Grzybienie
GrzybienieDiagram kwiatowy grzybieni. Grzybienie (Nymphaea L.) – jeden z 6
rodzajów
w obrębie rodziny
grzybieniowatych
Nympheaceae. Według różnych źródeł należy tu od 40 do ponad 50 gatunków występujących na całym świecie. W Polsce występują w naturze dwa gatunki:
grzybienie białe
N. alba L. oraz
grzybienie północne
N. candida C. Presl (częsty jest także ich
mieszaniec
– N. ×borealis Camus). W uprawie częste są
kultywary
i mieszańce grzybieni białych z gatunkami egzotycznymi znane pod zbiorową nazwą N. ×hybrida, hort.
Gatunkiem typowym
jest
Nymphaea alba
L.[2]. Morfologia
Hydrofity
z
pędem
rosnącym w postaci
kłącza
na dnie płytkich, eutroficznych zbiorników.
Liście
i
kwiaty
na długich ogonkach i szypułkach sięgają powierzchni wody. Systematyka-
Synonimy taksonomiczne
[2]
Castalia R. A. Salisbury, Leuconymphaea O. Kuntze - Pozycja systematyczna wg
Angiosperm Phylogeny Website
(2001...)[1]
Takson
polifiletyczny
w dotychczasowym (tradycyjnym) ujęciu.
Podgatunek
Nymphaea subg. Anecphya jest
siostrzany
dla rodzaju Ondinea, podczas gdy reszta rodzaju stanowi
klad bazalny
dla grupy Euryale–Victoria. Dlatego cała grupa Nymphaea-
Euryale
-
Victoria
-Ondinea łączona bywa w jeden rodzaj Nymphaea sensu lato (poza rozerwaniem rodzaju Nymphaea przedstawionym na kladogramie, prawdopodobne jest, że
klad
Euryale-Victoria jest siostrzany tylko wobec grupy podgatunków Hydrocallis-Lotus w obrębie rodzaju Nymphaea)[3]. Rodzina grzybieniowate należy do rzędu
grzybieniowców
(Nymphaeales Dumort.), stanowiącej drugie w kolejności po
amborellowatych
odgałęzienie w historii rozwoju
okrytonasiennych
[1]. - Pozycja w
systemie Reveala
(1999)
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa
Piperopsida
Bartl., podklasa Nymphaeidae J.W. Walker ex Takht., nadrząd Nymphaeanae Thorne ex Reveal, rząd
grzybieniowce
Dumort., podrząd Nymphaeineae Engl., rodzina
grzybieniowate
Nymphaeaceae Salisb., podrodzina Nymphaeoideae (DC.) Arn., plemię Nymphaeeae DC., podplemię Nymphaeinae Planch., rodzaj grzybienie (Nymphaea L.)[4]. - Gatunki
Wykaz gatunków obejmujący 53 taksony na podstawie danych Germplasm Resources Information Network[5]: - Gatunki we florze polskiej:
- Pozostałe gatunki:
-
Nymphaea alexii
S. W. L. Jacobs & Hellq. –
Australia
, odkryte w
2006
r.
- Nymphaea amazonum Mart. & Zucc. –
Ameryka Środkowa
i
Ameryka Południowa
- Nymphaea ampla (Salisb.) DC. – Ameryka Środkowa i Ameryka Południowa
- Nymphaea belophylla Trickett – Ameryka Południowa;
- Nymphaea caerulea Savigny
- Nymphaea capensis Thunb.
- Nymphaea carpentariae S. W. L. Jacobs & Hellq.
- Nymphaea colorata Peter
- Nymphaea conardii Wiersema
- Nymphaea divaricata Hutch.
- Nymphaea elegans Hook.
- Nymphaea elleniae S. W. L. Jacobs
- Nymphaea gardneriana Planch.
- Nymphaea georginae S. W. L. Jacobs & Hellq.
- Nymphaea gigantea Hook.
- Nymphaea glandulifera Rodschied
- Nymphaea gracilis Zucc.
- Nymphaea guineensis Schumach. & Thonn.
- Nymphaea hastifolia Domin
- Nymphaea heudelotii Planch.
- Nymphaea immutabilis S. W. L. Jacobs
- Nymphaea jamesoniana Planch.
- Nymphaea lasiophylla Mart. & Zucc.
- Nymphaea leibergii Morag
- Nymphaea lingulata Wiersema
- Nymphaea lotus L.
grzybienie egipskie
, lotos egipski, lotos tygrysi
- Nymphaea macrosperma Merr. & L. M. Perry
- Nymphaea mexicana Zucc.
