Bertrand Russell

Bertrand Russell w roku 1893

Bertrand Arthur William Russell, 3. hrabia Russell (ur. 18 maja 1872 r. w Ravenscroft (Monmouthshire), zm. 2 lutego 1970 r. w Penrhyndeudraeth, Walia ) – brytyjski arystokrata, filozof , logik , matematyk , działacz społeczny i eseista . Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1950 . Zainicjował w 1954 roku kampanię pokojową Pugwash .

Biografia

Bertrand Russell był najmłodszym z trojga dzieci 2. hrabiego Russell, wnuka księcia Bedford Johna Russella. Jego dziad, lord John Russell, 1. hrabia Russell , był za panowania królowej Wiktorii dwukrotnym premierem Wielkiej Brytanii. Rodzina Russell była jedną z najbardziej wpływowych i najszacowniejszych w Imperium, z tytułem książęcym i wielowiekową historią. Do dzisiaj członkowie rodu rezydują w wielkiej posiadłości Woburn Abbey w Buckinghamshire . Obecnym księciem Bedford, już piętnastym, jest Andrew Ian Henry Russell.

Gdy Bertrand miał dwa lata, zmarły jego matka i siostra, kiedy miał cztery – ojciec. Chłopca, razem z jego starszym bratem, oddano na wychowanie do babki, hrabiny Russell. Postarała się ona dla wnuków o najlepsze guwernantki i najlepszych nauczycieli domowych. Ci ostatni wszczepili małemu Bertrandowi zamiłowanie do matematyki.

Dorobek

Bertrand Russell był współtwórcą i animatorem, wspólnie z Alfredem N. Whiteheadem , programu logicyzacji matematyki . W dziele Principia Mathematica podał sposób redukcji aksjomatów arytmetyki liczb naturalnych do języka logiki . Koncepcja ta została zrealizowana dzięki stworzeniu teorii typów co pozwalało uniknąć antynomii zbioru wszystkich zbiorów oraz klas samozwrotnych , będących wadą poprzednich prób tego typu ( Frege ).

Ceną była nierealistyczna komplikacja. Dlatego teoria typów nigdy się w matematyce nie przyjęła, choć cieszyła się sentymentem nielicznych logików. Między innymi Andrzej Mostowski mówił o niej, że nie jest aż tak zła, jak to się ogólnie uważa^[]. Teoria ta dała natomiast początek typom powszechnie używanym w dzisiejszych językach programowania .

Teoria typów unika paradoksów poprzez wprowadzenie i rygorystyczne separowanie różnych typów. Wymaga to definiowania tego samego obiektu matematycznego wielokrotnie, na różnych poziomach typów. W szczególności nie ma jednego zbioru liczb naturalnych, lecz potencjalnie nieskończenie wiele. Wprowadza się je za każdym razem, gdy ma się do czynienia z następnym poziomem i rodzajem typu. Logikom to nie przeszkadza, ale matematyk tak pracować praktycznie nie może.

Russell był także jednym z najwybitniejszych filozofów XX wieku . Największą sławę filozoficzną przyniosła mu teoria deskrypcji – wyłożona w roku 1905 w artykule "On denoting" ("O denotowaniu"). Należy ona do dnia dzisiejszego do kanonu współczesnej filozofii analitycznej . Ewolucję swoich poglądów filozoficznych Russell opisał w książce 'Mój rozwój filozoficzny' – wydanej także w języku polskim.

Działalność pacyfistyczna

Był pacyfistą i przeciwstawiał się wszelkim działaniom wojennym, w związku z czym w okresie I wojny światowej został skazany na sześć miesięcy więzienia za opublikowanie artykułu sugerującego, że stacjonujące w Anglii oddziały amerykańskie były wykorzystywane do łamania strajków antywojennych^[1]. Powodem drugiego pobytu Russella w więzieniu w latach pięćdziesiątych XX w. było obywatelskie nieposłuszeństwo w ramach kampanii przeciwko nuklearnym zbrojeniom. Russell był trzykrotnym kandydatem w wyborach parlamentarnych.

Stworzył impulsywną teorię wojny, w której zakładał, że wojna ma swoje korzenie w impulsach ludzkich, które z kolei mogą przerodzić się w impulsy zbrojne, które nie ograniczają się do poszczególnych jednostek, lecz dotykają całe społeczeństwa (tworzy się tzw. gorączka wojenna). Zbiorowy impuls nie bierze pod uwagę racjonalnych czynników i przeciwwskazań co do prowadzenia wojny - impuls jest całkowicie irracjonalny. Nie odróżniał wojen napastniczych i obronnych - były one dla niego jednakowo groźne i nieakceptowalne. Interesowały go natomiast skutki - sposoby usprawiedliwiania działań wojennych.

