Karkonosze (Krkonoše)
Panorama Karkonoszy – widok od strony Wielkiego Szyszaka w kierunku Śnieżki
Zasięg regionu w obrębie Polski
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Masyw Czeski
Podprowincja	Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Makroregion	Sudety Zachodnie
Mezoregion	Karkonosze Krkonoše

Karkonosze (pol. n. tradyc. do 1946 Góry Olbrzymie, czes. Krkonoše, czes. gwar. góral. Kerkonoše, niem. Riesengebirge, ang. Giant Mountains) ( 332,37 ) – najwyższe pasmo górskie Sudetów , położone na pograniczu Czech i Polski . Ich najwyższy szczyt to Śnieżka (1602 m n.p.m. ).

Położenie Karkonoszy

Karkonosze położone są w Sudetach Zachodnich , stanowiąc ich centralną część. Od północy graniczą z Kotliną Jeleniogórską , od północnego zachodu poprzez Przeł. Kowarską z Rudawami Janowickimi , od wschodu ze wzgórzami Bramy Lubawskiej ( Kotliną Kamiennogórską ), od południowego wschodu poprzez Przełęcz Lubawską z Górami Kruczymi , od południa z Podgórzem Karkonoskim i od zachodu poprzez Przeł. Szklarską z Górami Izerskimi . Na południe od Karkonoszy leży Podgórze Karkonoskie .

Rzeźba Karkonoszy

Równia pod Śnieżką

W rzeźbie Karkonoszy wyróżnia się dwa grzbiety o przebiegu wschód-zachód oraz grzbiety południowe, tzw. "Rozsochy". Grzbiet główny rozciąga się od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy Okraj ; dzieli się na Grzbiet Śląski , Grzbiet Czarny i Grzbiet Kowarski . Biegnie nim granica polsko-czeska. Na południe od niego rozciąga się równoległy Czeski Grzbiet , przecięty przełomową doliną Łaby . Jednym z grzbietów odchodzących od niego w kierunku południowym jest Grzbiet Lasocki , którym również biegnie granica polsko-czeska. Pozostałe grzbiety o południkowym przebiegu leżą całkowicie w Czechach.

Interesującym elementem karkonoskiego krajobrazu są malownicze formy skalne, zwane tu skałkami . Łącznie można wyróżnić co najmniej 150 grup skalnych i pojedynczych skałek, różnej wielkości, kształtu i wysokości sięgającej do 25 m (np. Pielgrzymy ). Z racji fantastycznych kształtów i związanych z nimi legend, skałki przybrały osobliwe nazwy: Owcze Skały, Ptasie Gniazda, Końskie Łby , Twarożnik, Kukułcze Skały, Borówczane Skały, Paciorki, Bażynowe Skały, Słonecznik , Kotki, Szwedzkie Skały i in.

Ochłodzenie w plejstocenie z jednoczesnym obniżeniem granicy wiecznego śniegu do wysokości 1000-1200 m n.p.m. spowodowały powstanie w Karkonoszach lokalnego zlodowacenia górskiego. W jego następstwie na północnym stoku Karkonoszy powstało 6 kotłów lodowcowych. Poczynając od zachodu są to: 2 bliźniacze Śnieżne Kotły (Wielki i Mały), Czarny Kocioł Jagniątkowski , Kocioł Wielkiego Stawu , Kocioł Małego Stawu i Kocioł Łomniczki . Po południowej stronie występują: Labský důl , Kotelní jámy, Úpská Jáma , Studniční jámy, Modrý důl i Zelený důl.

Ponadto, na północnym stoku Karkonoszy, występują nisze niwalne (ich rozwój w plejstocenie determinowały płaty firnu i śniegu). Największymi, co do rozmiarów, są nisze pod Szrenicą , Łabskim Szczytem , pod Śmielcem , Tępym Szczytem , Smogornią i nisza Biały Jar .

Budowa geologiczna Karkonoszy

Śnieżka 1602 m n.p.m.

