Gorce
Megaregion	Region Karpacki
Prowincja	Karpaty Zachodnie
Podprowincja	Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
Makroregion	Beskidy Zachodnie
Mezoregion	Gorce
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska : – woj. małopolskie – powiat limanowski , powiat nowotarski

Pasmo Lubania

Gorce jesienią (Polana Fiedorówka)

Gorc

Beskid Wyspowy z Gorców

Kapliczka Bulandy

Gorce ( 513.52 ) – pasmo górskie leżące w Beskidach Zachodnich .

Topografia

Gorce mają długość ponad 40 km, szerokość 10-15 km i łączną powierzchnię 350 km². Na północy graniczą z Kotliną Rabczańską i (przez przełęcz Przysłop ) z Beskidem Wyspowym ; na wschodzie z Beskidem Sądeckim , oddzielone od niego doliną Dunajca ; na południu z Kotliną Orawsko-Nowotarską i przez przełęcz Snozkę z Pieninami ; na zachodzie natomiast – przez Przełęcz Sieniawską z Pasmem Orawsko-Podhalańskim .

Grzbiet główny Gorców, o długości 44 km, biegnie równoleżnikowo od Rabskiej Góry przez Turbacz i Gorc po Wszywogórkę w Tylmanowej . Pięć ważniejszych grzbietów zbiega się gwiaździście w masywie Turbacza. Najdłuższym grzbietem bocznym (ok. 25 km) jest Pasmo Lubania , oddzielone od głównego grzbietu Przełęczą Knurowską (846 m).

W Gorcach jest 11 ważniejszych dolin, z czego pod Turbacz podchodzi pięć. Najdłuższa jest Dolina Kamienicy (33 km), a najobszerniejsza — Dolina Ochotnicy (109 km²).

Nazwa "Gorce" związana jest prawdopodobnie ze słowem "gorzeć" (palić się, płonąć) i pochodzi od sposobu uzyskiwania polan śródleśnych metodą żarową . Spotykana jest już w aktach z 1254 r. (item mons Gorcz nuncupatus), używał jej Jan Długosz w 1480 r. (in monten Gorcz).

Najwyższe szczyty Gorców:

• Turbacz – 1310 m n.p.m.
• Jaworzyna Kamienicka – 1288 m n.p.m.
• Kiczora – 1282 m n.p.m.
• Kudłoń – 1276 m n.p.m.
• Czoło Turbacza – 1259 m n.p.m.
• Mostownica – 1251 m n.p.m.
• Gorc Troszacki – 1235 m n.p.m.
• Gorc – 1228 m n.p.m.
• Lubań – 1211 m n.p.m.

Wszystkie te szczyty poza Turbaczem i Lubaniem znajdują się na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego .

Wody

Gorce charakteryzują się bardzo dobrze rozwiniętą siecią wodną, na którą składają się liczne potoki , źródła, młaki i wysięki wodne. Stawy są nieliczne. Wszystkie potoki stanowią dorzecze dwóch rzek: Dunajca i Raby . Wzdłuż grzbietu Turbacz – Gorc Kamienicki przebiega dział wodny między zlewniami tych rzek. Największymi potokami, mającymi swoje obszary źródliskowe w Gorcach są Kamienica i Ochotnica . Występują także źródła z wodami mineralnymi, które eksploatowane są w Rabce-Zdroju i Szczawie .

Polany gorczańskie

Stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych składników krajobrazu i przyrody Gorców. Są też największą ich turystyczną atrakcją. Rozciągają się z nich rozległe widoki na Tatry , Pieniny , Beskid Wyspowy i Sądecki . Wiosną pokrywają się łanami krokusów. Powstały w XIV w. w wyniku działalności przybyłych z Półwyspu Bałkańskiego Wołochów , którzy tutaj przynieśli swoją kulturę pasterską , później kontynuowaną przez mieszkańców tych terenów. Polany te, przez miejscową ludność nazywane halami, powstały w wyniku wypalania lasu, a następnie poszerzane były poprzez wyręby. Wypasanie i koszenie zapobiegało ich zarastaniu lasem. Najbardziej intensywny wypas trwał przed II wojną światową, Gorce po Tatrach były wtedy największym ośrodkiem pasterstwa. Jeszcze w wiele lat po II wojnie światowej stały na nich szałasy pasterskie i trwał intensywny wypas. Po zaprzestaniu wypasu zaczęły zarastać ze szkodą dla walorów widokowych oraz różnorodności biologicznej borówczyskami i malinami, a następnie lasem. Oglądać tu można naturalną sukcesję ekologiczną . Ostatnio Gorczański Park Narodowy dostrzegł konieczność zachowania tych polan. Na Hali Długiej ponownie wprowadzono kulturowy wypas owiec, niektóre inne polany (np. Jaworzyna Kamienicka ) są wykaszane. Jednak los większości, szczególnie tych poza obszarem GPN wydaje się już być przesądzony.

Turystyka

Początki turystyki w Gorcach sięgają początku XIX w. Opisywał je i badał Wincenty Pol i Bronisław Gustawicz , a Seweryn Goszczyński w swoim "Dzienniku podróży do Tatrów" opisał swoje wrażenia z pobytu w Gorcach. W Gorcach przebiegały akcje utworów Władysława Orkana pochodzącego z Poręby Wielkiej pod Gorcami. Pisał on: Naprzeciw Tatr, między doliną nowotarską, a wężowatą kotliną Raby, wspięło się gniazdo dzikich Gorców. Od romantycznych Pienin rozdzielał je wartki kamienicki potok, a od spiskiej krainy odgraniczył je bystry Dunajec. Samotnie stoją nad wzgórzami. Kazimierz Sosnowski opublikował przewodnik, a Polskie Towarzystwo Tatrzańskie wytyczyło pierwsze szlaki i wybudowało pierwsze bazy noclegowe. Szczególnie popularne stały się Gorce po wybudowaniu schroniska z prawdziwego zdarzenia na Turbaczu. Stały się modne wśród studentów, którzy organizują tutaj rajdy studenckie, przychodzą na Turbacz wycieczki szkolne. Przyciągają też Gorce turystów indywidualnych wspaniałymi panorami widokowymi z gorczańskich polan, ciszą (ruch turystyczny jest tutaj umiarkowany) i dobrze zachowaną przyrodą.

Szlaki turystyczne

(stan na 2007 r.)

• 14 szlaków turystyki pieszej o łącznej długości 63,3 km
• 9 szlaków spacerowych o łącznej długości 38,7 km
• 7 szlaków turystyki konnej o łącznej długości 62,9 km
• 7 szlaków turystyki rowerowej o łącznej długości 55,4 km (jeden zamknięty do odwołania)
• 8 ścieżek edukacyjnych o łącznej długości 41,6 km

Za wstęp na niektóre ścieżki spacerowe pobierane są opłaty. Ambitniejszych turystów ucieszą znajdujące się przy ważniejszych szlakach estetycznie wykonane i ciekawe merytorycznie tablice z opisem przyrody, historii tych miejsc i panoramami szczytów.

Schroniska turystyczne

• Bacówka PTTK na Maciejowej
• Schronisko PTTK na Turbaczu
• Schronisko PTTK na Starych Wierchach
• Gorczańska Chata (d. Hawiarska Koliba)

Zobacz też

• Gorczański Park Narodowy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Mapa turystyczna Gorców wydawnictwa Compass w formie elektronicznej
• Górce w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom II (Derenek – Gżack) z 1881 r.