Szczawnica
Herb Flaga Herb Szczawnicy Flaga Szczawnicy
Województwo	małopolskie
Powiat	nowotarski
Gmina • rodzaj	Szczawnica miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1962
Burmistrz	Grzegorz Niezgoda
Powierzchnia	32,9 km²
Wysokość	430-510 m n.p.m.
Ludność (2008) •  liczba •  gęstość	6032[1] 183[1] os./km²
Strefa numeracyjna	+48 18
Kod pocztowy	34-460
Tablice rejestracyjne	KNT
Położenie na mapie Polski Szczawnica
49°25'22″N 20°28'58″E / 49.42278, 20.48278 Na mapach: 49°25'22″N 20°28'58″E / 49.42278, 20.48278
TERC ( TERYT )	2121611021[2]
Miasta partnerskie	Biała Spiska Lesnica Oliveto Citra Perleberg Harkány Chmielnik
Urząd miejski ul. Szalaya 103 34-460 Szczawnica
Strona internetowa miasta

Widok ogólny na Szczawnicę z Danielki

Willa "Pałac" (obecnie muzeum)

Muzeum na pl. Dietla

Szczawnica – miasto w województwie małopolskim , w powiecie nowotarskim , od 1 stycznia 2008 siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Szczawnica ^[3]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego .

Szczawnica leży w dolinie potoku Grajcarka , który jest prawym dopływem Dunajca . Znajduje się między Pieninami a pasmem Radziejowej z Beskidu Sądeckiego .

Według danych z 30 czerwca 2007 ^[4] gmina miejska miała 7378 mieszkańców.

Szczawnica jest znanym uzdrowiskiem już od połowy XIX wieku . Leczone są tam choroby układu oddechowego i przewodu pokarmowego, ze względu na występowanie szczaw alkalicznych słonych oraz korzystnych warunków klimatycznych. Uzdrowisko Szczawnica wróciło ponownie w 2005 w drodze sądowego porozumienia do przedwojennych właścicieli rodziny hr. Stadnickich. Szczawnicki zdrój ma prawie dwieście lat. Obecnie (w 2009 roku) w centrum – przy placu Dietla – powstaje Muzeum Uzdrowiskowe, którego fundatorem jest Andrzej Mańkowski – wnuk Adama hr. Stadnickiego, ostatniego właściciela zdroju. Obecnie gromadzona jest ekspozycja związana ze szczawnickim uzdrowiskiem – zebrano ponad 350 różnego rodzaju przedmiotów związanych z lecznictwem zdrojowym, archiwalnych dokumentów, rycin, planów budynków, starych fotografii, kart pocztowych, książek^[5].

Szczawnica posiada wiele tras narciarskich. Najdłuższa (2 km) na Palenicę z 4 krzesełkowym wyciągiem i oświetleniem, przepustowość 2200 osób na godzinę, zarządzana przez Polskie Koleje Linowe .

W latach 1973 - 1982 połączona z Krościenkiem , nosiła wtedy nazwę Szczawnica-Krościenko . Od 1982 ponowny podział miast.

1 stycznia 2008 zmieniono rodzaj gminy Szczawnica z miejskiego na miejsko-wiejski, co w praktyce oznaczało wyłączenie poza administrację miasta obszarów dawnych wsi Jaworki i Szlachtowa (nadając im status wsi) oraz Biała Woda i Czarna Woda (nadając im status części wsi Jaworki). Z wyłączonych terenów powstał obszar wiejski gminy miejsko-wiejskiej Szczawnica . Manewrowi temu wtórowało nietypowe "odebranie" praw miejskich Szczawnicy: 1 stycznia 2008 odebrano status miasta gminie miejskiej Szczawnica z równoczesnym (tego samego dnia) nadaniem statusu miasta miejscowości Szczawnica^[6] Zabieg taki wynikał wyłącznie z ustawowego wymogu uwzględnienia zmiany statusu gminy i miejscowości wchodzącej w jej skład. Pomimo tego czysto biurokratycznego zabiegu Szczawnica de iure i de facto nie utraciła praw miejskich i ich potem nie otrzymała.

W Szczawnicy rozpoczyna się Droga Pienińska – szlak pieszo-rowerowy biegnący wzdłuż Dunajca (głównie po słowackiej stronie) i kończący się w słowackim Czerwonym Klasztorze .

W pobliżu znajduje się Góra Jarmuta , na której wg podań znajdować się miała pogańska świątynia .

Historia

W 1828 Szczawnicę nabyli Stefan i Józefina Szalayowie, po śmierci Stefana Szalaya uzdrowisko przejął w 1839 syn Józef Szalaj . To właśnie on jest uważany za twórcę uzdrowiska. W 1876 zapisał uzdrowisko krakowskiej Akademii Umiejętności. W 1909 od Akademii uzdrowisko kupił hr. Adam Stadnicki, po II wojnie światowej nastąpiło upaństwowienie zdrojowiska.

Struktura powierzchni

Według danych z 2002 ^[7] Szczawnica ma obszar 87,89 km², w tym:

• użytki rolne: 32%
• użytki leśne: 63%

Miasto stanowi 5,96% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004 ^[8]:

Według danych z 2002 ^[9] średni dochód na mieszkańca wynosił 1213,31 zł.

Sąsiednie gminy

• Krościenko nad Dunajcem
• Łącko
• Piwniczna-Zdrój
• Rytro
• gmina Stary Sącz

Gmina sąsiaduje też ze Słowacją

Piesze szlaki turystyczne

• Szczawnica Dolna – Droga Pienińska – Czerwony Klasztor
• Trzy Korony – Sokola Perć – Sokolica – Szczawnica Dolna – Szafranówka – Durbaszka – Wysokie Skałki
• Dzwonkówka – Bereśnik – Bacówka PTTK pod Bereśnikiem – Bryjarka – Szczawnica – Palenica – Szafranówka
• Szczawnica dworzec PKS – dolina Sopotnickiego Potoku – Czeremcha – Schronisko PTTK na Przehybie
• Szczawnica dworzec PKS – Łysiny – Schronisko PTTK na Przehybie – Jazowsko

Zobacz też

• kościół św. Wojciecha w Szczawnicy
• Jaworki
• Grajcarek
• gmina Szczawnica Wyżna
• Szczawnica-Krościenko
• Ruś Szlachtowska
• RTON Przechyba

Linki zewnętrzne

• Szczawnica w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom XI (Sochaczew – Szlubowska Wola) z 1890 r.

Przypisy