Karkonosze należą do jednostki geologicznej zwanej blokiem karkonosko-izerskim . W skład bloku karkonosko-izerskiego wchodzą również Góry i Pogórze Izerskie , Kotlina Jeleniogórska oraz Rudawy Janowickie . Pierwszą mapę geologiczną plutonu karkonoskiego sporządził w 1813 K.von Raumer. Same Karkonosze zbudowane są ze skał masywu karkonoskiego i wschodniej osłony granitu karkonoskiego (pierwszy raz słowa granit , w odniesieniu do Karkonoszy, użył w 1777 r. Peter Simon Pallas – zoolog i botanik niemiecki). Zachodnia część głównego grzbietu gór oraz północne pogórze jest zbudowane z granitu warycyjskiego. Łączna powierzchnia masywu wynosi ok. 650 km², z czego na terytorium Polski znajduje się niecała 1/3 – ok. 185 km². W Polsce jest on nazywany granitem karkonoskim , a w Czechach karkonosko-izerskim.

Wschodnia osłona granitu karkonoskiego zbudowana jest ze skał metamorficznych proterozoicznych : gnejsów , granitów rumburskich, łupków łyszczykowych i amfibolitów oraz staropaleozoicznych – ordowickich i sylurskich : amfibolitów, fyllitów , zieleńców ,

Zamek Chojnik

marmurów i in. Tworzy ona południową i wschodnią część Karkonoszy.

Południowo-wschodnia część Karkonoszy ( Lasockiego Grzbietu ) zbudowana jest z osadowych serii skalnych należących do niecki śródsudeckiej : zlepieńców , piaskowców , mułowców i łupków ilastych .

Skały proterozoiczne i staropaleozoiczne zostały razem przefałdowane i zmetamorfizowane w czasie orogenezy waryscyjskiej . W czasie waryscyjskich ruchów górotwórczych, w górnym karbonie nastąpiła intruzja granitu karkonoskiego. Spowodowała ona m.in. przeobrażenie najbliżej leżących łupków w hornfelsy . Potem nastąpił okres denudacji i erozji , który doprowadził do zniszczenia skał okrywy i odsłonięcia głębinowych granitów.Zasadniczy masyw został ponownie wydźwignięty w orogenezie alpejskiej ( trzeciorzęd ), ale jego poszczególne części podniosły się nierównomiernie, podzielone uskokami i spękaniami, częściowo wypełnionymi przez skały wylewne. Ruch ten objął Karkonosze, Góry Izerskie i Rudawy Janowickie , ale Kotlina Jeleniogórska nie została podniesiona. Po ustaniu alpejskich ruchów górotwórczych nastąpił okres silnej erozji , nasilony zwłaszcza w czasie zlodowaceń i po ustąpieniu lądolodu . Powstały wtedy najbardziej atrakcyjne elementy rzeźby Karkonoszy, nadające niektórym ich fragmentom znamiona wysokich gór typu alpejskiego. Najbardziej charakterystycznymi śladami tego okresu są kotły polodowcowe o skalistych ścianach, u których podnóży leżą stożki usypowe i napływowe, niżej zaś moreny denne , czołowe i boczne , stawy i jeziora cyrkowe , średnie i wysokie torfowiska. Wietrzenie w wysokogórskim, niemal polarnym, klimacie doprowadziło do powstania znamiennych wieńców gruzowych, kopców darniowych (thufurów), gruntów strukturalnych , gołoborzy , rynien gruzowych, a przede wszystkim niezliczonych skałek , którymi Karkonosze są wręcz usiane i które stanowią o ich turystycznej atrakcyjności. Na ich powierzchniach można znaleźć dobrze wykształcone kociołki wietrzeniowe , a w łożyskach rzek i potoków – marmity , czyli garnki polodowcowe, będące lejowatymi zagłębieniami w skałach koryta o średnicach oraz głębokościach dochodzących nawet do kilku metrów. Wytworzone zostały głównie w okresie polodowcowym przez wirujące w wodzie kamienie, żłobiące studzienki.

Gleby

Na terenie Karkonoszy zróżnicowanie gleb jest wypadkową oddziaływania skał macierzystych, roślin, zwierząt, klimatu, wód powierzchniowych, ukształtowania terenu i działalności gospodarczej człowieka. Występuje tu duże zróżnicowanie gleb, lecz dominującym elementem są gleby charakterystyczne dla lasów i użytków leśnych – zajmują one ponad ½ powierzchni. Można wyróżnić kilka jednostek taksonomicznych gleb: tereny bezglebowe ( gołoborza ), gleby inicjalne skaliste ( litosole ), gleby inicjalne luźne ( regosole ) i słabo wykształcone ( rankery ), gleby brunatne kwaśne , gleby płowe właściwe, gleby bielicowe, gleby gruntowo-glejowe, gleby torfowe i kompleksy gleb gruntowo-glejowo-torfowych.

Wody

Głównym Grzbietem i Lasockim Grzbietem przebiega dział wód między Morzem Bałtyckim a Morzem Północnym . Polska strona w całości leży w dorzeczu Odry . Odwadniana jest przez Bóbr i jego dopływy: Złotna , Kamienną z Kamieńczykiem , Szklarką , Wrzosówką i innymi oraz Łomnicę z Jedlicą , Łomniczką i innymi. W czeskich Karkonoszach znajdują się źródła Łaby ( czes. Labe), Małej Łaby, Upy , Jizerki i Mumlawv . Po polskiej stronie znajdują się jeziora polodowcowe Wielki Staw i Mały Staw . Na wielu potokach występują wodospady , z których najbardziej znane, to: Wodospad Kamieńczyka , Wodospad Szklarki , Wodospad Podgórnej , Wodospad Wrzosówki, Wodospady Łomniczki , Wodospad Piszczaka a po stronie czeskiej Mumlavský vodopád, Wodospad Łaby, Wodospad Panczawy.

Mały Staw

Wodospad Szklarki

Torfowiska

Torfowiska są dość liczne w Karkonoszach, tylko w polskiej części zajmują 85 ha. Większość z nich koncentruje się w strefie regla górnego i w dolnej części pietra kosodrzewiny. Są to minerotroficzne (główny typ zasilania - wody gruntowe ) torfowiska stokowe o łącznej powierzchni 65 ha (dane dla polskiej części gór). Ponieważ wody gruntowe dostarczają pokaźną ilość substancji odżywczych, to zespół florystyczny jest w tych zbiornikach bogaty. Największą ilość tego typu torfowisk notuje się po polskiej stronie Karkonoszy w rejonie Mumlawskiego Wierchu , Słonecznika , Pielgrzymów i Schroniska "Odrodzenie" . Drugą grupą torfowisk, obejmującą łącznie 20 ha po polskiej stronie gór, są torfowiska wysokie strefy subalpejskiej. Są to dość ubogie florystycznie zbiorniki ombro-minetroficzne i ombrotroficzne, a więc zasilane przede wszystkim przez opady. Występują tu m.in. rośliny reliktowe związane ze zlodowaceniami oraz turzyca patagońska , nieznana, poza tym obszarem, w Polsce. Największym zbiornikiem z tej grupy jest torfowisko na Równi pod Śnieżką ^[1]

Flora

Chociaż szata roślinna Karkonoszy została znacznie przekształcona przez działalność człowieka, należy do najbogatszych i najcenniejszych w całych Sudetach. Góry te, mimo niewielkiej wysokości, posiadają wyraźnie ukształtowane i zróżnicowane piętra roślinne . Ze względu na ostry klimat, położone są one nawet o kilkaset metrów niżej niż w innych górach wysokich (choćby Tatrach ).

Wodospad Kamieńczyka

Przeważnie im wyższe piętro, tym lepiej zachowana jest pierwotna przyroda, ale w Karkonoszach szczytowe i grzbietowe partie są łatwo dostępne i zostały już znacznie przekształcone przez człowieka. Piętro podgórskie (do ok. 500 m n.p.m. ) zostało praktycznie w całości zamienione w łąki i pola uprawne, występują tylko nieliczne zagajniki mieszane. Niewielkie partie pierwotnego typu lasów występują w okolicy Wodospadu Szklarki ( Bór świeży )

