Boris Karloff jako stwór Frankensteina w ekranizacji z 1931 r.

Frankenstein – bohater powieści Mary Shelley pt. Frankenstein albo: Współczesny Prometeusz . Student filozofii naturalnej Wiktor Frankenstein tworzy i ożywia sztucznego człowieka, zszytego z fragmentów trupich ciał. Autorka nie podaje w swej powieści dokładnego opisu procesu, uważa się jednak powszechnie, iż Frankenstein złożonego przez siebie stwora ożywił przy użyciu wyładowania elektrycznego . Pierwowzorem tej postaci był prawdopodobnie alchemik , filozof i wynalazca – Johann Konrad Dippel .

Postać Frankensteina stawia pytania dotyczące granic eksperymentów naukowych, igrania z życiem i śmiercią oraz istoty człowieczeństwa.

Mimo ze w powieści powstały twór nie ma imienia, w kulturze masowej przyjęło się określać go właśnie mianem frankensteina, stąd pisownia dwu odrębnych znaczeń (wielką, bądź małą literą):

• Frankenstein – tytułowy bohater powieści, nazwisko twórcy potwora
• frankenstein – monstrum, na podobieństwo tego z powieści (a raczej z filmu )

Nazwisko bohatera największej liczby filmowych horrorów pochodzi od nazwy zamku Frankenstein niedaleko Darmstadt w Niemczech, w którym mieszkał i pracował wspomniany wyżej Johann K. Dippel. Niektóre źródła podają, iż nazwisko doktora Frankensteina ma pochodzić od nazwy miasta na Dolnym Śląsku – Ząbkowic Śląskich (ówczesna nazwa miasta to właśnie Frankenstein). Mieszkała tam rodzina prawdziwego doktora Frankensteina. Pisarka Mary Shelley miała spotkać go podczas swojej podróży po Europie i urzeczona nim postanowiła jego nazwisko nadać bohaterowi swojej powieści^[].

Notabene zła sława miejscowości Frankenstein pochodzi od praktyk, o które oskarżano grabarzy z tej miejscowości w 1606 r. Sporządzać mieli oni trujący proszek z ludzkich zwłok, którego rozsypywanie po domach i smarowanie nim klamek miało być przyczyną zarazy^[1].

W latach dwudziestych XX w. w sąsiednich Ziębicach działał jeden z najsłynniejszych morderców-kanibali w Europie, Karl Denke . Jak się oblicza zwabił on do swojego domu i zamordował ok. 40 osób, głównie włóczęgów i przyjezdnych. Ciała swoich ofiar peklował i sprzedawał fabrykom konserw, zaś z ich skóry wyrabiał paski i galanterię skórzaną. O wydarzeniach tych donosił "Frankenstein – Muensterburger Zaitung"^[2].

Filmy z Frankensteinem

• Pierwsza adaptacja powieści Mary Shelley był film Frankenstein z 1910 roku powstały w wytwórni Thomasa Edisona .
• Amerykańska wytwórnia Universal Studios wyprodukowała całą serię filmów, w których monstrum grali:
  • Frankenstein (1931 – Boris Karloff ) – najsłynniejszy film z Frankensteinem
  • Narzeczona Frankensteina (Bride of Frankenstein) (1935 – Karloff)
  • Syn Frankensteina (Son of Frankenstein) (1939 – Karloff)
  • Duch Frankensteina (Ghost of Frankenstein) (1942 – Lon Chaney Jr.)
  • Frankenstein spotyka Wilkołaka (Frankenstein Meets the Wolf Man) (1943 – Bela Lugosi z kaskaderem Eddie Parkerem w niektórych niebezpiecznych scenach)
  • Dom Frankensteina (House of Frankenstein) (1944 – Glenn Strange)
  • Dom Draculi (House of Dracula) (1945 – Strange)
  • Abbott i Costello spotykają Frankensteina (Bud Abbott Lou Costello Meet Frankenstein) (1948 – Strange).
  • Uniwersal wyprodukował też sitcom Potwory (Monsters) z Fredem Gwynne jako Hermanem Munster charakteryzowanym na filmowego Frankensteina Karloffa.
• Brytyjske studio Hammer Films wyprodukowało serię filmów w których Dr Frankenstein zazwyczaj był grany przez Petera Cushinga, a potwór przez:
  • Przekleństwo Frankensteina (The Curse of Frankenstein) (1957 – Christopher Lee )
  • Zemsta Frankensteina (The Revenge of Frankenstein) (1958 – dwa potwory: Michael Gwynn i Peter Cushing)
  • Zło Frankensteina (The Evil of Frankenstein) (1964 – Kiwi Kingston)
  • Frankenstein stworzył kobietę (Frankenstein Created Woman) (1967 – Susan Denberg)
  • Frankenstein musi zginąć (Frankenstein Must be Destroyed) (1969 – Freddie Jones)
  • Horror Frankensteina (The Horror of Frankenstein) (1970 – David Prowse)
  • Frankenstein i potwór z piekła (Frankenstein and the Monster from Hell) (1974 – Prowse)
• Inne adaptacje filmowe zasługujące na uwagę:
  • Młody Frankenstein (Young Frankenstein) (1974), komedia Mela Brooksa
  • Frankenstein (1994), reżyser Kenneth Branagh
  • Frankenstein kontra Bragon (1965), horror, reżyser Ishirō Honda

Oprócz wyżej wymienionych filmów powstało jeszcze kilkadziesiąt innych, kinowych i telewizyjnych, w których bohaterem był dr Frankenstein lub potwór – Frankenstein.

Przypisy

Zobacz też

• Afera grabarzy z Frankenstein