Gołąb skalny
Gołąb miejski ubarwiony podobnie jak dziki gołąb skalny
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	gołębiowe
Rodzina	gołębiowate
Rodzaj	Columba
Gatunek	gołąb skalny
Nazwa systematyczna
Columba livia[1]
Gmelin , 1789
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Zasięg pierwotny      Introdukowany

Głowa gołębia skalnego

Gołąb skalny (Columba livia) – średni, osiadły ptak z rodziny gołębiowatych , zamieszkujący południową Europę , północne wybrzeża Francji i Wysp Brytyjskich , południową i środkową Azję oraz północną Afrykę .

Gołąb domowy (Columba livia forma domestica) – udomowiona około 4000 lat temu przez Fenicjan ^[3] i występująca w wielu rasach forma gołębia skalnego.

Gołąb miejski (Columba livia forma urbana) – forma kosmopolityczna, wywodząca się od gołębia skalnego i zamieszkująca wszystkie większe miasta Europy i większości świata. W Warszawie na km² w okresie letnim przypada od 390 do 680, a w zimowym 970–1740 gołębi miejskich. Istnieją dwie hipotezy na temat pochodzenia populacji miejskich. Starsza tradycyjna zakłada, że tworzą ją zdziczali uciekinierzy z hodowli . Natomiast wg nowszej, alternatywnej, jeszcze na terenie pierwotnego zasięgu występowania gołębie skalne skolonizowały europejskie miasta, wykorzystując kamienne budynki jak skały, a następnie rozprzestrzeniły się na całą Europę i świat^[4]. Niewątpliwie natomiast populacje miejskie są stale zasilane przez kolejnych uciekinierów z hodowli.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny 

Obie płci ubarwione są jednakowo. Upierzenie mają niebieskawoszare z niebieskofioletowymi plamami o metalicznym połysku na bokach szyi, na wierzchu ramieniowej części skrzydeł dwa podłużne ciemne pasy. Biały kuper . Skrzydła od spodu białe, z wąskim, ciemnym tylnym brzegiem, co jest dobrze widoczne w locie. Na końcu ogona ciemny pasek. Oczy czerwone, dziób wąski, ciemnoszary z białą woskówką .

Gołębie miejskie są polimorficzne : część osobników (ok. 10%) jest ubarwiona identycznie lub podobnie jak gołębie skalne, a pozostałe są w różnym stopniu melanistyczne lub wykazują inne cechy wynikające m.in. z krzyżowania się z gołębiami hodowlanymi. W porównaniu do dzikich gołębi skalnych, gołębie domowe mają krótszy i masywniejszy dziób oraz większą woskówkę.

Rozmiary 

Długość ciała ok. 31–36 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 63–69 cm

Waga 

ok. 300 g

Głos 

Gruchanie – głębokie, dudniące gruu, młode gołębie piszczą – domagając się karmienia (nawet gdy już są wypierzone i latają w obecności gołębi dorosłych)

Długość życia 

Średnio 3 lata.

Środowisko

Skalne ściany zarówno na morskich wybrzeżach, jak i równinach czy górach. Forma miejska synantropijna , licznie zamieszkuje miasta, traktując ściany budynków w ten sam sposób jak forma dzika skalne stromizny. Unika zadrzewień.

Pożywienie

Różnego rodzaju nasiona i owoce (w mieście odpadki), również żołędzie , jagody oraz drobne ślimaki . Żeruje na skałach, terenach pokrytych piaskiem lub niską roślinnością zielną. Odchody gołębia zawierają 5% azotu , 2,25% fosforu , 2,7% wapnia oraz 30,8% substancji organicznych ^[5].

Lęgi

Dwa–trzy lęgi w roku. Okres lęgowy u gołębi miejskich trwa praktycznie przez cały rok, mniejsze natężenie zachowań godowych ma miejsce jedynie w grudniu i styczniu. Maksymalnie 8 lęgów w roku. Gniazdo : z reguły gniazduje w koloniach, w skalnych szczelinach i niszach. W mieście w zagłębieniach ścian budynków. Gniazdo stanowi mała sterta bezładnie ułożonych gałązek.

Jaja  

Samica składa 2 białe jaja z lekkim, zielonkawym połyskiem.

Wysiadywanie 

Jaja są wysiadywane przez okres ok. 17 dni przez oboje rodziców, lecz udział samicy jest znacznie większy.

Pisklęta  

Młode wykluwają się po 16–19 dniach, opuszczają gniazdo po 35–37 dniach.

Para gołębi skalnych	Gołąb wysiadujący jaja	Gniazdo z jajami	Pisklęta dzień po wykluciu
Pisklę gołębia miejskiego 5 dni po wykluciu	3 tygodniowe pisklę	Gołębie skalne w Ogrodzie Saskim w Lublinie	Ośmiodniowe pisklę gołębia

Status i ochrona

Liczny w miastach, pospolity. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową na podstawie § 1 pkt 1 lit. a i § 2 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237 .

Rasy gołębia domowego

Gołębie rasowe zostały podzielone na dziewięć grup: uformowane, brodawczaki, kuraki, dęte, barwne, turkoty, strukturalne, mewki, lotne.

Zobacz też

• Gołąb pocztowy
• Ptaki Polski

Przypisy