Faza Księżyca określa oglądaną z
Ziemi
część
Księżyca
oświetloną przez
Słońce
. Ponieważ Słońce oświetla zawsze (poza
zaćmieniami
) tylko połowę powierzchni Księżyca, jego fazy są rezultatem oglądania tej połowy pod różnymi kątami spowodowanymi różnymi położeniami Słońca, Ziemi i Księżyca względem siebie.
Wyróżnione fazy
- nów (numer 1 na ilustracji): obszar zwrócony do Ziemi nie jest oświetlony,;
- pierwsza kwadra (3);
-
pełnia
(5): jest wtedy oświetlony cały obszar zwrócony do Ziemi;
- ostatnia kwadra (7).
Gdy Księżyc jest w pełni, znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Jego położenie na
sferze niebieskiej
jest w przybliżeniu przeciwległe do położenia Słońca. Księżyc wówczas znajduje się w
kulminacji
górnej (góruje) około
północy
, w kulminacji dolnej zaś (dołuje) - w
południe
. Natomiast w nowiu położenie Księżyca na sferze niebieskiej jest bliskie położenia Słońca. Księżyc wówczas znajduje się w kulminacji górnej w południe, w kulminacji dolnej zaś - o północy.
Pomiędzy dwiema kolejnymi takimi samymi fazami Księżyca (np. dwiema pełniami) upływa okres około 29,5
doby
, czyli
miesiąc synodyczny
. Ze względu na ruch Ziemi wokół Słońca, okres ten jest różny od okresu obiegu Księżyca wokół Ziemi, czyli
miesiąca gwiazdowego (syderycznego)
.
Mnemotechnika
Patrząc na księżyc, możemy ocenić, w której fazie się znajduje:
Jeżeli ma kształt litery D, to znaczy, że się Dopełnia, robi się Duży, Dąży do pełni - czyli nadchodzi pełnia.
Jeżeli ma kształt litery C, to się Cofa, Cienieje, Ciemnieje, Chudnie - jest już po pełni.
Klasyczny sposób zapamiętywania tej zasady na podstawie podobieństw do liter C i D oparto w języku łacińskim na sformułowaniu "Luna mendax" (księżyc kłamca). W języku łacińskim słowo Crescit oznacza "rośnie, zwiększa się", natomiast Decrescit - "maleje, zmniejsza się". Kształt pierwszej litery jest więc odwrotny niż obserwowany kształt księżyca.
Powyższe zasady dotyczą obserwatora znajdującego sie na półkuli północnej. Na półkuli południowej sytuacja jest odwrotna, czyli księżyc w kształcie litery C dąży do pełni, a w kształcie litery D - zmniejsza się. Można wówczas korzystać z języka "australijskiego": becomes Complete - staje się pełny, becomes Dark - staje się ciemny[1].
Księżyca "przybywa"
 |
Księżyc przybywający |
Księżyc przybywający (widzimy coraz większą część jego tarczy) - to czas od nowiu po pełnię, trwający 14 3/4 doby, podczas którego zachodzą następujące zmiany faz Księżyca:
- nów (1) – Księżyca nie widać (zwrócony jest ku Ziemi nieoświetloną półkulą),
- pierwsza kwadra (3) – widać całą wschodnią połowę tarczy (od nowiu Księżyc pokonał 1/4 swojej
orbity
),
- pełnia (5) – widać całą tarczę
Księżyca "ubywa"
 |
Księżyc ubywający |
Księżyc ubywający (widzimy coraz mniejszą część jego tarczy) - to czas od pełni do nowiu, trwający 14 3/4 doby, podczas którego zachodzą następujące zmiany faz Księżyca:
- pełnia (1) – widać całą tarczę,
- ostatnia kwadra (3) – widać całą zachodnią połowę tarczy (od nowiu Księżyc pokonał 3/4 swojej orbity),
- nów (5) – Księżyca nie widać (zwrócony jest ku Ziemi nieoświetloną półkulą)
Przypisy
- ↑
[1]
(
pol.
) o różnicach na niebie półkuli południowej widziane z perspektywy przyjezdnego z północy.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
