służy do wyrobu kostki i krawężników drogowych,
• wykorzystuje się je jako materiał budowlany – na fundamenty i na całe budowle np. na Pomorzu,
• mniejsze głazy są wykorzystywane do brukowania ulic i budowy dróg.

Niektóre głazy narzutowe przyniesione do Polski ze Skandynawii mają status pomników przyrody nieożywionej .

Głazy narzutowe w Polsce

Największym w Polsce głazem narzutowym jest Trygław (zwany też Tychowskim Głazem) w mieście Tychowo , zaś drugim co do wielkości jest Głaz Mszczonowski w Zawadach . Znane są inne jak: Wydrzy Głaz w jeziorze Czajczym na Pojezierzu Wolińskim , Głaz Królewski w Zalewie Kamieńskim koło Wyspy Chrząszczewskiej , Kamień świętego Wojciecha w Leosi nad Wdą i głaz "Tempelburg" koło Czaplinka . W Borkowie znajduje się cmentarzysko z grobami megalitycznymi, a w Grzybnicy kamienne kręgi.

Przykłady:

• Trygław w Tychowie
• Głaz Mszczonowski w Zawadach
• Wydrzy Głaz w jeziorze Czajczym
• Głaz Królewski w Zalewie Kamieńskim
• Kamień świętego Wojciecha w Leosi
• Tempelburg koło Czaplinka
• Głaz narzutowy "Adam" w Szczecinie

Zobacz też

• diabelski kamień , diabelskie kamienie , diabli kamień
• głazy narzutowe na Warmii i Mazurach
• Głazowisko Bachanowo
• Głazowisko Łopuchowskie
• głaz narzutowy w Luboniu
• Flins - głaz narzutowy w gminie Szprotawa
• głaz narzutowy na placu Wolności w Raciborzu

Bibliografia

• Jaroszewski W., Marks L. , Radomski A., Słownik geologii dynamicznej, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa , 1985 ,