- Nymphaea micrantha Guill. & Perr.
- Nymphaea minuta K. C. Landon et al.
- Nymphaea nouchali Burm. f.
- Nymphaea novogranatensis Wiersema
- Nymphaea odorata Aiton
- Nymphaea ovalifolia Conard
- Nymphaea oxypetala Planch.
- Nymphaea petersiana Klotzsch
- Nymphaea potamophila Wiersema
- Nymphaea prolifera Wiersema
- Nymphaea pubescens Willd.
- Nymphaea pulchella DC.
- Nymphaea pygmaea (Salisb.) W. T. Aiton
- Nymphaea rubra Roxb. ex Andrews
- Nymphaea rudgeana G. Mey.
- Nymphaea stuhlmannii (Engl.) Schweinf. & Gilg
- Nymphaea sulphurea Gilg
- Nymphaea tenerinervia Casp.
- Nymphaea tetragona Georgi
- Nymphaea thermarum Eb. Fisch.
- Nymphaea togoensis K. C. Landon
- Nymphaea violacea Lehm.
Mieszańce: NazewnictwoNazwa naukowa rodzaju Nymphaea pochodzi z
języka greckiego
i oznacza roślinę należącą do
nimf
. Według starogreckiego podania roślina wyrosła z ciała nimfy zmarłej z powodu zazdrości o
Heraklesa
. Nazwa ta pojawia się dziełach
Teofrasta
i
Dioskuridesa
[6]. Rośliny z tego rodzaju mają kilka nazw zwyczajowych w języku polskim (podobnie jest zresztą w wielu innych językach[7]). W starszych źródłach pojawiają się z rzadka określenia w rodzaju "bończewie, gąska, kerzenka, mamałucha, nenufary, stulikep" częściej "wodna lilia", a najczęściej "grzybienie" (rękopis Copiarum diplomaticum praemislaeum z XV wieku – zapis "grzybyenye" , rękopis Jana Welsa z 1490, "Herbarz, czyli Zielnik" Stefana Falimierza z 1534, "Herbarz polski.."
Marcina z Urzędowa
z lat 1543–1553).
Jan Kluk
i później kolejni autorzy w XIX wieku używają jednak nazwy w liczbie pojedynczej – "grzybień", przy czym nazwa ta stosowana była także w odniesieniu do
żabiścieku pływającego
i
bobrka trójlistkowego
[8]. W piśmiennictwie specjalistycznym (botanicznym) XX wieku powrócono do nazwy w liczbie mnogiej traktując słowo "grzybienie" jako
pluralia tantum
(analogicznie jak np. rodzaje
kocanki
,
obrazki
)
rodzaju niemęskoosobowego
i w takim zapisie nazwa ta używana jest w kodeksach nomenklatorycznych[9]. W języku potocznym rośliny tego rodzaju określane są często w liczbie pojedynczej nazwą "grzybień", taką nazwę dla określenia "lilii wodnych" zawiera
Słownik języka polskiego
. Wśród nazw handlowych roślin z tego rodzaju popularnie używane jest określenie mianem
lotosu tygrysiego
nierzadkiej w uprawie rośliny akwariowej (w istocie
lotos
to odrębny rodzaj z innej, niespokrewnionej rodziny
lotosowatych
). Klucz do oznaczania gatunków występujących w Polsce1. Rośliny uprawiane o
kwiatach
barwnych (czerwonych, różowych, żółtych, niebieskich) i/lub
liściach
purpurowych w całości lub w postaci plam na stronie wierzchniej – formy ogrodowe grzybieni
N. x hybrida, hort.
1*. Rośliny o kwiatach białych i liściach z wierzchu zielonych. - 2. Klapy u nasady liścia są zawsze rozchylone, nitki nawet najbardziej wewnętrznych
pręcików
nie szersze od
pylników
, znamię
słupka
jest żółte, płaskie, zbudowane z 8-25 promieni,
owoc
z zaokrągloną nasadą –
grzybienie białe
N. alba.
- 2*. Klapy u nasady liścia często zachodzą na siebie, nitki nawet najbardziej wewnętrznych pręcików pozostają szersze od pylników, znamię słupka jest ciemnożółte do czerwonego, wgłębione, zbudowane z 6-14 promieni, owoc z czworokątną nasadą –
grzybienie północne
N. candida.
- Uwaga: w naturze nierzadko obecne są
mieszańce
obu gatunków rodzimych o cechach pośrednich.
Przypisy- ↑ 1,0 1,1 1,2 Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2009-05-28].
