Georg Philipp Telemann (1750)

Georg Philipp Telemann (ur. 14 marca 1681 w Magdeburgu , zm. 25 czerwca 1767 w Hamburgu ) – niemiecki kompozytor okresu baroku . Przedstawiciel stylu galant .

W r. 1685 zmarł jego ojciec. Muzyką zaczął się interesować w wieku 10 lat, w wieku 12 lat napisał pierwszą operę. Jednak jego talent nie był akceptowany przez rodzinę, która chciała, by zdobył bardziel lukratywny zawód. Jego matka skonfiskowała mu wszystkie instrumenty i w r. 1693 wysłała do szkoły w Zellerfeld, gdzie uczył się do r. 1698. Ale superintendent tej szkoły zaakceptował talent muzyczny swego ucznia i Telemann nadal komponował muzykę i na własną rękę rozszerzał swe umiejętności muzyczne. W czasie, gdy kontynuował naukę w Gymnasium Andreanum w Hildesheim , był już multiinstrumentalistą, który niemal wyłącznie sam nauczył się gry na flecie prostym i flecie poprzecznym , szałamai , oboju , puzonie , organach i klawesynie , skrzypcach , violi da gamba i kontrabasie . Od r. 1701 studiował prawo na uniwersytecie w Lipsku . W mieście tym pracował też jako organista . Po studiach przebywał w różnych miastach w Niemczech a także w Żarach na Łużycach , gdzie miał okazję poznać muzykę ludową.

W 1702 r. został dyrektorem muzycznym opery w Lipsku . W 1704 r. objął stanowisko organisty przy Nowym Kościele (obecnie kościół Św. Mateusza) w Lipsku , gdzie założył Collegium Musicum dla młodzieży studenckiej. W 1705 r. został kapelmistrzem hrabiów Promnitz ; podczas pobytu w Żarach (Sorau), na Śląsku oraz w Pszczynie i Krakowie Telemann poznał muzykę polską. Od 1708 r. był kapelmistrzem na dworze w Eisenach (gdzie zaprzyjaźnił się z Johannem Bernhardem Bachem i z działającym w niedalekim Weimarze Johannem Sebastianem Bachem ), od 1712 r. we Frankfurcie n. Menem ; od 1721 r. był kantorem i dyrygentem muzyki kościelnej w Hamburgu .

Telemann w Hamburgu

Telemann był jednym z najważniejszych kompozytorów operowych epoki późnego baroku; dziś jego opery wykonywane są rzadko. Działał przez wiele lat w Hamburgu w Theather am Gänsemarkt , gdzie zaczęła się jego sława. Najważniejszym kompozytorem wówczas w Hamburgu był Reinhard Keiser . Telemann i Keiser konkurowali ze sobą. Gdy Keiser wyjechał na dłużej do Italii, po powrocie zastał już Telemanna w glorii największego kompozytora operowego w Hamburgu.

Telemann a Händel

W 1705 roku Telemann poznał w Hamburgu młodego Händla . Zaprzyjaźnił się z nim i utrzymywał kontakt do końca życia Händla (1759). Ich korespondencja (Telemann pisał potem do Londynu, gdzie od 1714 roku stale przebywał Händel, a ten mu odpisywał) jest bardzo interesującym źródłem do badań kultury muzycznej późnego baroku. Obaj bardzo cenili nawzajem swój talent. W ich muzyce widać wyraźnie liczne wzajemne zapożyczenia, które prawdopodobnie sami sobie proponowali. Händel mawiał o Telemannie, że jest on "człowiekiem, który potrafi napisać motet na cztery głosy w mniejszym przeciągu czasu, niż większość ludzi byłaby w stanie napisać list". Krytyce muzycznej w Hamburgu ton nadawał inny przyjaciel Händla, Johann Mattheson , z którym również Telemann był w dobrych stosunkach, jako że Mattheson uważał Telemanna za największego geniusza muzyki niemieckiej po Hassem i Händlu.

Telemann i Polska

W latach 1704 – 8 Telemann przebywał na dworze hr. Promnitza (dworzanina Augusta II, króla polskiego) w Żarach (Sorau) jako muzyk nadworny i kapelmistrz. Objął to stanowisko po 63-letnim Wolfgangu Kasparze Prinzu. W miesiącach letnich bywał częstym gościem w Pszczynie (Pleß). Żarski dwór Promnitza uchodził za jeden z najświetniejszych sasko-polskich dworów magnackich. Panował tam przepych i ceremoniał. Niemal bez przerwy gościły włoskie i francuskie zespoły operowo–baletowe. Promnitz utrzymywał stałą kapelę, składającą się z muzyków polskich, czeskich i niemieckich.

