Gajówka
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	pokrzewkowate
Rodzaj	Sylvia
Gatunek	gajówka
Nazwa systematyczna
Sylvia borin[1]
(Boddaert, 1783)
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]
najmniejszej troski

Gajówka, pokrzewka ogrodowa (Sylvia borin) – mały ptak wędrowny z rodziny pokrzewkowatych.

Występowanie

To jeden z 14 gatunków pokrzewek zamieszkujących większość Europy oraz zachodnią Azję . Nie występuje jednak w krajach śródziemnomorskich i na dalekiej północy. To ptak wędrowny na dalekie odległości - zimuje w środkowej i południowej Afryce . Aby wytrwać swój nieprzerwany lot przez Morze Śródziemne i Saharę gromadzą zapasy tłuszczu do 30% normalnej masy ciała. Przylot w maju i odloty w sierpniu-wrześniu. Podgatunek S. b. borin swoje lęgowiska ma w środkowej, zachodniej i północnej Europie, a S. b. pallida w europejskiej części Rosji aż po Syberię.

W Polsce średnio liczny (lokalnie liczny) ptak lęgowy^[3]. W całym kraju spotkać można podgatunek S. b. borin, a w górach do wysokości 1300 m n.p.m.

Charakterystyka

Porównanie pokrzewek - Sylvia curruca (od góry), Sylvia communis (w środku) i Sylvia borin (na dole)

Cechy gatunku

Ptak o krępej sylwetce, okrągłej głowie i grubym dziobie. Obie płci ubarwione jednakowo, skromnie. Niepozorne upierzenie wynika to z tego, że w gęstym podszycie i podroście nie ma ono znaczenia sygnalizacyjnego, a ptaki między sobą komunikują się za pomocą śpiewu. Wierzch jednolicie brązowy, lekko oliwkowy, o mysim odcieniu, spód jasnobeżowy, z białym brzuchem, płowymi bokami i pokrywami podogonowymi. Na bokach szyi widać popielatą plamę. Skrzydła brązowe, ciemniejsze od grzbietu. Ogon też szarobrązowy. Oczy ciemnobrązowe z jasną obwódką, słabo zaznaczoną brwią. Dziób jest długi i szydłowaty (choć dość tępy), co świadczy o sposobie pobierania pokarmu. Ma podobny kolor co nogi - łupkowoszary. Młode i dorosłe ptaki nie różnią się ubarwieniem.

Rozmiarami porównywalna do smukłego wróbla. Nieczęsto można ją zauważyć - prowadzi skryty tryb życia w gęstym listowiu. Lot gajówki nie jest charakterystyczny dla tego gatunku.

Głos

Swoją obecność gajówka zdradza melodyjnym, głośnym i urozmaiconym śpiewem samca z wieloma fletowymi i szczebiotliwymi tonami. W ukryciu oznajmia konkurentom, że dany teren jest zajęty. Już w starożytności hodowcy ptaków uznawali trel gajówki wraz z kapturką za drugi najpiękniejszy słyszany w Europie zaraz po słowiku rdzawym. Ostatnie frazy melodii nie są tak dźwięczne. Fragmenty barwą śpiewu mogą przypominać odgłosy kosa. Głos wabiący przypomina "czek czek", "tek tek", a ostrzegawczy "wed wed". Ptaka można usłyszeć w czasie całego okresu lęgowego.

Wymiary średnie

• Długość ciała ok. 15 cm
• Rozpiętość skrzydeł 23 cm
• Masa ciała ok. 18 g

Biotop

Wilgotne lasy łęgowe i olsy od nizin po tereny górskie. Także inne liściaste i mieszane oraz ich obrzeża z obfitym podszytem, warstwą wrzosów, nad strumieniami, zagajniki, zadrzewienia śródpolne, liściaste młodniki i parki wiejskie. Omija parki w miastach, rzadko można ją spotkać w zdziczałych ogrodach. Najchętniej przebywa w gęstych krzaczastych zaroślach, które opuszcza dość rzadko. Na obszary górskie dociera przeważnie wzdłuż dolin rzek i większych potoków. W dogodnych siedliskach jest jednym z najpospolitszych przedstawicieli wróblowatych.

Okres lęgowy

Gajówka na swym niepozornym gnieździe

Brązowo nakrapiane jaja

Gniazdo

Na wysokości 30-80 cm nad ziemią w bocznych gęsto rosnących gałązkach krzewu, w bylinach o twardych łodygach, w miejscu dobrze nasłonecznionym, bardzo dobrze ukryte w trawie i roślinności zielnej, choć o bardzo luźnej konstrukcji (takiej, że czasem dziwi, że jest w stanie utrzymać jaja i pisklęta). Podstawę gniazda stanowi cienka warstwa poprzeplatanych łodyżek traw i mocnych korzeni, a wyściółka nie stanowi solidnego zabezpieczenia. Czasem lęgnie się w maliniakach i zaroślach jeżynowych. Gniazdo jest budowane przez samicę.

Jaja

Od maja do lipca składa 4-6 jaj o średnich wymiarach 20x14 mm, brązowobiałych z zielonkawymi plamkami. W ciągu roku wyprowadza 1-2 lęgi w ciągu roku.

Wysiadywanie

Od złożenia ostatniego jaja trwa 13-14 dni. Wysiadują i opiekują się młodymi oboje rodzice. Ptaki często wysiadują jajo kukułki . Pisklęta opuszczają gniazdo po 12-14 dniach, czasem nawet wtedy, gdy nie potrafią jeszcze latać.

Pożywienie

Drobne i miękkie owady we wszystkich stadiach rozwojowych zbierane z gałązek i liści krzewów oraz drzew, natomiast jesienią i w czasie migracji jedzą dużo mięsistych owoców roślin drzewiastych, jagód, zwłaszcza bzu czarnego .

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową ^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. . 
• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. . 

Zobacz też

• ptaki Polski