Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Fonologia

Fonologia

Językoznawstwo
Lingwistyka teoretyczna
Fonetyka
Fonologia
Morfologia
Słownictwo (Leksyka)
Semiotyka
Składnia
Semantyka
Semantyka leksykalna
Semantyka statystyczna
Semantyka strukturalna
Semantyka prototypu
Pragmatyka
Lingwistyka stosowana
Akwizycja języka
Psycholingwistyka
Socjolingwistyka
Antropolingwistyka
Lingwistyka generatywna
Lingwistyka kognitywna
Lingwistyka komputerowa
Lingwistyka deskryptywna
Lingwistyka historyczna
Lingwistyka porównawcza
Etymologia
Stylistyka
Lingwistyka normatywna
Lingwistyka korpusowa
Historia językoznawstwa
Spis językoznawców
Nierozwiązane problemy

Fonologia (dawniej głosownia) – nauka o systemach dźwiękowych języków . Stanowi jeden z działów językoznawstwa (lingwistyki) (podawane jako synonimiczne nazwy: fonemika, fonematyka, odnoszą się tylko do jednej z teorii fonologicznych i nie mogą być traktowane jako zamiennik nazwy "fonologia").

Od fonetyki odróżnia ją podejście do dźwięków : fonetyka bada ich właściwości fizyczne, fonologia bada jak funkcjonują i jaki tworzą system. Jeden z najwybitniejszych fonologów, Nikołaj Siergiejewicz Trubieckoj , zilustrował to porównaniem mówiącym, że fonetyka ma się tak do fonologii jak numizmatyka do nauki o finansach. (Trubieckoj 1939)

Fonologia jako dyscyplina odrębna od fonetyki zaczęła się od obserwacji, że nie da się adekwatnie opisać systemu dźwiękowego języka opisując po prostu używane w danym języku dźwięki. Potrzebne są bardziej abstrakcyjne jednostki, które nazwano fonemami . (Warto zwrócić uwagę, że terminu "fonem" używał po raz pierwszy w znaczeniu zbliżonym do współczesnego polski językoznawca Jan Baudouin de Courtenay .)

W minionym stuleciu fonem definiowano na kilka sposobów, zależnie od podejścia teoretycznego danej szkoły językoznawczej. Najbardziej znane definicje to:

  • mentalistyczna – fonem to "psychologiczny wzorzec" dźwięku, który mówiący stara się odtworzyć;
  • fizyczna – fonem to zbiór dźwięków spełniających pewne warunki dystrybucji i podobieństwa;
  • funkcjonalna – fonem to najmniejsza jednostka języka zdolna do różnicowania znaczenia (ale sama znaczenia pozbawiona – najmniejszą jednostką znaczącą jest morfem );
  • oraz wywodzące się ze Szkoły Praskiej rozumienie fonemu jako wiązki cech dystynktywnych (co najprościej da się wytłumaczyć jako "kwintesencja istotnych dla użytkowników danego języka różnic pomiędzy dźwiękami").

Jak widać, wbrew powtarzanemu czasem stereotypowi, w żadnej z liczących się szkół fonem nie jest definiowany jako dźwięk (odróżniający się, czy też nie). Nowsze teorie ( fonologia generatywna ) zastąpiły pojęcie fonemu pojęciem segmentu. Dalej jednak jest on podstawowym terminem fonologicznym w popularnych opisach dla celów dydaktycznych.

Zależnie od zasięgu opisywanych procesów tradycyjnie rozróżnia się fonologię segmentalną i fonologię suprasegmentalną . Jak same nazwy wskazują, ta pierwsza zajmuje się segmentami, a ta druga jednostkami wyższego rzędu: sylabą , wyrazem , frazą i związanymi z nimi zagadnieniami długości, tonu i akcentu , a więc także np. rytmu i intonacji . Przy bliższym zbadaniu okazuje się jednak, że zakresy obu poddyscyplin nakładają się na siebie: opisując procesy fonologiczne (np. upodobnienia / asymilacje ) i tak musimy odwoływać się do kontekstu szerszego niż jeden segment. Jednocześnie współczesne teorie dotyczące wewnętrznej abstrakcyjnej struktury segmentów (teoria geometrii cech) używają narzędzi, które wymuszają opisywanie cech pojedynczych segmentów jako części większych całości.

Bibliografia

Trubeckoj, Nikolaj. 1939. Grundzüge der Phonologie. Tłum. polskie 1970. Podstawy fonologii. (Tłumaczył: Adam Heinz).

Inne pojęcia związane z fonologią

  • fonemika
  • fonologia generatywna
  • fonologia leksykalna
  • fonologia autosegmentalna
  • teoria geometrii cech
  • fonologia rządu
  • teoria optymalności

Niektórzy językoznawcy zasłużeni dla rozwoju fonologii


Inne hasła zawierające informacje o "Fonologia":

Język prasłowiański ...

Pragmatyka ...

Fonologia Językoznawstwo Lingwistyka teoretyczna Fonetyka Fonologia Morfologia Słownictwo (Leksyka) Semiotyka Składnia Semantyka Semantyka leksykalnaSemantyka statystycznaSemantyka strukturalnaSemantyka prototypu Pragmatyka Lingwistyka stosowana Akwizycja języka Psycholingwistyka Socjolingwistyka Antropolingwistyka Lingwistyka generatywna Lingwistyka kognitywna Lingwistyka komputerowa Lingwistyka deskryptywna Lingwistyka ...

Słownictwo ...

Cecha fonologiczna relewantna ...

Język łotewski dużą liczbę archaicznych cech prajęzyka, zwłaszcza w zakresie morfologii imiennej, aczkolwiek zarówno Fonologia, jak i morfologia czasownika wykazują w stosunku do prajęzyka pewne innowacje. ...

Fonetyka ...

Język grenlandzki go w tamtejszych szkołach .Dwujęzyczny znak po duńsku (wyżej) i grenlandzku (niżej).Spis treści1 Fonologia1.1 Samogłoski1.2 Spółgłoski2 Gramatyka3 Ortografia4 Przypisy Fonologia SamogłoskiW języku grenlandzkim istnieją trzy ...

Język fiński mowy chłopów do języka kultury4 Ortografia i wymowa4.1 Zapis języka4.2 Akcent wyrazowy5 Fonologia5.1 Fonemy5.1.1 Samogłoski5.1.2 Dyftongi5.1.3 Spółgłoski5.2 Podział słowa na sylaby5.3 Harmonia samogłoskowa5.4 Wymiana ...

Język etruski zachowane teksty nie mogą być dokładnie odczytane.Spis treści1 Historia2 Klasyfikacja3 Alfabet etruski4 Fonologia4.1 Samogłoski4.2 Spółgłoski5 Fragment etruskiego tekstu6 Liczebniki etruskie7 Bibliografia8 Linki zewnętrzne9 Przypisy10 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Fonologia":

Hasło nie występuje w innych lekcjach!





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie