Gruzińscy oficerowie kontraktowi - nazwa oficerów narodowości gruzińskiej służących w Wojsku Polskim w okresie II Rzeczypospolitej jako oficerowie kontraktowi .

Historia

Kontraktacja oficerów gruzińskich wiąże się z wzajemną współpracą między rządami Polski oraz Gruzji w dwudziestoleciu międzywojennym. Spowodowało to podobne geopolityczne położenie obu narodów oraz zagrożenie ich niepodległości przez Rosję sowiecką. Gruzja podobnie jak Polska po I wojnie światowej uzyskała niepodległość po 100 latach zaborów przez Rosję. Po rewolucji październikowej w 1917 Gruzini utworzyli 26 maja 1918 Demokratyczną Republikę Gruzji . Niestety już w lutym 1920 r. młode państwo gruzińskie otrzymało z Moskwy ultimatum z żądaniami podporządkowania się Kremlowi. Józef Piłsudski popierający niepodległe państwo gruzińskie niezwłocznie wysłał na Kaukaz delegację kierowaną przez Tytusa Filipowicza . Polscy posłowie podpisali w Tbilisi umowę o współpracy militarnej, w której Piłsudski gwarantował dostawy broni oraz amunicji w razie inwazji sowieckiej (zob. sojusz polsko-gruziński ). Podobny układ miał być zawarty także z Azerbejdżanem jednak Filipowicz wraz z towarzyszami dostał się do sowieckiej niewoli w Baku . W kwietniu 1920 Azerbejdżan został zajęty przez Armię Czerwoną.

Sowiecki atak na Azerbejdżan był jedną z przyczyn ofensywy kijowskiej , którą wspólnie z wojskami ukraińskimi Symona Petlury podjęła Polska w 1920 roku.^[] Z kolei sześć dni później Armia Czerwona rozpoczęła atak na Gruzję poprzedzony rewolucją komunistów w Adżarii oraz Osetii . Sukcesy polsko-ukraińskie na zachodnim froncie, zajęcie przez Polaków i Ukraińców Kijowa , zmusiły jednak do podpisania z Gruzją pośpiesznego pokoju, w którym Rosja domagała się jedynie gwarancji swobodnego działania partii komunistycznej w Gruzji.^[]

Rosja sowiecka powróciła do podboju Gruzji w 1921 roku dopiero po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej . Tym razem kampania zakończyła się sukcesem. Po utracie niepodległości rząd gruziński ewakuował się do Stambułu . Tam w imieniu Piłsudskiego attaché wojskowy polskiej ambasady, płk Balicki zaoferował posadę żołnierzy kontraktowych gruzińskim oficerom. Z oferty tej skorzystało około 100 oficerów narodowości gruzińskiej, którzy w Wojsku Polskim starali się kontynuować walkę o wolną Gruzję.

Zgodę na przyjęcie tych oficerów wyraził Józef Piłsudski . Ogółem przyjęto do szkół oficerskich 48 podchorążych oraz 42 oficerów na doszkolenie do służby liniowej. Początkowo sądzono, że pobyt Gruzinów w Wojsku Polskim będzie krótki, jednak szybki upadek powstania gruzińskiego w sierpniu 1924 , i następujące po nim represje spowodowały konieczność pozostania oficerów w Polsce.

Żołnierze ci walczyli w 1939 roku w kampanii wrześniowej dzieląc wspólnie z Polakami wojenne losy. Po ataku Armii Czerwonej na Polskę 17 września 1939 r. oddziały NKWD wyszukiwały wg imiennych list żołnierzy narodowości gruzińskiej i rozstrzeliwały ich na miejscu. Dziesięciu spośród nich zginęło także w obozie w Kozielsku . Oficerowie gruzińscy, którzy przeszli do konspiracji w AK walczyli w Powstaniu warszawskim . Wojnę przeżyło jedynie kilkunastu gruzińskich oficerów, służących w polskim ruchu oporu. Jednak pozostałych przy życiu tropiły po wojnie na terenie Polski specjalne grupy NKWD. Jedynie kilku oficerów przetrwało.

W maju 2007 roku, w Muzeum Powstania Warszawskiego , prezydenci - Polski, Lech Kaczyński oraz Gruzji, Micheil Saakaszwili odsłonili pomnik ku czci gruzińskich oficerów kontraktowych służących w Wojsku Polskim, którzy oddali życie w Katyniu , Powstaniu Warszawskim i na frontach II wojny światowej. Jest to jedyny pomnik poświęcony pamięci żołnierzy gruzińskich poza granicami Gruzji.

W 2007 roku reżyser Jerzy Lubach nakręcił film dokumentalny współfinansowany przez polski instytut filmowy pt. "W rogatywce i tygrysiej skórze" poświęcony gruzińskim oficerom kontraktowym w Wojsku Polskim.

Gruzińscy żołnierze w Wojsku Polskim

• Aleksander Czcheidze - generał brygady WP
• Zachari Bakradze - generał brygady WP
• Walerian Tewzadze - podpułkownik WP
• Wiktor Łomidze - dowódca ORP Gryf
• Aleksander Koniaszwili - generał brygady WP
• Kirile Kutateladze - generał brygady WP
• Aleksander Zakariadze generał dywizji WP
• Giorgi Tumaniszwili - kapitan marynarki, odznaczony Virtuti Militari
• Artemi Aroniszydze - major WP
• Micheil Kwaliaszwili - major, dowódca batalionu kawalerii z 15 Regiment Ułanów
• Iwan Kazbek - generał brygady WP
• Cyryl Kutateładze- generał brygady WP

Bibliografia

• Zdzisław G. Kowalski "Najliczniejsza mniejszość. Gruzini, Azerowie i inni przedstawiciele narodów Kaukazu w Wojsku Polskim w okresie międzywojennym, [w:] Zbigniew Karpus , Waldemar Rezmer "Mniejszości narodowe i wyznaniowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939", Toruń 2001, , s. 177-200.
• Robert Potocki - "Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939", Lublin 2003,

Internet

• film "W rogatywce i w tygrysiej skórze" na portalu film polski
• fragment filmu dokumentalnego o gruzińskich oficerach kontraktowych w WP
• art. w internecie o Gruzinach w WP