Gobi - (
mong.
Говь - Gow', Gowi - miejsce bezwodne) - wyżynny obszar
stepów
,
półpustyń
i
pustyń
w
Azji
Wschodniej, leżący na terenie południowej
Mongolii
i północnych
Chin
. Po
Saharze
druga największa pustynia świata (nie licząc Antarktydy).
Pustynia Gobi była ważnym rejonem
Imperium Mongolskiego
, prowadziła przez nią trasa
Szlaku Jedwabnego
.
Nazwa
Pustynia Gobi ma kilka nazw chińskich: m.in. 戈壁 (gēbì), 瀚海 (hànhǎi - nieskończone morze) oraz 沙漠 (shāmò, popularne określenie
pustyni
). Mongolska nazwa Gobi to Говь.
Geografia
Pustynia Gobi ma ponad 1610 km długości z południowego zachodu na północny wschód i ponad 800 km z północy na południe; ma ponad 2 miliony km² powierzchni.
Pustynia odgrodzona jest od północy górami
Ałtaju
, a od południowego zachodu przez
Wyżynę Tybetańską
. Gobi rozciąga się od gór
Tienszan
na zachodzie, po
Wielki Chingan
na wschodzie oraz od gór
Nan Shan
tudzież
Yin Shan
na południu, po góry
Chentej
na północy.
Gobi jest pustynią kontynentalną. Tworzą ją głównie żwirowo-kamieniste
górzyste
i
wyżynne
mniejsze
pustynie
,
półpustynie
oraz suche
stepy
, rozdzielone pasmami wysokich gór. Większa część pustyni leży na wysokościach 900 - 1120 m n.p.m., oprócz tego licznie występują tam masywy górskie, przede wszystkim
Ałtaju Gobijskiego
.
Klimat
Gobi charakteryzuje się klimatem kontynentalnym, skrajnie suchym; latem temperatura sięga ponad 40 °C, a w zimie spada poniżej -40 °C. Gobi jest zimną pustynią, nierzadko rejestrowane są tu przymrozki i śnieg, nawiewany z
Syberii
. Roczne opady wynoszą od 50 do 200 mm, w zależności od rejonu. Na Gobi brak jest stałych rzek, liczne są natomiast koryta rzek okresowych (do 70 km długości) zwanych sajrami. Obszary piaszczyste są nieliczne, skupione głównie przy środkowej części granicy chińsko-mongolskiej. Gobi jest najdalej wysuniętą na północ pustynią (nie licząc lodowych pustyń) na świecie.
Baktriany
w Parku Narodowym Gobi Gurvansaikhan
Fauna
Do najrzadszych zwierząt zamieszkujących Gobi należą:
kułan
,
pantera śnieżna
,
baktrian
oraz
koń Przewalskiego
(
endemit
gobijski, nie jest pewne czy jeszcze tam żyje w stanie dzikim, natomiast jest na Gobi hodowla zmierzająca do restytucji koni Przewalskiego).
Pustynnienie
Obecnie pustynia Gobi rozrasta się w zastraszającym tempie. Rejony sąsiadujące z nią
pustynnieją
najszybciej w kierunku południowym, w kierunku
Chin
. Każdego roku obserwuje się tam pustynnienie ok. 3600 km² stepów, co kosztuje rząd chiński (z racji odszkodowań dla rolników i pasterzy, przeciwdziałaniu ekspansji pustyni itp.) ok. 153 miliardy
złotych
(ok. 50 miliardów
USD
) rocznie.
Pustynnienie
spowodowane jest przede wszystkim działalnością człowieka, głównie przez wycinkę drzew, nieskoordynowane i nadmierne powiększanie pastwisk, zużywanie ponad miarę wody (np. sztucznie dostarczanej do najbliższych miast) oraz
globalne ocieplenie
. Rząd chiński próbuje przeciwdziałać ekspansji pustyni, budując tzw. Zielony Mur Chin (ang.
The Green Wall of China
;
chin.
: 绿色长城) - pas sztucznie zasadzonych lasów, odgradzających pustynię od pozostałej części kraju.
Paleontologia
Rejon Nemegt (północny zachód obszar Gobi) znany jest ze swych skamieniałości: pierwszych
ssaków
i jaj
dinozaurów
.
W
1922
-
1923
ekspedycja
paleontologiczna
z
Muzeum Historii Naturalnej
w
Nowym Jorku
pod kierownictwem Roya Andrewsa odkryła w Bajn Dzak skamieniałe szkielety
dinozaurów
oraz, po raz pierwszy w historii, jaja dinozaurów.
Późniejsze badania wykazały, że Gobi jest jednym z najbogatszych stanowisk
późnokredowych
dinozaurów i pierwotnych ssaków na świecie. Bardzo duże znaczenie w poznaniu gobijskich skamieniałości miały wyprawy polskie pod wodzą prof.
Kielan - Jaworowskiej
.
Archeologia
Archeolodzy
zarejestrowali tam także przykłady obróbki kamienia sięgające nawet stu tysięcy lat wstecz.
