Grzyby psylocybinowe (inaczej grzyby halucynogenne,"grzybki halucynki" lub "magiczne grzybki"[1]) –
grzyby
, które po spożyciu wywołują u człowieka
halucynacje
. Określenie psylocybinowe pochodzi od związku chemicznego –
psylocybiny
, który występuje w tych grzybach i odpowiada za efekt halucynogenny.
Grupa grzybów nie będąca
taksonem
. Zawierają
psychodeliczne
substancje psychoaktywne
, które wpływają na
świadomość
, mogą wywoływać halucynacje i prowadzić do przeżycia tzw.
doświadczenia psychodelicznego
, czyli
po angielsku
trip[2]. Są stosowane przede wszystkim eksperymentalnie, długotrwałe używanie jest spotykane sporadycznie[3].
Za działanie psychoaktywne odpowiadają dwa związki chemiczne wytwarzane przez te grzyby: psylocybina (głównie odpowiedzialna za efekt działania, w organizmie ulega przemianie do aktywnej farmakologicznie psylocyny[1]) i
psylocyna
(obecna w grzybie w mniejszych ilościach[1])[4] oraz w niektórych przypadkach
baeocystyna
i norbaeocystyna[1], które uważa się za słabiej działające[1].
Nie powodują wystąpienia uzależnienia fizycznego ani psychicznego[3]. Mogą jednak prowadzić do wywołania napadów paniki lub
lęku
, które sporadycznie mogą być fatalne w skutkach[3]. Efekty toksyczne długoterminowe obejmują możliwość pojawienia się tzw. flashbacks[3]. Ich stosowanie łącznie z innymi środkami psychoaktywnymi i
alkoholem
zwiększa ryzyko działań niepożądanych oraz przykrych doświadczeń psychodelicznych tzw. bad trip[3] i nie jest zalecane[3]. Stosowanie przez osoby labilne psychicznie, pacjentów chorych psychicznie lub osoby
genetycznie
obciążone możliwością choroby psychicznej może prowadzić do ujawnienia lub zaostrzenia zaburzeń psychicznych, np.
psychozy
[3] i w związku z powyższym jest niewskazane[3]. Absolutnie odradza się prowadzenie samochodu lub obsługiwanie maszyn po ich spożyciu, gdyż stanowi zagrożenie dla życia.
Grzyby o właściwościach halucynogenno-psychodelicznych występują w naturze. Większość z nich to małe, brązowe lub brązowo-żółte grzyby[1], które łatwo pomylić podczas zbierania w lesie z grzybami niezawierającymi psylocybiny lub niejadalnymi bądź
trującymi
[1]. Ze względu na morfologiczne podobieństwo do innych gatunków (np.
pieczarki dwuzarodnikowej
) zdarzają się także niezamierzone przypadki konsumpcji grzybów o właściwościach psychoaktywnych[1]. Cechą charakterystyczną dla gatunku Psilocybe jest zmiana zabarwienia miąższu grzyba na kolor niebieski lub zielony podczas krojenia lub miażdżenia[1]. W klimacie umiarkowanym, w tym również w Polsce występuje
łysiczka lancetowata
.
W
Ameryce Południowej
i
Ameryce Środkowej
znane są od tysięcy lat, ich "magiczny" efekt działania był wykorzystywany podczas obrzędów religijnych, jako ułatwiający kontakt z bogami[6].
Termin grzyby halucynogenne odnosi się zwykle do grzybów psylocybinowych (zawierających psylocybinę i psylocynę), choć obejmuje też
muchomory
zawierające
muskimol
i
kwas ibotenowy
(zwykle chodzi o
muchomora czerwonego
, którego spożycie prowadzi do wystąpienia stanu
delirium
i towarzyszących mu halucynacji)[1].
Zdarza się, że grzyby sprzedawane jako halucynogenne zostają sfałszowane przez nasączenie zwykłych grzybów konsumpcyjnych substancjami halucynogennymi, tj.
LSD
i
PCP
lub innymi[1], albo w ogóle nie zawierają związku halucynogennego[1] .
Grzyby halucynogenne, psylocybina i psylocyna – nie są stosowane aktualnie w medycynie[1].
Historia
Na podstawie datowanych na tysiące lat
kamiennych figurek
, przedstawiających
grzyby
z trzonem w formie człowieka lub zwierzęcia i nakryciem w formie kapelusza na głowie[7], które znaleziono podczas wykopalisk
archeologicznych
w
Meksyku
i
Gwatemali
, wyciągnięto wniosek, że najprawdopodobniej już wtedy ludzie stosowali grzyby halucynogenne[8]. Późniejsze badania wykazały, że grzyby halucynogenne były stosowane nie tylko przez Indian meksykańskich, ale także Indian z Ameryki Środkowej i
Południowej
, a także w innych częściach świata od około 2200 lat[9].