Jako pacyfista postulował, aby pacyfizm był bardziej aktywny i aby dostosowywał się do aktualnej sytuacji. W związku z tym wymieniał trzy zasady:

1. Stosunki polityczne należy budować na wspólnocie bezpieczeństwa zbiorowego;
2. Stosunki gospodarcze i nierówności trzeba znieść (postulował stworzenie światowego kartelu, który zarządzałby wszystkim);
3. Dbałość o stosunki psychiczne i budowa kultury tolerancji.

Wybrane dzieła

• 1896 , German Social Democracy (Niemiecka socjaldemokracja).
• 1897 , An Essay on the Foundations of Geometry (O podstawach geometrii)
• 1900 , A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz (Krytyczne przedstawienie filozofii Leibniza)
• 1903 , The Principles of Mathematics (Zasady matematyki)
• 1905 , " Denotowanie " (On Denoting), wydanie polskie 1967 (w: Logika i język. Studia z semiotyki logicznej)
• 1910 - 1913 , Principia Mathematica (z Alfredem N. Whiteheadem ), 3 tomy
• 1912 , Problemy filozofii (The Problems of Philosophy), wyd. pol. 1995, 2003, 2004, pod tytułem Zagadnienia filozofii 1913, 2002
• 1914 , Nasza wiedza o świecie zewnętrznym jako pole badań dla metody naukowej w filozofii (Our Knowledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy), wyd. pol. 2000
• 1916 , Przebudowa społeczna (Principles of Social Reconstruction), wyd. pol. 1932
• 1918 , Drogi do wolności. Socjalizm, anarchizm i syndykalizm (Roads to Freedom: Socialism, Anarchism, and Syndicalism), wyd. pol. 1934, 1987
• 1918 , Wstęp do filozofii matematyki (Introduction to Mathematical Philosophy), wyd. pol. 1958, 2003
• 1918 , The Philosophy of Logical Atomism (Filozofia logicznego atomizmu)
• 1920 , The Practice and Theory of Bolshevism (Praktyka i teoria bolszewizmu)
• 1921 , The Analysis of Mind (Analiza myślenia)
• 1922 , The Problem of China (Problem Chin)
• 1923 , The ABC of Atoms (ABC atomów)
• 1925 , ABC teorii względności (The ABC of Relativity), wyd. pol. 2000
• 1925 , What I Believe (W co wierzę)
• 1926 , O wychowaniu. Ze specjalnym uwzględnieniem wczesnego dzieciństwa (On Education, Especially in Early Childhood), wyd. pol. 1932
• 1927 , The Analysis of Matter (Analiza materii)
• 1927 , Zarys filozofii (An Outline of Philosophy), wyd. pol. 1939
• 1927 , Dlaczego nie jestem chrześcijaninem (Why I Am Not a Christian), wyd. pol. 1962, 1981, 1984 (w: Religia i ja)
• 1928 , Szkice sceptyczne (Sceptical Essays), wyd. pol. 1957, 1996
• 1929 , Małżeństwo i moralność (Marriage and Morals), wyd. pol. 1931
• 1930 , Podbój szczęścia (The Conquest of Happiness), wyd. pol. 1933
• 1931 , Poglądy i widoki nauki współczesnej (The Scientific Outlook), wyd. pol. 1934
• 1932 , Education and the Social Order (Wychowanie a ustrój społeczny), wyd. pol. 1933
• 1934 , Wiek dziewiętnasty (Freedom and Organization, 1814–1914), wyd. pol. 1936, 2 tomy
• 1938 , Władza. Nowa analiza społeczna (Power: A New Social Analysis), wyd. pol. 2001
• 1940 , An Inquiry into Meaning and Truth (Badania nad znaczeniem i prawdą)
• 1945 , Dzieje filozofii Zachodu (A History of Western Philosophy), wyd. pol. 2000
• 1947 , Philosophy and Politics (Filozofia i polityka)
• 1948 , Human Knowledge: Its Scope and Limits (Wiedza ludzka: jej zasięg i ograniczenia)
• 1949 , Władza i jednostka (Authority and Individual), wyd. pol. 1997
• 1950 , Szkice niepopularne (Unpopular Essays), wyd. pol. 1997
• 1956 , Portrety z pamięci. Wartość wolnej myśli (Portraits from Memory and Other Essays), wyd. pol. 1995
• 1959 , Mój rozwój filozoficzny (My Philosophical Development), wyd. pol. 1971
• 1959 , Mądrość Zachodu (Wisdom of the West), wyd. pol. 1995
• 1967 , Zbrodnie wojenne w Wietnamie (War Crimes in Vietnam), wyd. pol. 1969
• 1967 - 1969 , Autobiografia (The Autobiography of Bertrand Russell), 3 tomy, wyd. pol.: t. I 1971, 1996, t. II 1998, t. III 1999

Zobacz też

• ewentyzm
• antynomia Russella
• czajniczek Russella

Linki zewnętrzne

• John J O'Connor; Edmund F. Robertson Bertrand Russell w MacTutor History of Mathematics archive ( ang. )
• Biografia z nobel.org

Przypisy