- ↑ 2,0 2,1
Index Nominum Genericorum
. [dostęp 2009-02-10].
- ↑ Thomas Borsch, Cornelia Löhne, John Wiersema:
Phylogeny and evolutionary patterns in Nymphaeales: integrating genes, genomes and morphology
(
ang.
). Taxon 57, 4, 2008. [dostęp 2009-03-04].
- ↑ Crescent Bloom:
Systematyka rodzaju Nymphaea
(
ang.
). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-10].
- ↑
http://pgrc3.agr.ca/cgi-bin/npgs/html/splist.pl?8329
Species in GRIN-CV for genus Nymphaea
- ↑ M. Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: 1996. .
- ↑ Martin Quigley, James A. Chatfield, Kenneth D. Cochran:
No Less Sweet Because We Know Its Name. Bulletin The Ohio State University
(
ang.
). 2001. [dostęp 2009-03-23].
- ↑ E. Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. Warszawa: Nakładem Prenumeratorów, 1889.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland – a chekclist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. .
Inne hasła zawierające informacje o "Grzybienie":
Łuknajno
...
Polska Czerwona Księga Roślin
pospolity
czarcikęsik Kluka
czosnek syberyjski
dwulistnik muszy
dziewanna austriacka
dziewięćsił popłocholistny
dzwonek piłkowany
głodek kutnerowaty
gnidosz Hacqueta
goździk siny
grążel drobny
groszek pannoński
groszek wielkoprzylistkowy
Grzybienie północne
grzybieńczyk wodny
jałowiec sabiński
(jałowiec sawina)
jarząb nieszpułkowy
jastrzębiec włosistykarmnik bezpłatkowy
kokorycz drobna
(kokorycz skąpokwiatowa)
kosaciec ...
Aparat szparkowy
spodniej stronie liścia. Do wyjątków należą rośliny wodne o liściach pływających (np.
Grzybienie białe
), których szparki znajdują się na górnej stronie liścia. U
traw
, ...
Grzybienie białe
...
Grzybienie
Grzybienie
Systematyka
Domena
:
eukarionty
Królestwo
:
rośliny
Klad
:
rośliny naczyniowe
Klad
:
Euphyllophyta
Klad
:
rośliny nasienne
Klasa
:
okrytonasienne
Rząd
:
grzybieniowce
Rodzina
:
grzybieniowate
Rodzaj
:Grzybienie
Nazwa systematyczna
Nymphaea Linnaeus
Sp. Pl. 510. 1 Mai 1753
Diagram kwiatowy ...
Grążel
...
Nadwarciański Park Krajobrazowy
prawnie chronionych , w tym 40 gatunków podlegających ochronie całkowitej. Spotkać można Grzybienie białe tzw. lilie wodne, widłaki, goździki grążel żółty i wiele innych. ...
Rezerwat przyrody Pustelnik
martagon)
kalina koralowa
(Viburnum opulus)
kruszyna pospolita
(Frangula alnus)
konwalia majowa
(Convallaria majalis)
grążel żółty
(Nuphar luteum)
Grzybienie białe
(Nymphaea alba)
porzeczka czarna
(Ribes nigrum)
bluszcz pospolity
(Hedera helix)Tak bogate pod ...
Bolimowski Park Krajobrazowy
selernica żyłkowana
i turzyca luźnokwiatowa. Wśród roślin wodnych warto wymienić
wolffię bezkorzeniową
,
Grzybienie białe
,
grążela żółtego
, pływacze
zwyczajnego
i
drobnego
oraz jeżogłówkę najmniejszą. Występuje ...
Kategoria:Artykuły na medal
Białorusi
Samuel Goldflam
Józef Gosławski
Gramoty na brzozowej korze
Granica Roche'a
Isabella Augusta Gregory
Wayne Gretzky
Gromada otwarta
G cd.
Gryfice
Historia Gryfic
Grzybienie białe
Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie
Guanczowie
Luis de Góngora y Argote
Głębokie Pole Hubble'a
H
Bitwa ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Grzybienie":
005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 11)
niewielkie drzewa, często sadzone jako rośliny ozdobne, a z naszych rodzimych – Grzybienie białe (zwane liliami białymi) i grążel żółty (Nuphar luteum).
...
Biosfera (plansza 16)
otwartych dryfuje plankton roślinny.W wodach słodkich częściej można spotkać rośliny kwiatowe, np. Grzybienie (lilie wodne). Roślinność wodna dobrze rozwija się w zbiornikach zakwaszonych. Tworzą ...
|