Ober-Ost - okupowane przez
Niemcy
od
1914
terytoria na wschodzie (w marcu
1918
potwierdzone w
traktacie brzeskim
), nazywane Gebiet des Oberbefehlshabers Ost (Obszar Głównodowodzącego Wschodu) w skrócie "Ober-Ost".
Historia
Po wycofaniu się w latach 1915-1916 armii rosyjskiej na wschód, amia niemiecka opanowała Estonię, Łotwę, Litwę, wschodnią część Polski, część Rosji, Ukrainy i Białorusi, o powierzchni ogólnej około 110 000 km2. W miarę przesuwania się wojsk niemieckich na wschód, utworzono nowe okręgi wojskowe:
- Kurlandia
- Litwa (na obszarze dawnej
guberni kowieńskiej
)
- Wilno (Wileńszczyzna bez wschodnich krańców na lewym brzegu Dźwiny i Drui)
- Suwałki (dawna
gubernia suwalska
)
- Grodno-Białystok (zachodnia i północna część gubernia grodzieńska|guberni grodzieńskiej)
Dalej na wschód znajdowała się strefa przyfrontowa (Operations-gebiet).
Pierwszym dowódcą generalnym Ober-Ostu był w latach 1914-1916 marszałek
Paul von Hindenburg
, w latach 1916-1918 książę Leopold Bawarski, w latach 1918-1919 generał
Max Hoffmann
. Szefami sztabu byli
Erich Ludendorff
(1914-1916) i Max Hoffmann (1916-1918).
W marcu 1918 armia Ober-Ostu na zapleczu posiadała niemiecką i austriacką strefę okupacyjną, a jej skrzydła były chronione przez proniemieckie władze Ukrainy (
Hetmanat
) i Litwy. Sytuacja zmieniła się po upadku Austrii w październiku 1918 oraz ogłoszeniu niepodległości przez Polskę i wyparciu wojsk niemieckich ze środkowej Polski. Armia Ober-Ostu została odcięta od linii zaopatrzenia, za wyjątkiem kierunku północnego, w kierunku
Prus Wschodnich
. Powstała strefa, której długość wynosiła ponad 1500 km, a szerokość od 80 do 300 km.
Sztab, z dowódcą Ober-Ostu gen. Maxem Hoffmannem, stacjonował w
Królewcu
, natomiast armia Ober-Ostu dzieliła się na dwie grupy: 10 Armię pod dowództwem gen.
Ericha von Falkenhayna
stacjonującego w
Grodnie
, oraz Heeresgruppe Kiew ze sztabem w
Kijowie
. Główną arterią komunikacyjną Ober-Ostu była linia kolejowa Białystok-Brześć-Kowel-Równe.
W listopadzie 1918, wskutek wewnętrznych wydarzeń w Niemczech (abdykacja cesarza, bunt w Kilonii, komunistyczne rozruchy w Monachium i Berlinie) podjęto decyzję o wycofaniu armii Ober-Ost do kraju. 24 listopada podpisano lokalne porozumienie o ewakuacji pozycji na
Bugu
, natomiast nie udało się w tym czasie ewakuować Heeresgruppe Kiew, udało się tego dokonać dopiero w lutym 1919.
Już 16 listopada Sowieci utworzyli Armię Zachodnią, która zaatakowała terytorium Ober-Ost, zajmując
Mińsk
i
Wilno
. Polacy wkroczyli na terytorium Ober-Ost od zachodu od 9 lutego 1919. Wojsko polskie podzielone było na dwie grupy: Zgrupowanie Północne pod dowództwem gen.
Wacława Iwaszkiewicza
zatrzymało się w
Wołkowysku
, a Zgrupowanie Południowe pod dowództwem gen.
Antoniego Listowskiego
w
Brześciu
. Całością sił dowodził gen.
Stanisław Szeptycki
. Było to 12 batalionów piechoty, 12 szwadronów kawalerii, 3 kompanie kawalerii.
Po Wołkowysku i Brześciu Wojsko Polskie zajęło
Baranowicze
i
Pińsk
. Wojska polskie i sowieckie zetknęły się 14 lutego 1919 w miejscowościach
Mosty
i
Bereza Kartuska
, które po krótkim starciu z Sowietami zdobyli Polacy. W ten sposób rozpoczęła się
wojna polsko-bolszewicka
.
Literatura
-
Norman Davies
- "Orzeł biały, czerwona gwiazda", Kraków 1998,
- Aleksy Deruga - "Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy (1918-1919)", KiW, Warszawa 1969