Kompozytor podczas pobytu w Żarach i Pszczynie, a potem w trakcie podróży po kraju (Kraków, Warszawa) zetknął się z muzyką polską, zarówno taneczną dworską jak i ludową. Wątki polskie obecne są w tytułach i motywach Sonat skrzypcowych, Suity polskiej Partie polonaise czy 6 partii "alla polacca" na skrzypce, flet i klawesyn.

Telemann a Bach

Telemann znał również Bacha , gdyż w późnych latach trzydziestych odwiedził Lipsk , gdzie założył Towarzystwo Telemanna (Telemanns Gesellschaft), organizujące cotygodniowe koncerty. Należeli do niego wszyscy kompozytorzy lipscy i wielu z innych miast. Telemann jako dyrektor towarzystwa uczynił Lipsk drugą stolicą muzyczną XVIII-wiecznych Niemiec .

Był znany również w Paryżu , gdzie wydał 8 Kwartetów paryskich (Pariser Quartette), w których doszukać się można wątków muzycznych opartych na śląskich tańcach. Od czasów Georga Muffata był pierwszym kompozytorem niemieckim docenionym w stolicy Francji. W jego ślady poszedł później m.in. Johann Adolf Hasse .

Telemann, sztych Georga Lichtenstegera z 1745 r

Spuścizna

Był kompozytorem samoukiem. Przez całe życie utrzymywał się wśród najbardziej postępowych twórców. U współczesnych zyskał uznanie także jako organista i kapelmistrz. Jest uważany za najbardziej płodnego kompozytora wszystkich czasów. Napisał ponad 3000 utworów, często znacznych rozmiarów (niestety wiele z nich zaginęło lub uległo zniszczeniu, zwłaszcza w czasie II wojny światowej), wśród nich:

• 12 roczniów kantat kościelnych;
• 15 mszy ;
• 46 pasji ;
• 35 oratoriów ;
• 50 oper ;
• około 1000 suit orkiestrowych;
• koncerty na 1 i wiele instrumentów solowych, wśród nich z niespotykaną u innych kompozytorów obsadą solową;
• utwory klawesynowe i organowe, w tym fantazje i fugi ;
• sonaty solowe i triowe;
• muzyka kameralną na przeróżne (też niespotykane) składy.

Kompozytor miał kiedyś stwierdzić, że wie, iż skomponował niektóre dzieła po kilka razy, ale nie był w stanie zapanować nad swą własną gigantyczną spuścizną artystyczną.

Jego muzyka była niezwykle popularna za jego życia i jeszcze przez kilkadziesiąt lat po śmierci. W pierwszych dekadach XIX w. była już wykonowana rzadziej. Ostatnie wykonanie dzieła Telemanna dużych rozmiarów, Der Tod Jesu (śmierć Jezusa), miało miejsce w r. 1832. Ponowne zainteresowanie muzyką Telemanna datuje się na pierwsze dekady XX w., a jego kulminacją było krytyczne wydanie, realizowane przez dom wydawniczy Bärenreiter w latach 50.

Niektóre dzieła

• Tafelmusik (suity orkiestrowe);
• Pariser Quartette (Kwartety Paryskie);
• Darmstädter Ouvertüren (Uwertury Darmstadzkie);
• Hamburger Ebb und Fluth ("Przypływ i odpływ morza w Hamburgu") - uwertura;
• Pimpinone – opera;
• Weinachtsoratorium – oratorium na Boże Narodzenie;
• Die Tageszeiten ("Pory dnia") – cykl 4 kantat;
• 12 Metodische Sonaten – sonaty metodyczne na flet (lub skrzypce) i continuo (z autorską bogatą ornamentacją, dodaną do głosu solowego bea ornaqmentów w częściach wolnych);
• 12 Fantasien fur Violine solo – fantazje na skrzypce solo.

Posłuchaj

(audio)

() () () () () () () Problem ze ściągnięciem pliku? Zobacz .

Zobacz też

• Kompozytorzy muzyki poważnej

Linki zewnętrzne

• Georg Philipp Telemann w Żarach
• TELEMANN Georg Philipp RMF Classic

Bibliografia