Teonanácatl to nazwa grzybów halucynogennych w języku
Azteków
[9] i
Indian
Ameryki Środkowej
[8][10]. Pierwsza wzmianka o teonanácatl pochodzi z
szesnastowiecznego
Kodeksu Florenckiego
, spisywanego przez katolickiego księdza
Bernardino de Sahagúna
[9].
Hiszpańscy
kolonizatorzy
zakazali Indianom stosowania grzybów halucynogennych podczas rytuałów, lecz rdzennej ludności udało się zachować tą tradycję w tajemnicy przez cztery wieki. Przez cały ten okres nie pojawiały się żadne wzmianki w literaturze naukowej o grzybach halucynogennych, a nawet niektórzy podawali w wątpliwość ich istnienie, jak np. w 1916 roku[9] amerykański botanik William Safford, który uważał, że kronikarze hiszpańscy pomylili grzyba halucynogennego z
kaktusem
o nazwie
pejotl
[8].
Łysiczka meksykańska – najbardziej ceniony przez Indian gatunek grzyba halucynogennego, a zarazem najbardziej rozpowszechniony, rośnie na pastwiskach
[10]Dopiero w 1938 roku Amerykanin
Richard Schultes
, student botaniki, który nie dowierzał wersji Safforda, jakoby Indianie (znani ze znajomości roślin) mogli pomylić grzyba z kaktusem, przywiózł z wyprawy do Meksyku grzyba Teonánacatl, którego udało mu się zidentyfikować podczas badań na uniwersytecie[8][9]. W rok później Schultes opublikował artykuł na temat świętych grzybów meksykańskich[8] pt. Plantae Mexicanae II: The Identification of Teonanacatl, a Narcotic Basidiomycete of the Aztecs[9], zaś następne lata poświęcił odkrywaniu flory w dolinie rzeki
Amazonki
[8].
Opis indiańskiego rytuału z grzybami halucynogennymi, który ukazał się w czasopiśmie "
Life
" 10 czerwca w 1957[10] zawdzięczamy
nowojorskiemu
bankierowi
R. Gordonowi Wassonowi
–
białemu
, którego dopuszczono do uczestnictwa w nocnym obrzędzie Indian-Mazateków[8][11], który miał miejsce w meksykańskiej wiosce w 1955 roku[10]. Podczas ceremonii najpierw oddano cześć grzybom halucynogennym, po czym zostały skonsumowane (wolno żute i połknięte)[10]. Reportaż Wassona zapoczątkował rozwój popularności magicznych grzybów na
Zachodzie
, szczególnie wśród
hippisów
[8]. Zsyntetyzowano i przeanalizowano związki chemiczne odpowiedzialne za działanie halucynogenne: psylocybinę i psylocynę. Firma
Sandoz
wypuściła na rynek syntetyczną psylocybinę[8].
Na uniwersytecie
Harvarda
w latach
60.
zostały przeprowadzone eksperymenty z psylocybiną, którymi kierował
psycholog
Timothy Leary
[8].
W 1963 odkryto, że także występująca powszechnie w Europie łysiczka lancetowata zawiera psylocybinę[8].
Kilkanaście lat później w USA w 1976 roku ukazał się podręcznik na temat hodowania grzybów, który stał się
bestsellerem
. Tym niemniej aż do początku lat 90. grzyby halucynogenne pozostawały trudno dostępne i pojawiały się tylko na nielicznych przyjęciach.
Pierwszy sklep (tzw. smartshop) oferujący świeże grzyby halucynogenne otwarto w
Holandii
w październiku 1993 roku[8]. Od 1 grudnia 2008 roku sprzedaż i posiadanie grzybów halucynogennych zostały w Holandii zakazane. Przyczyną była seria wypadków, którym ulegli turyści po zażyciu grzybków halucynogennych (tzw. paddo's)[12].
Gatunki
Łysiczka lancetowata występuje powszechnie w Europie, zawiera psylocybinę
Grupa grzybów psylocybinowych obejmuje grzyby następujących rodzajów:
łysiczki
,
Conocybe
, Copelandia, Gymnopilus,
Inocybe
oraz
kołpaczki
[1].
Do najczęściej stosowanych gatunków grzybów halucynogennych należą[4]:
W Polsce najbardziej popularne grzyby psylocybinowe to łysiczki lancetowate.
