Herb Węgier

Narodowe symbole Węgier przechodziły szereg przeobrażeń, oddających historyczne przemiany. Parlament węgierski w 1990 roku przywrócił tradycyjny herb Węgier .

Opis

Herb Węgier przedstawiany jest na tarczy dwupolowej, podzielonej pionowo. Po prawej (heraldycznie, od strony trzymającego tarczę), w polu srebrnym cztery czerwone pręgi , w polu lewym, czerwonym, krzyż patriarszy , (podwójny, zwany też lotaryńskim) srebrny, wyrastający ze złotej, otwartej korony wieńczącej środkowy szczyt potrójnej zielonej góry. Nad tarczą umieszczona jest Korona Świętego Stefana .

Symbolika

Cztery pasy (pręgi) reprezentują cztery główne rzeki historycznych Węgier ( Dunaj , Cisa , Drawa , Sawa ). Trzy wzgórza oznaczają góry historycznych Węgier: Tatry , Fatrę , Matrę . Korona na szczycie pagórka symbolizuje dążenie do niepodległości Węgier. Krzyż, pierwotnie przedstawiany jako pojedynczy krzyż łaciński symbolizuje krzyż, który otrzymał od papieża Sylwestra II pierwszy król Węgier – św. Stefan , aby przypominał mu o misji chrystianizacji Węgier.

Historia herbu Węgier

"Stary" herb Węgier

"Nowy" herb Węgier

Przyjęło sie nazywanie herbu z pręgami "starym" herbem, a z krzyżem "nowym". Nazwy te są mylące, gdyż prawdopodobnie starszy rodowód ma herb z krzyżem, gdyż niektórzy heraldycy wyprowadzają jego symbolikę jeszcze z czasów misji św. Cyryla i Metodego .
W najstarszej ikonografii przedstawianie są zazwyczaj oba herby razem, choć na oddzielnych tarczach. Niekiedy, zwłaszcza w starszych źródłach krzyż lotaryński umieszczany bywa na srebrnym (białym) polu. Jednym z najstarszych wyobrażeń herbów jest miniatura przedstawiająca św. Władysława w namiocie ozdobionym obu herbami, umieszczona w Chronicon Pictum ( węg. Képes Krónika), iluminowanym rękopisie z poł. XIV w. Późniejsza kronika Jana Thuroczy, datowana na drugą połowę XV w. przedstawia herby oddzielnie, przy postaci króla Stefana II lub razem, na tarczy czteropolowej, wraz z herbem Czech i rodowym herbem Korwinów jako przynależne Maciejowi Korwinowi . Z samą srebrną tarczą z pasami spotyka się wizerunki m.in. Emeryka i Wacława Czeskiego .

Królowie z dynastii andegaweńskiej używali zazwyczaj herbu dwupolowego, łączącego stary herb Węgier i lilie andegaweńskie. Jednak np. Ludwik Andegaweński , król Węgier, Polski i Czech używał tarczy czteropolowej z herbami wyżej wzmiankowanym dwupolowym, herbem Polski, nowym herbem Węgier i herbem Dalmacji .

Również materiał sfragistyczny i numizmatyczny z XII i XIII w. notuje oba herby węgierskie jednocześnie lub przemiennie.
Herbowi "pasiastemu" przypisuje się czasem hiszpańskie pochodzenie, związane z małżeństwem króla Emeryka z księżniczką Konstancją Aragońską. Niektórzy heraldycy traktują ten herb jako rodowy herb dynastii Arpadów , jest to jednak mało prawdopodobne, zważywszy że większość władców tej dynastii panowała w okresie przedheraldycznym , ponadto używała także drugiego herbu.

Od XIV w. tzw. stary herb odnoszony jest najczęściej do południowej części królestwa, nowy zaś do północnej. Stąd też podobieństwo herbu Słowacji , będącej długo pod panowaniem królów węgierskich , do tzw. nowego herbu. Korona na szczycie pagórka zaczęła się pojawiać w XVII w. prawdopodobnie jako symbol dążeń do pełnej suwerenności Węgier, w związku z turecką dominacją.

Herb w obecnej postaci, na tarczy dwupolowej zaczął pojawiać się od XVI w., ale na stałe zagościł w węgierskiej heraldyce w XVIII w. Łączony był w herbie Habsburgów z innymi herbami podległych ich ziem, i zwykle umieszczany w pierwszym polu cztero- lub pięciodzielnej tarczy. Oficjalny herb państwowy Węgier w postaci zbliżonej do tej, jaka występuje obecnie pojawił się po raz pierwszy w 1848 r., w czasie powstania antyhabsburskiego pod wodzą Lajosa Kossutha i od jego nazwiska nazywany był godłem Kossutha. Istniała również wersja duża węgierskiego herbu z tego okresu. "Właściwy" był identyczny z aktualnym, ale nie zawierał korony. Ta do urzędowego herbu Węgier została dodana w 1867 r., gdy monarchia austriacka przekształciła się w dualistyczną, austro-węgierską. Jednak ówczesny herb Węgier poza herbem "właściwym" (herbem Kossutha), umieszczonym w centralnym punkcie, zawierał też symbole ziem wchodzących w skład ówczesnego Królestwa Węgier ( Kraje Korony Świętego Stefana – drugi człon Austro-Węgier ) tj.: Chorwacji , Siedmiogrodu , Fiume , Slawonii i Dalmacji , a od 1910 także Bośni . Herb te znany był w dwóch wersjach – "wielki", gdzie występowały postacie dwóch aniołów jako trzymacze heraldyczne oraz "średni" – pozbawiony tych ozdób. Ponadto na środku godła "średniego" i "dużego" znajdowała się (choć nie zawsze) tarcza herbowa Habsburgów Lotaryńskich

Herb na sztandarze honwedów z 1848 r.

Duży herb Kossutha z 1849

Herb Węgier od 1867 r.

W czasie krótkich rządów komunistów w 1919 r. ( Węgierska Republika Rad ) za herb służyła po prostu czerwona flaga.

Węgry Horthy'ego

W okresie międzywojennym (Królestwo Węgier bez króla) używano różnych wersji herbu – dawnego tzw. Kossutha (nazywanego też "małym") – taki herb widniał na fladze państwowej. Natomiast sztandar regenta zawierał dawny herb "średni" – ze znakami dawnych Wielkich Węgier (bez symboli habsburskich). Sztandar ten symbolizował nadzieje i pragnienia sporej części społeczeństwa węgierskiego na odzyskanie utraconych terenów. W latach 1938 - 1944 "średni" herb znajdował się na banderach i flagach wojennych.

W czasie krótkich rządów węgierskich faszystów (1944-1945) często używano jeszcze innego herbu – stary herb Węgier umieszczono na tle czerwonej litery H, a w tle znajdował się symbol strzałokrzyżowców.

Mały herb Węgier (używany do 1949 i w latach 1956-1957)

Herb Węgier podczas rządów strzałokrzyżowców

Godła Węgier w okresie socjalistycznym

Po zakończeniu II wojny światowej , do 1949 r. godłem Węgier było tzw. godło Kossutha – wyglądające jak dzisiejsze godło Węgier, ale bez znajdującej się nad nim korony Świętego Stefana .

Godło Węgier przyjęte w 1949 r. miał jakoby osobiście zaprojektować szef partii komunistycznej w tym kraju – Mátyás Rákosi , stąd jego potoczna nazwa "godło Rákosiego". Całkowicie zrywało ono z używanym dotąd godłem Węgier. Zawiera typowe dla symboli państw socjalistycznych elementy jak czerwoną gwiazdę, młot (ale bez sierpa; rolnictwo symbolizował kłos zboża ) i wieniec z kłosów. Jedynym narodowym elementem była szarfa w barwach węgierskiej flagi umieszczona u dołu godła. Godło to było w społeczeństwie bardzo niepopularne; kojarzono ze znienawidzonym Rákosim , (o którym mówiono, iż był autorem godła) oraz z prowadzonymi przez niego represjami politycznymi.
W czasie powstania w 1956 r. znajdujące się na ówczesnej fladze Węgier godło było powszechnie wycinane (wskutek tego flagi powstańcze miały w środku dziurę). Niechęć do tego symbolu spowodowała, iż po roku 1956 zrezygnowano z niego.

Przez krótki czas nieoficjalnie używano ponownie tzw. herbu Kossutha, a 1 października 1957 dotychczasowe godło zostało oficjalnie zastąpione innym. Jego centralnym elementem zamiast skrzyżowanego młota i kłosa była tarcza w barwach flagi Węgier . Poza tą istotną zmianą nowe godło przypominało swojego poprzednika; poczyniono tylko pewne zmiany wyglądu wieńca, układu szarfy w barwach flagi i czerwonej gwiazdy. Godło to (a właściwie herb), potocznie nazywane godłem Kadara (od nazwiska nowego przywódcy kraju), obowiązywało do 1990 r.

Godło Węgier 1949-1956

Herb Węgier 1957-1990

W demokratycznej Republice Węgierskiej powrócono do zmodyfikowanego herbu "małego" z Koroną św. Stefana.

Niektóre środowiska i partie prawicowe posługują się dla celów politycznych herbem Wielkich Węgier.

Zobacz też

• Węgry
• Flaga Węgier
• Hymn Węgier

Linki zewnętrzne

• Herby Węgier w heraldyce europejskiej