Góra
Herb Flaga Herb Góry Flaga Góry
Województwo	dolnośląskie
Powiat	górowski
Gmina • rodzaj	Góra miejsko-wiejska
Burmistrz	Irena Krzyszkiewicz (od 2008; w wyborach przedterminowych)
Powierzchnia	13,65 km²
Ludność (2009) •  liczba •  gęstość	12 377[1] 909,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 65
Kod pocztowy	56-200
Tablice rejestracyjne	DGR
Położenie na mapie Polski Góra
51°40'N 16°33'E / 51.667, 16.55 Na mapach: 51°40'N 16°33'E / 51.667, 16.55
TERC ( TERYT )	5020204014
Miasta partnerskie	Herzberg am Harz Maasdonk Troki
Urząd miejski ul. Mickiewicza 1 56-200 Góra
Strona internetowa miasta

Zamek w Górze

Widok Góry przed 1819 r.

Kościół pw. Św. Katarzyny w Górze

Wieża Głogowska w Górze

Młyn w Górze

Budynek poczty w Górze

Kolejowa wieża ciśnień

Góra widziana z lotu ptaka

Nieczynny dworzec kolejowy

Góra ( niem. Guhrau) – miasto w woj. dolnośląskim , w powiecie górowskim , siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Góra . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego .

Według danych z 30 czerwca 2009 miasto miało 12 377 mieszkańców (345. miejsce w kraju).

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi Góra pojawiła się już w 1155 r. w bulli papieża Hadriana IV , która opisuje posiadłości biskupstwa wrocławskiego . Nazwa miejscowości ma związek z położeniem na wzniesieniu terenu.

W II poł. XIII wieku w niewielkiej odległości od wsi zaczęła się tworzyć osada typu miejskiego. Lokacji Góry na prawie niemieckim dokonał książę Henryk III głogowski . Dokument lokacyjny zaginął; przypuszcza się, że nastąpiło to w 1288 lub 1289 r. Wówczas wieś Górę poczęto nazywać Starą Górą.

Rozwój miasta postępował bardzo szybko, gdyż w ciągu niewielu lat wykupiono od księcia szereg przywilejów: prawo targowe, handel solą i mennicę (poświadczona już w 1300 r.). W 1304 r. istniała już rada miejska z burmistrzem i rajcami . W 1319 r. Góra przeszła we władanie linii ścinawskiej Piastów śląskich , pod koniec XIV w. – Piastów cieszyńskich , a w 1506 r. – w ręce czeskie. W II poł. XV stulecia nawiedziły Górę dwa wielkie pożary. Pierwszy całkowicie spopielił miasto. Drugi ponownie zniszczył świeżo odbudowane budynki. Prawdopodobnie po drugim pożarze mieszczanie przystąpili do budowy gotyckiego ratusza . Jego wieża zachowała się jako dzwonnica wzniesionego później zboru ewangelickiego. Ten ślad ratusza zniknął bezpowrotnie w 1966 r., kiedy to zbór rozebrano do fundamentów, a na jego miejscu powstał skwer, na którym obecnie znajduje się Pomnik Wolności.

O zamożności Góry stanowiło sukiennictwo . Nabrało także dużego znaczenia młynarstwo wiatrakowe. Podstawowym czynnikiem warunkującym pomyślny rozwój gospodarczy było dogodne położenie geograficzne – tuż przy granicy z Polską – co pozwoliło utrzymywać bardzo korzystne stosunki handlowe. W II poł. XVI i w początkach XVII w. miasto przeżywało największy w swych dziejach rozkwit. Przed wojna trzydziestoletnią Góra liczyła 5 tys. mieszkańców i posiadała 699 domów. Stawiało to ją w rzędzie śląskich miast średniej wielkości.

Wojna trzydziestoletnia przerwała ten rozwój. Obrządek luterański znalazł tu wielu wyznawców, toteż przymusowa rekatolicyzacja spowodowała, że z Góry i jej okolic wywędrowało 4 tys. protestantów , którzy osiedlili się w granicach państwa polskiego.

W styczniu 1741 r. Góra wraz z innymi miastami śląskimi przeszła pod panowanie pruskie . W czasie wojny siedmioletniej miasto spotkała największa w jego historii klęska żywiołowa. W 1759 r. zostało podpalone przez wojska rosyjskie i doszczętnie strawione przez ogień. Dopiero po 25 latach odbudowa dobiegła końca. Zabudowano nawet puste place, które pozostały po wojnie trzydziestoletniej. Na przełomie XVIII i XIX stulecia położenie gospodarcze Góry zaczęło się zmieniać. Zmalała rola sukienników. Wpłynął na to z jednej strony rozwój przemysłu tekstylnego, z drugiej – protekcjonizm władz rosyjskich. Główną rolę zaczęło odgrywać młynarstwo i handel artykułami żywnościowymi.