Stosowanie
Opakowania z grzybami psylocybinowymi na wystawie w sklepie (tzw. smartshop) w
Amsterdamie
, w kwietniu 2007
Grzyby psylocybinowe są używane z różnych powodów, np. u ludzi młodych wynika to z chęci eksperymentowania, w innych grupach wiekowych w celach rekreacyjnych lub w związku z zainteresowaniem kulturą
lat 60. XX wieku
[13]. Mogą być konsumowane świeże lub
suszone grzyby
, lub ich części. Czasami parzy się z nich "herbatę" lub dodaje do potrawy, albo umieszcza w tabliczce czekolady, aby zamaskować nieprzyjemny smak. Po spożyciu efekt halucynogenny pojawia się po około 30 minutach[1] i utrzymuje się od 3 do 7 godzin, przy czym najsilniejsze doznania z reguły występują w pierwszych dwóch godzinach. Po spożyciu grzybów halucynogennych i pojawieniu się ich planowanych lub niezaplanowanych efektów – nie ma możliwości przerwania ich dalszego działania[14]. Ilość związków aktywnych jest inna w każdym egzemplarzu grzyba. W grzybach suszonych związki aktywne są bardziej skoncentrowane. Ta sama niewielka ilość grzyba suszonego może wywierać działanie kilka razy silniejsze niż w przypadku grzyba świeżego tego samego gatunku[4]. Używanie grzybów psylocybinowych ogranicza ich nieprzyjemny smak oraz lekkie
nudności
, które wywołują[13]. Najczęściej są stosowane tylko kilka razy przez daną osobę. Także osoby, które miały przykre doświadczenia po pierwszym zażyciu grzybów psylocybinowych rezygnują z ich ponownego użycia[13].
Efekty działania
Doświadczenie psychodeliczne
występuje u osoby dorosłej po spożyciu około 4 do 12
miligramów
substancji czynnej, przy czym dawka 8 mg może wywoływać u osób wrażliwych groźne doznania[14]. Trwa od 2 do 6 godzin[3], po czym następuje okres powrotu do "normalności" trwający także od 2 do 6 godzin[3].
Powtórzenie stosowania grzybów psylocybinowych w odstępie kilkudniowym sprawia, że nie wywołują praktycznie żadnego pożądanego efektu i nie ma sensu[15]. Stosowanie grzybów psylocybinowych tylko od czasu do czasu (w dużych odstępach czasu) nie wymaga zwiększania dawki[16]. Efekty wywoływane przez grzyby psylocybinowe zależą od wielu czynników, np. gatunku grzyba, skonsumowanej dawki, masy ciała (przy niższej masie ciała ta sama dawka wywołuje silniejszy efekt) i zawartości żołądka (ta sama dawka zażyta na pusty żołądek daje silniejszy efekt)[17] i mogą być odczuwane jako przyjemne lub złe[17]. Grzyby psylocybinowe oddziałują silniej na osoby
płci żeńskiej
[17].
Czynniki, które mogą przyczynić się do negatywnych odczuć po zażyciu grzybów psylocybinowych[17]:
- indywidualna nadwrażliwość
- nieodpowiednie otoczenie
- za wysoka
dawka
- złe samopoczucie przed zażyciem
Krótkoterminowe efekty psychiczne
Krótkoterminowe efekty psychiczne po zażyciu dawki grzybów psylocybinowych mogą obejmować[16][17]:
Do negatywnych efektów psychicznych, które mogą wystąpić po zażyciu dawki grzybów psylocybinowych należą[17]:
- zdezorientowanie
- zaniepokojenie
- poirytowanie
- utrata
samokontroli
- napady lęku, np. wynikające z przerażających halucynacji
-
zaburzenia urojeniowe
, np. paranoja prześladowcza
- obawa, że doświadczenie psychodeliczne nigdy się nie skończy
-
depresja
Powyższe nieprzyjemne objawy są często określane przez użytkowników jako tzw. bad trip[1] i mogą obejmować także uczucie
depersonalizacji
, napady
paniki
i stany zbliżone do psychozy[1].
Efekty fizyczne
Suszone okazy Psilocybe cubensis z widocznymi niebieskimi przebarwieniami na końcach ogonków, powstałymi w wyniku zmiażdżenia
Psilocybe villarrealiae, Jalisco w Meksyku
Efekty fizyczne po zażyciu dawki grzybów psylocybinowych mogą być przyjemne lub niemiłe i mogą obejmować[1][17]:
Temperatura ciała pozostaje z reguły normalna[1].