i na Chojniku ( grądy )^[1]. Piętro regla dolnego (do ok. 1000 m n.p.m.) dawniej stanowiły lasy mieszane , z przewagą buka , zaś obecnie zostały w większości zastąpione borami świerkowymi . Pierwotne fragmenty regla dolnego zachowały się w rejonie enklaw parku narodowego – w górnych partiach Chojnika i w okolicach Wodospadu Szklarki . Bardzo zróżnicowana jest roślinność łąk regla dolnego^[1]. Piętro regla górnego (do ok. 1250 m n.p.m.) stanowiły zwarte lasy świerkowe, później częściowo zastąpione świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. Między innymi to stało się przyczyną łatwego ich zniszczenia w końcu lat 70. Tutejsze lasy, od lat narażone na kwaśne deszcze spowodowane przemysłową emisją zanieczyszczeń z licznych niemieckich, czeskich i polskich elektrowni opalanych węglem brunatnym , padły łatwą ofiarą masowo występującej wskaźnicy modrzewianeczki. Larwy tego owada zjadają młode igliwie , w wyniku czego usychają całe wyrośnięte drzewa. Na górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska , czy jarzębina . Jeszcze wyżej (do ok. 1450 m n.p.m.) sięga piętro kosodrzewiny ( piętro subalpejskie ), w którym przeważają połacie tego gatunku sosny górskiej oraz ziołorośla i traworośla. Znaczne partie tej strefy pokrywają murawy bliźniczkowe , np. w rejonie Srebrnego Upłazu^[1]. Interesujące są też torfowiska wysokie z niewielkimi stawkami-oczkami.Wreszcie w najwyższym piętrze alpejskim dominują gatunki zielne (m.in., sit skucina , mietlica skalna, kostrzewa niska) i porosty naskalne (np. wzorzec geograficzny, chrobotek , płucnica )^[1]. Właśnie roślinność zielna i krzewiasta jest tu gatunkowo najbogatsza i wśród niej występuje najwięcej typowo górskich, chronionych , a czasem nawet endemicznych odmian.

Fauna

Muflon

Fauna Karkonoszy obejmuje ponad 15 tysięcy gatunków bezkręgowców i 320 gatunków kręgowców, wśród tych ostatnich najwięcej jest ptaków (około 200 gatunków, w tym 150 gniazdujących) i ssaków (blisko 60 gatunków, w tym 19 nietoperzy ), płazy i gady mają po 6 gatunków, a ryby zaledwie dwa gatunki ( pstrąg potokowy i głowacz białopłetwy )^[2]. Świat zwierzęcy Karkonoszy jest skromniejszy niż w przeszłości historycznej, a wynika to z faktu, iż od dawna Karkonosze były penetrowane przez ludzi. Dlatego od przeszło wieku nie pojawiają się tu duże drapieżniki – ich śladem są tylko nazwy takie, jak Niedźwiadki, Wilcza Poręba, Gawry. Do gatunków zanikłych na tym terenie należą m.in. orzeł przedni (ostatnie gniazdowanie 1864), żbik (zanikł w 1896), ryś (wyginął na przełomie XVIII i XIX wieków), niedźwiedź brunatny (ostani okaz zginął w 1804 po północnej, obecnie polskiej, stronie głównego grzbietu, natomiast w czeskiej części nie notowany od 1726), wilk (ostatni osobnik zginął w 1864 w czeskich Karkonoszach, po północnej stronie gór zanikł znacznie wcześniej, już w 1761)^[2]. Co prawda pojedyncze osobniki niektórych z tych gatunków sporadycznie zachodzą lub przechodzą przez okolice Karkonoszy, ale nie osiedlają się tu na trwałe (niedźwiedzia stwierdzono w latach 90. XX w., a rysia w 2006 roku)^[2]. Żyje tu natomiast sporo zwierzyny płowej , niżej dzików i drobniejszych ssaków. Oprócz gatunków, które zanikły na terenie Karkonoszy, pojawiają się i nowe dla tego obszaru zwierzęta. Część z nich migruje naturalnie, np. osiedlił się tu bielik , piżmak i wydra , a także przybyły z Azji jenot ^[2], ale większość była introdukowana przez człowieka. Z tych sztucznie sprowadzonych zwierząt szczególnie znane są muflony , zwane także owcami górskimi, sprowadzone z Korsyki i Sardynii i wypuszczone w 1899, w następnych latach, aż do 1920, populację wzbogacano nowymi zwierzętami; dziś żyje tu ponad 20 sztuk^[2]. Niepowodzeniem zakończyły się inne próby introdukcji: świstaka (1885), kozicy alpejskiej (1887), pstrąga tęczowego oraz źródlanego (oba na początku XX w.)^[2] i reintrodukcji małża perłoródki rzecznej (1965 w Śnieżnym Potoku)^[3]. Od 2007 roku prowadzi się próbę przywrócenia Karkonoszom motyla niepylaka apollo , który zanikł w XIX wieku^[2]. Najlepiej obecnie przyrodniczo zachowanymi rejonami Karkonoszy są rezerwaty ścisłe oraz podnóża Lasockiego Grzbietu (doliny Złotnej i Srebrnika). W faunie Karkonoszy występują gatunki chronione i endemiczne , których największa liczba przypada na bezkręgowce.

Klimat

Chociaż Karkonosze nie należą do gór wysokich, klimat w nich panujący odpowiada właśnie europejskim górom wysokim – jest znacznie ostrzejszy, niż wynikałoby to z ich wysokości. Średnia roczna temperatura dla Śnieżki wynosi +0,4 °C, dla Szrenicy +1,9 °C, zaś dla Karpacza czy Szklarskiej Poręby oscyluje już wokół +6,0 °C. Roczna suma opadów na Śnieżce przekracza 1200 mm, na Szrenicy i Wielkim Szyszaku nawet 1400 mm. Jeżeli dodać do tego częste silne wiatry (nierzadko huraganowe), zjawiska fenowe (odpowiednik halnego w Tatrach) i gwałtowne zmiany pogody, to Karkonosze mogą okazać się dla wędrowców bardzo niebezpieczne.

Charakterystyczne dla Karkonoszy są w zimie osady w postaci szreni lub szadzi , pokrywające lodowymi igiełkami drzewa i budynki.

Na przestrzeni ostatnich 130 lat na obszarze Karkonoszy funkcjonowało, w różnych okresach czasu, 19 stacji meteorologicznych. Obecnie obserwacje stanu pogody prowadzi 9 stacji:

• Śnieżka , wys. 1602 m n.p.m., 50°44'N 15°44'E / 50.733, 15.733 , rodzaj: klimatologiczna
• Szrenica , wys. 1331 m n.p.m., 50°48'N 15°31'E / 50.8, 15.517 , rodzaj: klimatologiczna
• Przełęcz Okraj , wys. 1046 m n.p.m., 50°45'N 15°49'E / 50.75, 15.817 , rodzaj: opadowa
• Bierutowice , wys. 872 m n.p.m., 50°47'N 15°44'E / 50.783, 15.733 , rodzaj: klimatologiczna
• Jakuszyce , wys. 871 m n.p.m., 50°49'N 15°27'E / 50.817, 15.45 , rodzaj: opadowa
• Karpacz , wys. 700 m n.p.m., 50°46'N 15°45'E / 50.767, 15.75 , rodzaj: klimatologiczna
• Szklarska Poręba , wys. 640 m n.p.m., 50°51'N 15°32'E / 50.85, 15.533 , rodzaj: klimatologiczna
• Przesieka , wys. 630 m n.p.m., 50°48'N 15°40'E / 50.8, 15.667 , rodzaj: opadowa
• Jagniątków , wys. 575 m n.p.m., 50°50'N 15°37'E / 50.833, 15.617 , rodzaj: opadowa

Atmosferyczne zjawiska optyczne

W Karkonoszach zanotowano następujące atmosferyczne zjawiska optyczne: Miraż , Widmo Brockenu oraz Ognie świętego Elma ^[4].

Park narodowy

W celu ochrony najcenniejszych elementów tamtejszej przyrody utworzono 16 stycznia 1959 roku Karkonoski Park Narodowy , który w roku 1992 został włączony do transgranicznego rezerwatu biosfery UNESCO Karkonosze/Krkonoše.

Wielki Staw

Historia zagospodarowania Karkonoszy

Najwcześniej na tym obszarze rozwinęło się poszukiwanie minerałów i rud i ich obróbka. W średniowieczu działali tu gwarkowie walońscy . Górnictwu towarzyszyło pozyskanie lasów i powstawanie łąk na wyrębiskach, które od XVI w. zagospodarowywali pasterze. Po 1648 górnictwo nie odgrywało już większej roli, natomiast zintesyfikowało się pasterstwo.

W 1681 zbudowano na Śnieżce kaplicę katolicką pw. św. Wawrzyńca, która stała się celem okazjonalnych wizyt wiernych, a później turystów. Dla rozwoju turystyki karkonoskiej kluczowe znaczenie miało doprowadzenie kolei do Jeleniej Góry (1867), Kowar (1882), Piechowic (1891), Karpacza (1895) i Szklarskiej Poręby (1902). W ostaniej ćwierci XIX wieku stworzono sieć szlaków górskich. Zaczęły się rozwijać sporty zimowe, początkowo głównie zjazdy saniami (od 1815 z przełęczy Okraj, później i z innych miejsc), w tym saniami rogatymi i wędrówki na nartach, a później bobsleje (tory w Szklarskiej Porębie i Karpaczu, otworzono odpowiednio w 1907 i 1908) oraz skoki narciarskie (skocznia na Hali Szrenickiej z 1905 i w Karpaczu w 1909)^[5]. Długotrwała stagnacja związana z II wojną światową i reżimem stalinowskim w krajach obejmujących Karkonosze zakończyła się w 1956 r. Wkrótce powstały wyciągi krzesełkowe w Karpaczu (1959) i Szklarskiej Porębie (1961), odpowiednio na Kopę i Szrenicę, później zaś mniejsze, ale liczne wyciągi orczykowe^[6].

Miejscowości w Karkonoszach

po stronie polskiej:

• Jelenia Góra
• Kowary
• Szklarska Poręba
• Karpacz
• Podgórzyn
• Miłków
• Ściegny
• Borowice
• Przesieka

po stronie czeskiej:

• Harrachov
• Vrchlabi
• Szpindlerowy Młyn
• Pec pod Sněžkou

Świątynia Wang w Karpaczu

Centrum Szklarskiej Poręby

Jelenia Góra

Harrachov ( CZ )

Szczyty

Karkonosze widziane z odległości ok. 50 km z Pogórza Izerskiego

Karkonosze widziane z odległości ok. 50 km z Pogórza Izerskiego

W Karkonoszach znajduje się 54 głównych szczytów i 15 pobocznych wierzchołków o wysokości przekraczającej 1000 metrów .

Atrakcje turystyczne

Głównymi ośrodkami turystycznymi Karkonoszy są: po polskiej stronie Jelenia Góra , Szklarska Poręba oraz Karpacz . Oprócz krajobrazów Karkonosze znane są z wód leczniczych i uzdrowisk (na przykład w Cieplicach Śląskich , śladów działalności górniczej np. sztolnia nieczynnej kopalni uranu w Kowarach . Po stronie czeskiej: Špindlerův Mlýn , Pec pod Sněžkou , Harrachov , Rokytnice nad Jizerou , Vrchlabí , Trutnov , Svoboda nad Úpou . Najciekawsze miejsca: Śnieżka , Śnieżne Kotły , Kocioł Łomniczki , Wodospad Szklarki , Wodospad Kamieńczyka , Mały Staw , Zamek Chojnik , Kozí hřbety , Sedmídolí , źródło Łaby .

Pochodzenie nazwy

Nazwa Karkonosze ma długi rodowód. Pierwsza nazwa gór pojawia się w II w. n.e. – grecki geograf Ptolemeusz , Karkonosze opisał na mapie Korkonotoi (Κορκόντοι). Następnie używane były też nazwy: Montes Niviferi (Góry Śnieżne), Gigantei (Góry Olbrzymie), bądź w języku niemieckim Schneegebirge lub Riesengebirge. W polskich opisach podróżniczych z wieków XVIII - XIX używana jest nazwa Karkonosze ( Kornel Ujejski , 1847 r.) jak i Góry Olbrzymie ( Wincenty Pol , 1847 r.). Prawdopodobnie nazwa wywodzi się z prastarego pierwiastka Kar, oznaczającego kamień lub górę. Czeskie źródła podają też możliwość pochodzenia u od słowiańskiej zbitki: "krk"/"krak" oznaczającego kosodrzewinę (kosodřevina, kleč) lub ogólnie niskie, poskręcane, górskie zarośla ( niem. krummholz ) i "noš" - nosić, lub jako słowiańską nazwę utworzoną od celtyckich ^[7] Korkontoi pierwotnie w formie Korkonьtji, Kьrkontjí, Kьrkonotsi a następnie Krkonoše^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Raj A., 2008: Karkonoski Park Narodowy. Agencja Fotograficzno-Wydawnica Mazury na zlecenie KPN,

Zobacz też

• Flins
• Teatr Nasz w Michałowicach
• Anomalia grawitacyjna w Karpaczu

Linki zewnętrzne

• Karkonosze – informacja, opisy, historia
• Karkonosze – serwis turystyczny
• Karkonosze – legendy, miejsca, szlaki, geologia, klimat
• Karkonosze – Serwis miłośników Karkonoszy
• Karkonosze i okolice – polska strona IT
• Karkonosze historia, przyroda, turystyka, sport
• Karkonosze w panoramach 360
• Rozrywka i usługi w Karkonoszach
• Karkonosze - Kalendarz imprez, noclegi, historia, pogoda