Grusza pospolita
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad różowych
Rząd :	różowce
Rodzina :	różowate
Rodzaj :	grusza
Gatunek :	grusza pospolita
Nazwa systematyczna
Pyrus communis L. Sp. pl. 1:479, 2:1200. 1753
Synonimy
Pirus communis L.

Grusza pospolita (Pyrus communis L. ) – gatunek drzewa z rodziny różowatych . Znany pod licznymi nazwami ludowymi jako: grusza dzika, grusza polna, płonka, ulęgałka, (dawniej również: ulężałka). Występuje w Europie , Azji i Afryce . W Polsce dziko występuje pospolicie na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Jest archeofitem . Jej odmiany uprawne (ok. 5000), otrzymane w wyniku krzyżowań międzygatunkowych i długotrwałej selekcji są powszechnie uprawiane, jako rośliny sadownicze .

Morfologia

Pokrój

Drzewo osiągające wysokość do 20 m, o koronie piramidalnej, u starszych drzew kopulastej. Żyje do 150 lat.

Pędy

Gałązki sztywne, lekko łukowate, młode żółtawozielone, starsze ciemniejsze. Pączki nieowłosione, stożkowate, ostro zakończone, ustawione skrętolegle - pojedynczo, lub rzadziej po dwa obok siebie. U dziko rosnących form na młodych okazach występują liczne i mocne ciernie, na starszych okazach ciernie są nieliczne. U hodowanych odmian gruszy brak cierni.

Kora

U starszych drzew spękana i złuszczająca się w dość regularne prostokąty, szaroczarna.

Drewno

Czerwonobrązowego koloru, średniociężkie, twarde, nie zróżnicowane na biel i twardziel . Słoje przyrostu rocznego wyraźnie widoczne. Łatwe w obróbce mechanicznej.

Kwiaty jednej z uprawnych odmian

Liście

Połyskujące, nieco skórzaste, szpiczastojajowate, sztywne, drobno piłkowane, o ogonkach prawie tej długości co blaszka. Ulistnienie skrętoległe. U form dzikich długość blaszki liściowej 2-6 cm. Za młodu liście nieco owłosione, potem nagie.

Kwiaty

W baldachokształtnych gronach . Kielich 5-działkowy, korona złożona z 5 okrągłych płatków białego koloru. Pręciki liczne z czerwonawymi pylnikami , jeden słupek z 5 szyjkami. Kwitnie na początku maja, równocześnie z rozwojem liści.

Owoc

Tzw. owoc jabłkowaty, gruszkowatego kształtu, na długiej szypułce, zawierający w środku miąższu kilka ciemnobrązowych, płaskich nasion (pestek). U dzikich form owoc ma kolor od zielonego do żółtego, czasami czerwony, lub z czerwonym rumieńcem. Jest twardy, bardzo cierpki i zawiera dużo komórek kamiennych . Owoce te są jadalne, ale dopiero po tzw. uleżeniu. Owoce uprawianych odmian są duże, słodkie, bardzo soczyste i bardzo smaczne.

Ekologia

Dzika forma rośnie przeważnie na polach i miedzach , przy drogach. Jest gatunkiem synantropijnym , ale trwale u nas zadomowionym – dziką gruszę spotkać można czasami również w lasach i zaroślach .

Zastosowanie

• Roślina uprawna : wyhodowane w wyniku krzyżówek międzygatunkowych i selekcji formy są powszechnie uprawiane, jako rośliny sadownicze , w ogromnej liczbie odmian .

Rozwój pąka gruszy pospolitej

• Sztuka kulinarna : owoce nadają się głównie do bezpośredniego spożycia. Wytwarza się też z nich soki i napoje, używane są jako dodatki do ciast i innych wyrobów.
• Drewno jest używane do wyrobu przyrządów kreślarskich, instrumentów muzycznych ( fortepiany ), części maszyn, w meblarstwie , do produkcji sklejki , boazerii , na intarsje , łoża broni myśliwskiej, matryce w drzeworytnictwie oraz w rzeźbiarstwie .

Uprawa

Historia uprawy

Grusza uprawiana jest prawdopodobnie od początków osadnictwa. Na pewno uprawiano ją już w starożytnej Helladzie . Uprawiane w sadach formy gruszy zostały wyhodowane poprzez wielokrotne krzyżowanie wielu gatunków europejskich i azjatyckich grusz, głównie: gruszy pospolitej (Pyrus communis), gruszy śnieżnej (Pyrus nivalis), gruszy usuryjskiej (Pyrus ussuriensis) i gruszy chińskiej (Pyrus serotina). Miejscem ich pochodzenia jest Zakaukazie .

Wymagania

Hodowane odmiany gruszy wymagają głębokich, przepuszczalnych i żyznych gleb. W górskich terenach powinny być zasłonięte od wiatrów. Źle rosną na miejscach o wysokim poziomie wód gruntowych.

Uprawa przydomowa

Bardzo mało popularna w Polsce ze względu na obawy co do ogromu drzew. W ostatnich latach wprowadzono jednak wiele odmian na podkładkach skarlających, dzięki czemu można uzyskać owoce na drzewkach 1,8 do 2,5 m wysokości. Ważne jest utrzymanie prostopadłych do przewodnika odgałęzień (zapobiega to łamaniu się gałęzi bocznych pod obciążeniem owoców), poprzez obciążanie odrostów bocznych ciężarkami zawieszonymi na 2/3 długości oraz ciecie odrostów 2 rzedu na 3 oczko od pędu bocznego. Aby uzyskać pożądane efekty skarlenia.

Ciekawostki

• W najstarszych siedzibach ludzkich archeolodzy znajdują nasiona i kawałki drewna gruszy pospolitej.
• Najstarsza w Polsce grusza rośnie w miejscowości Nekla koło Wrześni (woj. wielkopolskie). Ma wysokość 18 m i obwód 329 cm (2005 r.).

Przypisy