Długoterminowe efekty oraz zagrożenia
Długoterminowe efekty związane ze stosowaniem grzybów psylocybinowych, to możliwość wystąpienia zaburzeń psychicznych, tj.
lęk
i
psychozy
u osób predysponowanych[16].
Inne zagrożenia związane ze stosowaniem grzybów psylocybinowych[16]:
- ryzyko wynikające z niewłaściwej oceny otaczającej sytuacji
- pojawienie się napadu
paniki
, gdy grzyby zadziałają zbyt silnie
Flashbacks
Efekt flashback oznacza ponowne wystąpienie halucynacji w kilka dni lub tydzień po (nawet jednorazowym) zażyciu grzybów psylocybinowych[3]. Osobom, u których wystąpiły tzw. flashbacks nie zaleca się ponownego stosowania innych psychodelików ani
marihuany
[18]. Zespół Hallucinogen Persisting Perception Disorder (skrót HPPD) jest bardzo rzadki, ale może utrzymywać się jeszcze przez miesiące lub lata po zażyciu środków halucynogennych[3]. Występuje głównie po stosowaniu
LSD
, a w mniejszym stopniu po grzybach halucynogennych[3]. W wiekszości przypadków flashbacks pojawiały się u osób z wcześniejszymi zaburzeniami psychiatrycznymi lub u stosujących różne substancje narkotyczne[3].
Uzależnienie
Stosowanie grzybów psylocybinowych nie prowadzi do rozwoju
uzależnienia fizycznego
.
Uzależnienie psychiczne
pojawia się bardzo rzadko i jeżeli dana osoba nie może obejść się bez stosowania grzybów psylocybinowych, to raczej ma to związek z jej
osobowością
i wynika z chęci doświadczania wrażeń i przeżyć podczas doświadczenia psychodelicznego[15].
- Inne czynniki ryzyka związane ze stosowaniem grzybów psylocybinowych[19]
- możliwość pomylenia grzyba psylocybinowego z gatunkiem trującym podczas zbioru z siedlisk naturalnych
- łatwość przedawkowania, gdyż po wyglądzie grzyba nie można ocenić zawartości substancji psychoaktywnych plus gatunki grzybów psylocybinowych różnią się między sobą aktywnością; w przypadku przetworów z grzybami nie jest możliwa ocena spożytej ilości
- możliwość wystąpienia problemów z
żoładkiem
,
wątrobą
i
nerkami
w przypadku przyjęcia zbyt wysokiej
dawki
- nieprzewidywalne w skutkach
interakcje
z
alkoholem
lub innymi
narkotykami
- negatywny wpływ na szybkość reagowania, prowadzenie pojazdów mechanicznych i obsługiwanie maszyn (podczas działania odgrywa rolę brawurowe zachowanie, zaś do 5–6 godzin po działaniu utrzymuje się stan niedostatecznej koncentracji i rozkojarzenia)
- bezwzględne przeciwwskazanie w
ciąży
(nie zostało zbadane ewentualne działanie
teratogenne
ani
mutagenne
[3]
- przeciwwskazanie dla osób osłabionych (w złej kondycji), chorych na
astmę
, cierpiących na niedomagania lub choroby
serca
, wątroby i nerek oraz dla osób zażywających
leki
- przeciwwskazanie dla osób z problemami
psychiatrycznymi
i poważnymi problemami
psychicznymi
, dotyczy także tych osób, które w przeszłości miały
depresję
lub
psychozę
- przeciwwskazanie dla osób w młodym wieku, w przypadku złego doświadczenia psychodelicznego pojawia się m.in. lęk i zaburzenia świadomości, które mogą okazać się groźne dla osób młodych nieznających dobrze siebie
Pierwsza pomoc
Jeżeli osoba po zażyciu grzybów psylocybinowych przeżywa tzw. złe doświadczenie psychodeliczne, to należy ją uspokoić, rozmawiać z nią, trzymać za ręce, wyjaśnić, że złe doświadczenia miną, zapewnić jej pobyt w bezpiecznym i spokojnym miejscu, starać się odwrócić jej uwagę od efektów, które pojawiły się po spożyciu grzybów, a przede wszystkim nie zostawiać jej samej[20]. Niektórzy uważają, że zjedzenie słodyczy lub dawki
witaminy C
pomaga zahamować doświadczenie psychodeliczne[20]. Inni zalecają również głębokie
oddychanie
[18]. Jeżeli sytuacja pogarsza się, staje się niebezpieczna lub uczucie
lęku
utrzymuje się godzinami, to należy skontaktować się z lekarzem[20].