14 grudnia 1885 Góra Śląska została połączona jednotorową linią kolejową z Bojanowem o długości 15,2 km. W październiku 1906 otwarto 35-kilometrową, jednotorową linię kolejową do Odrzycka, dzięki czemu Góra uzyskała połączenie z resztą sieci kolejowej Dolnego Śląska (w latach 1920 - 1939 z powodu wytyczenia granicy polsko-niemieckiej zamknięto 5,4 km odcinek Bojanowo-Zaborowice)^[2]. W styczniu 1992 zawieszono przewozy pasażerskie na całej 50 km linii kolejowej Bojanowo-Góra Śląska-Odrzycko.

W pobliżu stacji kolejowej wzniesiono największy zakład przemysłowy Góry – cukrownię ( 1889 ). W tym czasie powstały także mleczarnia ( 1882 ), młyn parowy z piekarnią ( 1892 ) i rzeźnia (1892) – oparte na rolniczym zapleczu.

Po I wojnie światowej powstanie granicy niemiecko-polskiej podkopało egzystencję ekonomiczną Góry. W okresie międzywojennym stała się miastem prowincjonalnym. W wyniku przegranej przez Niemcy II wojny światowej Góra wraz z całym Dolnym Śląskiem weszła w skład państwa polskiego. Została zasiedlona przede wszystkim przez Polaków z ziem przyłączonych do Związku Radzieckiego .^[3]

Kalendarium

• 1155 – pierwsza źródłowa informacja o wsi Góra (w bulli papieża Hadriana IV). Na gruntach tej wsi powstało później miasto.
• 1288/1289 – lokacja miasta Góra dokonana przez księcia Henryka III głogowskiego. Wieś Góra dla odróżnienia zaczęto zwać Starą Górą.
• 1300 – mieszczanie górowscy odkupili od księcia Henryka mennicę, prawo targowe i prawo targu solą – przywileje bardzo znaczące dla rozwoju ekonomicznego miasta. W mennicy bito kwartniki i halerze.
• 1310 – Góra stała się ośrodkiem administracji książęcej, któremu podlegało ponad 30 okolicznych wsi (m.in. w zakresie sądownictwa). W tymże samym roku Góra przystąpiła do konfederacji miast księstwa głogowskiego utworzonej przeciw bandytom, złodziejom i innym przestępcom.
• 1329 – ówczesny właściciel Góry książę Jan Ścinawski przekazał swoje księstwo w lenno królowi Czech Janowi Luksemburczykowi. Od tego czasu Góra jeszcze wielokrotnie będzie zmieniała właściciela.
• 1343 – z tego roku pochodzi pierwsza wiadomość o istnieniu w Górze szkoły parafialnej.
• 1375 – miasto zostało podzielone na dwie części. Jedna z nich należała do króla Czech Wacława, a druga do książąt głogowskich i żagańskich.
• 1389 – w Górze funkcjonowały 4 cechy rzemieślnicze: sukienników, rzeźników, szewców i piekarzy.
• 1404 – miasto stało się lennem a następnie własnością książąt cieszyńskich.
• 1457 – pierwszy z wielkich pożarów miasta, w wyniku którego Góra została praktycznie całkowicie zniszczona.
• 1458 – książę Włodko nadał zakonowi franciszkanów grunty we wsi Kajęcin – z przeznaczeniem na klasztor.
• 1478 – kolejny pożar. W odbudowywanym mieście ocalało tylko 40 domów, kościół i młyn.
• 1480 – walki o miasto i księstwo głogowskie pomiędzy Janem Żagańskim a Małgorzatą hrabiną Cilly, wdową po Władysławie cieszyńskim, do którego Góra od 1442 należała.
• 1491 – właścicielem Góry jest Jan Olbracht, późniejszy król Polski.
• 1499 – namiestnikiem na Śląsku i w księstwie głogowskim jest Zygmunt, późniejszy król Zygmunt I Stary.
• 1508 – inkorporacja księstwa głogowskiego ( w tym Góry) do korony czeskiej, dokonana przez króla Czech i Węgier Władysława Jagiellończyka.
• 1526 – miasto wraz z okręgiem znalazło się pod panowaniem Habsburgów austriackich.
• 1528 – wprowadzenie reformacji w powiecie górowskim
• 1567 – cesarz Maksymilian II w Pradze potwierdził wszystkie wcześniej uzyskane przez Górę prawa i przywileje.
• 1577 – podobnego potwierdzenia praw Góry dokonał kolejny władca, cesarz Rudolf II w Wiedniu.
• 1581 – z tego roku pochodzi najstarszy zachowany akt prawny dotyczący Górowskiego Bractwa Strzeleckiego.
• 1590 – w Górze powstała pierwsza apteka.
• 1597 – w Górze istniało kilkanaście cechów: sukienników, rzeźników, szewców, piekarzy, krawców, kuśnierzy, ślusarzy i kowali, płatnerzy, rękawiczników, stolarzy, kołodziejów i stelmachów, garncarzy, tkaczy i 1 cech wspólny dla pozostałych rzemieślników. Najznaczniejszym był cech sukienników.
• 1601 – miasto wykupiło od cesarza lenno zamkowe tzn. przywileje, daniny, opłaty i prawa, z których dochody znacznie wzbogaciły kasę miejską.
• 1618 – w Europie rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia, która nie ominęła Góry i była przyczyną jej ekonomicznego upadku.
• 1618/1621 – w Górze działała oficyna drukarska. Z tego okresu zachowały się trzy druki muzyczne.
• 1626 – w mieście stacjonowały wojska Mansfelda, Wallensteina, Lichtensteina. Mieszkańcy zobowiązani byli do świadczeń na ich utrzymanie.
• 1629 – znaczne wyludnienie miasta (rekatolizacja – ewangelicy wyemigrowali do pobliskiego Leszna, Wschowy, Bojanowa, Rawicza, Jutrosina, Zaborowa, Szlichtyngowy).
• 1632-1635 – w Górze stacjonowały wojska saksońskie, brandenburskie i szwedzkie. Miasto dotkliwie odczuło ich pobyt.
• 1653/1654 – postępująca rekatolizacja. W powiecie Góra w ręce katolików powróciło 20 kościołów.
• ok. 1660 – słynny proces o czary, jeden z ostatnich w księstwie głogowskim. Górowski grabarz Hennig posądzony o konszachty z diabłem zostaje spalony na stosie.
• 1707–1741 – ewangelicy górowscy, którzy ponownie pojawili się w mieście, z braku świątyń dla nich przeznaczonych zbierali się na modły na łąkach, pod lasami.
• 1741 – Góra wraz ze Śląskiem przeszła we władanie pruskie. W mieście utworzony został garnizon huzarów (1 szwadron).
• 1759
  • w mieście i na przedmieściach zamieszkiwało 3 361 mieszkańców.
  • trzeci wielki pożar Góry. Miasto zostało podpalone przez wojska rosyjskie. Odbudowa trwała do 1784 .
• 1765 – na wieży ratuszowej zainstalowano zegar miejski.
• 1770 – średniowieczne mury miejskie okalające miasto zostały częściowo rozebrane, a fosa zasypana. Na tym miejscu powstały ogrody.
• 1791 – miasto odwiedził (podróżujący po Śląsku) król Fryderyk Wilhelm II.
• 1798 – wybudowanie nowego budynku szkolnego w miejsce czterech mniejszych, spalonych w trakcie pożaru.
• 1802 – Góra liczy 2 790 mieszkańców.
• 1812 – w miejsce zlikwidowanego garnizonu powstała Gwardia Obywatelska skupiająca mężczyzn do 40 roku życia.
• 1816 – Górowskie Święto Dzieci. W 1816 r. świętowano w Prusach (i w Górze) zwycięstwo nad Napoleonem nakazane przez króla Fryderyka Wilhelma III, następnie stało się lokalnym świętem przypominającym zabawę ludową. Odbywało się zawsze w sierpniu, a od 1830 r. – w lipcu z przerwą w latach 1914-1920.^[4]

Zabytki

• Wieża Głogowska – XV w.
• Więzienie, dawna baszta obronna pełniąca także funkcję więzienia, uznawana również za relikt zamku – XIV / XVI w.
• Mury obronne – XV w.
• Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej XV/XVI w.
• Kościół pw. Bożego Ciała XV/XVI w.
• Wieża Ciśnień – 1915 r.
• Budynek Poczty Polskiej
• Młyn – 1892 r.
• Wiatrak Młynski – XV/XVI w.
• Budynek przy ulicy Podwale – 1887 r.
• Budynek na ulicy Zielonej – 1917 r.
• Urząd Miasta w Górze

Przypisy

Zobacz też

• Parafia św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Górze Śląskiej
• Góra Śląska
• Zamek w Górze
• Powiat górowski
• Parafia św. Faustyny w Górze Śląskiej
• Cmentarz żydowski w Górze

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta
• Strona internetowa Powiatu Górowskiego
• Zabytki Sakralne Powiatu Górowskiego
• Zdjecia z przepisanymi ulicami miasta
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi