Pakistan Wschodni

Pakistan Zachodni i Pakistan Wschodni

Pakistan Wschodni ( beng. পূর্ব পাকিস্তান, Purbo Pakistan, urdu مشرقی پاکستان, Mashriqi Pakistan) – dawna prowincja Pakistanu istniejąca w latach 1955 – 1971 , obecnie niepodległe państwo Bangladesz .

Historia

W 1947 Indie Brytyjskie uzyskały niepodległość jako dwa odrębne państwa – Indie i Pakistan . Historyczny Bengal został wówczas podzielony na przyłączony do Indii Bengal Zachodni i połączony z odległym o 1600 km Pakistanem – Bengal Wschodni .

W 1949 zawiązała się zrzeszająca zarówno prawicowe jak i lewicowe środowiska Liga Awami, która postawiła postulat uzyskania przez Bengal Wschodni autonomii i uznania języka bengalskiego za drugi język urzędowy. W 1954 Liga Awami wygrała wybory w Bengalu Wschodnim. Zwycięstwo separatystycznego ugrupowania spowodowało gwałtowną reakcję władz pakistańskich. Aresztowano większość działaczy Ligi Awami i zawieszono lokalne władze. W obawie przed wzrostem dążeń separatystycznych w innych częściach państwa, w 1955 przeprowadzono reformę administracyjną, na mocy której zlikwidowano tradycyjne monarchie w zachodniej części Pakistanu, zaś sama prowincja Bengal Wschodni została zlikwidowana i przekształcona w prowincję Pakistan Wschodni.

Pomimo tych gwałtownych kroków 23 marca 1956 przyjęta została nowa konstytucja Pakistanu, zgodnie z którą kraj stawał się odtąd federacją dwóch autonomicznych prowincji – Pakistanu Zachodniego i Pakistanu Wschodniego. Obie prowincje miały mieć równą reprezentację w parlamencie i autonomię w sprawach wewnętrznych. Język bengalski został także uznany za drugi język urzędowy.

W 1958 doszło do przewrotu wojskowego. Władzę przejął generał Muhammad Ayub Khan. W całym kraju wprowadzono stan wojenny i zlikwidowano federacyjny charakter państwa.

Zamach stanu i odebranie Pakistanowi Wschodniemu autonomii spowodowały wzrost napięcia. Głównym liderem Bengalczyków stał się nowy przywódca Ligi Awami, Sheikh Mujibur Rahman . W 1963 Liga otwarcie zażądała niepodległości Pakistanu Wschodniego.

W 1969 obalono reżim wojskowy . Nowy prezydent Pakistanu Jahja Khan przywrócił federacyjny ustrój państwa i autonomię Pakistanu Wschodniego. W przeprowadzonych 7 grudnia 1970 wyborach uzyskała ona 167 na 169 zagwarantowanych Pakistanowi Wschodniemu mandatów, co jednocześnie uczyniło ją najsilniejszym ugrupowaniem w pakistańskim parlamencie. Obawa przed parlamentem zdominowanym przez bengalską partię spowodowała blokadę przez premiera Zulfikara Ali Bhutto obrad parlamentu. Posunięcie Bhutto doprowadziło do wybuchu zamieszek w Pakistanie Wschodnim, które przerodziły się szybko w powstanie .

Próba ratowania jedności państwa spowodowała interwencję zbrojną wojsk pakistańskich 25 marca 1971 . Wybuchła krótka, jednak niezwykle krwawa wojna domowa . Do Indii zbiegło wówczas około 10 milionów Bengalczyków. 17 kwietnia 1971 w Kalkucie członkowie Ligi Awami proklamowali niepodległość Pakistanu Wschodniego pod nazwą Bangladesz . Sytuacja w Pakistanie Wschodnim spowodowała znaczny podział na arenie międzynarodowej. Niepodległość Bangladeszu poparły m.in. Indie i ZSRR , podczas gdy Stany Zjednoczone i Chiny opowiedziały się za integralnością terytorialną Pakistanu. Tak znaczny rozdźwięk spowodował niemożność podjęcia decyzji w sprawie Bangladeszu przez ONZ .

W listopadzie Indie udzieliły pomocy militarnej powstańcom bengalskim. W odpowiedzi 3 grudnia 1971 Pakistan dokonał serii nalotów na indyjskie lotniska przy granicy z Pendżabem i Kaszmirem . Dzień później wybuchła wojna indyjsko-pakistańska . W obliczu niemożliwości podjęcia walki z lepiej uzbrojoną armią indyjską Pakistan ogłosił 16 grudnia 1971 kapitulację i uznanie niepodległości Bangladeszu.

Rząd

Bibliografia

• Encyklopedia historyczna świata, tom X, wyd. Opres, Kraków, 2002
• Encyklopedia historyczna świata, tom XI, wyd. Opres, Kraków, 2002