Postępowanie kliniczne w przypadku bardzo ostrego lęku obejmuje właściwą formę
psychoterapii
oraz leczenie objawowe, jeżeli zachodzi taka konieczność[18]. Podaje się
lek przeciwlękowy
lub
uspokajający
(zaleca się
diazepam
)[18], przy czym nie istnieją oficjalne wytyczne ze względu na niewystarczającą ilość danych w literaturze naukowej oraz mocno zindywidualizowane objawy, które są zależne od osobniczej wrażliwości pacjenta oraz warunków zewnętrznych[18].
Leki przeciwpsychotyczne
powinny zostać użyte tylko wtedy, gdy zawiodły inne sposoby[18] i zaburzenie ma niezwykle ostry przebieg[18]. Wydaje się, że czasami lepiej jest pozwolić na całkowite wydziałanie i usunięcie grzybów z organizmu oraz osiągnięcie stanu
katharsis
[18].
Status prawny
W
Polsce
uprawianie, posiadanie i sprzedaż grzybów psylocybinowych są zakazane[21].
Eksperymenty medyczne
Aktualnie psylocybina i psylocyna – aktywne związki obecne w grzybach halucynogennych – nie są stosowane w leczeniu ludzi[1]. W latach 60. XX wieku zostały przeprowadzone eksperymenty
psychoterapeutyczne
i
mistyczne
z syntetyczną psylocybiną, produkowaną przez firmę
Sandoz
pod nazwą Indocybin[1]. Od lat 90. XX wieku ponownie są przeprowadzane
badania kliniczne
nad potencjalnym zastosowaniem w leczeniu trudnych do opanowania schorzeń psychiatrycznych, tj.
OCD
, przewlekła depresja,
zespół stresu pourazowego
,
choroba alkoholowa
czy stany lękowe u pacjentów w stanie
terminalnym
[1].
Przypisy
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21
European Drug Monitpring Centre for Drugs and Drug Addiction
Hallucinogenic mushrooms (
ang.
)
- ↑
Trimbos Instituut – Netherlands Institute of Menthal Health and Addiction
Drugs ABC – Paddo's – Wat zijn het? (
niderl.
)
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 Coördinatiepunt Assessment en Monitoring nieuwe drugs:
Risicoschatting van psilocine en psilocybine bevattende paddenstoelen (paddo’s) 2007
(
niderl.
). [dostęp 14 września 2009].
- ↑ 4,0 4,1 4,2
Trimbos Instituut
Paddo's – Om welke stoffen gaat het? (
niderl.
)
- ↑
Trimbos Instituut
Paddo's – Waar komen ze vandaan? (
niderl.
)
- ↑
Aztekium
Fascynacja grzybami
- ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11
Jellinek
Wat is de geschiedenis van paddo's? (niderl.)
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5
Psychoneurocybernauta
One step beyond – The Sacred Mushroom publikacja z 27 grudnia 2008 (ang.)
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4
Seeking The Magic Mushroom
przedruk oryginalnego artykułu R.G. Wassona z czasopisma "Life" (ang.)
- ↑
Aztekium
Pierwotne zastosowanie świętych grzybów
- ↑
E-Holandia
Mniej incydentów po spożyciu paddo's wiadomość z 15 lipca 2009
- ↑ 13,0 13,1 13,2
Trimbos Instituut
Paddo's – Wie gebruiken ze? (
niderl.
)
- ↑ 14,0 14,1
Trimbos Instituut
Paddo's – Hoe worden ze gebruikt? (
niderl.
)
- ↑ 15,0 15,1
Trimbos Instituut
Paddo's – Kun je er verslaafd aan raken? (
niderl.
)
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3
Trimbos Instituut
Paddo's – In het kort (
niderl.
)
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6
Trimbos Instituut
Paddo's – Wat doen ze? (
niderl.
)
- ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 Drug Abuse and Drug Dependance. W:
American Psychiatric Association – Annual Review Vol.5
. American Psychiatric Press, 1986, ss. 217, 218. . [dostęp 14 września 2009]. (
ang.
)
- ↑
Trimbos Instituut
Paddo's – Wat zijn de risico's? (
niderl.
)
- ↑ 20,0 20,1 20,2
Trimbos Instituut
Paddo's – Omgaan met gebruikers (
niderl.
)
- ↑
European Legal Database on Drugs
Legal Status on Hallucinogenic Mushrooms – Poland (
ang.
)
Zobacz też
Linki zewnętrzne