Gniotowe
Gnetum gnemon
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	nagonasienne
Podgromada	Gnetophytina
Klasa	gniotowe
Nazwa systematyczna
Gnetopsida Thomé

Gniotowe (Gnetopsida Thomé) – grupa roślin o różnej randze systematycznej w zależności od klasyfikacji i ujęcia systematycznego. Dawniej zwykle klasa Gnetopsida, czasem podgromada Gnetophytina lub nawet gromada Gnetophyta. Również pozycja systematyczna gniotowych jest dyskusyjna, umieszczane są w systemach jako jedna ze starszych linii rozwojowych nagonasiennych , dawniej zwłaszcza bywały uważane też za grupę siostrzaną okrytonasiennym . Pojawiły się też publikacje i dowody na to, że gniotowe nie dość że należą do nagonasiennych to stanowią grupę siostrzaną dla rodziny sosnowatych Pinaceae^[1].

Do gniotowych należy niewiele, bo 94 gatunki roślin krzewiastych , ale o bardzo zróżnicowanej budowie. Do grupy tej należą tropikalne pnącza takie jak gniot (Gnetum) oraz niezwykła, pustynna welwiczja przedziwna (Welwitschia mirabilis). Wszystkie grupowane są w trzy monotypowe rzędy i rodziny co oznacza, że wszystkie współczesne gniotowe reprezentują jedynie trzy rodzaje roślin. Przy czym znanych jest 65 gatunków przęśli (Ephedra), 28 gatunków gniotów (Gnetum) i tylko jeden gatunek welwiczji (Welwitschia)^[2].

Morfologia

Posiadają pewne cechy przypominające rośliny okrytonasienne (Magnoliopsida), przez co niegdyś doszukiwano się wspólnego pochodzenia tych dwóch grup roślin. Gniotowe wykształcają przypominające nieco kwiat okrytonasiennych struktury tworzone przez mikrosporofile ułożone spiralnie.

Liście

Zawsze naprzeciwległe.

Kwiaty

Zebrane w kwiatostany wyrastają w kątach liści przykwiatowych. Kwiaty męskie posiadają szczątkowy okwiat i różną liczbę, od jednego do ośmiu pręcików . Kwiaty żeńskie składają się z pojedynczych makrosporofili otaczających zalążki . Zalążki te osłonięte są też jednowarstwowym integumentem na szczycie wyciągniętym w tzw. rurkę mikropylarną zakończoną mikropyle. Rurka ta jest tworem analogicznym do szyjka okrytonasiennych, a mikropyle jest odpowiednikiem znamienia . Pyłek przenoszony przez owady wychwytywany jest przez kropelkę płynu wydzielanego w mikropyle^[3].

Biologia

Rośliny owadopylne . U niektórych przedstawicieli dowiedziono istnienia podwójnego zapłodnienia , które podobnie jak w przypadku innych analogii do okrytonasiennych traktowane jest jako niezależne osiągnięcie gniotowych^[2]. Do cech charakterystycznych dla gniotowych należą: bruzdkowane ziarna pyłku , naczynia przewodzące z porowatą płytką, przypominające tkankę okrytonasiennych, ale wykształconą niezależnie od nich^[2]. Odróżniają się od innych nagonasiennych nie tylko wykształcaniem naczyń, ale też brakiem przewodów żywicznych ^[3].

Systematyka

• Podklasa: Ephedridae Cronquist
  • Rząd: przęślowce, efedry (Ephedrales Dumort)
    • Rodzina: przęślowate (Ephedraceae Dumort.)
      • Rodzaj: przęśl, efedra (Ephedra L.)
• Podklasa: Gnetidae Cronquist
  • Rząd: gniotowce (Gnetales Luerss.)
    • Rodzina: gniotowate (Gnetaceae Lindl.)
      • Rodzaj: gniot (Gnetum L.)
• Podklasa: Welwitschiidae Cronquist
  • Rząd: welwiczjowce, welwiczje (Welwitschiales Skottsb. ex Reveal)
    • Rodzina: welwiczjowate (Welwitschiaceae Markg.)
      • Rodzaj: welwiczja (Welwitschia Hook.f.)
        • Gatunek: welwiczja przedziwna (Welwitschia mirabilis Hook.f.)

Przypisy